Ανακοινωθέντα

Είναι με ιδιαίτερη χαρά που παρευρίσκομαι σήμερα μαζί σας στη συζήτηση στρογγυλής τραπέζης που συνδιοργανώνουν το Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως (ΥΔΔΤ) και ο Παγκύπριος Δικηγορικός Σύλλογος, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, για να συζητήσουμε και να ανταλλάξουμε απόψεις για την εφαρμογή των προνοιών του περί Παιδιών σε Σύγκρουση με τον Νόμο Νόμου του 2021, οι πρόνοιες του οποίου αφορούν κυρίως τα παιδιά και τους νέους μας.

Στόχος της Οικουμενικής Διακήρυξης, που υιοθετήθηκε από τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών στις 10 Δεκεμβρίου 1948, ήταν κάθε άτομο και κάθε όργανο της κοινωνίας να καταβάλλει κάθε προσπάθεια, για να αναπτυχθεί ο σεβασμός των δικαιωμάτων και των ελευθεριών αυτών και να εξασφαλιστεί προοδευτικά, με εσωτερικά και διεθνή μέσα, η παγκόσμια και αποτελεσματική εφαρμογή τους. Εβδομήντα έξι χρόνια μετά, και παρά τη σημαντική πρόοδο που έχει σημειωθεί, βρισκόμαστε ακόμα μακριά από την επίτευξη του στόχου αυτού.

Η Κύπρος, ως κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) και Διεθνών Οργανισμών, έχει υπογράψει τις βασικότερες διεθνείς συμβάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και εφαρμόζει τις διατάξεις του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ.

Η Κυβέρνηση υποστηρίζει και ενθαρρύνει ενεργά δράσεις διαφύλαξης, προαγωγής και ευαισθητοποίησης σε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Παρακολουθεί τις εισηγήσεις Διεθνών και Ευρωπαϊκών Οργανισμών Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, καθώς και τις Αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, που την αφορούν, και προωθεί δράσεις και τροποποιήσεις της σχετικής νομοθεσίας για εναρμόνιση με υποχρεώσεις, που απορρέουν λόγω συμμετοχής της στην Ευρωπαϊκή Ένωση και σε διεθνείς Οργανισμούς. Μάλιστα, στο πλαίσιο της εφαρμογής της Εθνικής Στρατηγικής για την Προστασία και Προαγωγή των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων έχουν προωθηθεί και υλοποιηθεί αρκετές δράσεις που αφορούν την προστασία ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Μια πολύ σημαντική εξέλιξη τα τελευταία χρόνια στον τομέα της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι η σύσταση του Εθνικού Συντονιστικού Φορέα για την Πρόληψη και Καταπολέμηση της Βίας κατά των Γυναικών, ο οποίος έχει την ευθύνη για τον συντονισμό, τον σχεδιασμό, την εφαρμογή, την παρακολούθηση και την αξιολόγηση των πολιτικών και μέτρων για την πρόληψη και καταπολέμηση όλων των μορφών βίας κατά των γυναικών. Ο Εθνικός Συντονιστικός Φορέας έχει προχωρήσει στον καταρτισμό της πρώτης Εθνικής Στρατηγικής και του πρώτου Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την Πρόληψη και Καταπολέμηση της Βίας κατά των Γυναικών.

Επιστέγασμα των προσπαθειών και της προσήλωσής μας στην προώθηση και προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι η εκλογή της Κύπρου για πρώτη φορά ως μέλος του Συμβουλίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ), βασικού οργάνου του Οργανισμού για την επιτήρηση του τρόπου, με τον οποίο εφαρμόζονται τα ανθρώπινα δικαιώματα παγκοσμίως.

Ανάμεσα στις προτεραιότητές μας δεν θα μπορούσε να μην είναι η προστασία των δικαιωμάτων των παιδιών. Είναι για αυτόν τον λόγο, που μαζί με τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο επιλέξαμε να αφιερώσουμε τη σημερινή συζήτηση στο θέμα αυτό.

Ο περί Παιδιών σε Σύγκρουση με τον Νόμο Νόμος, ο οποίος ψηφίστηκε και τέθηκε σε ισχύ το 2021, συνιστά τον ακρογωνιαίο λίθο της εγκαθίδρυσης ενός συστήματος δικαιοσύνης φιλικής για τα παιδιά. Πρόκειται για έναν πρωτοποριακό για τα κυπριακά δεδομένα νόμο, ο οποίος προβλέπει παιδοκεντρικές μεθόδους, εξωδικαστικές κυρίως διαδικασίες και εναλλακτικούς τρόπους μεταχείρισης των παιδιών με παραβατική συμπεριφορά. Εγκαθιδρύει νέους θεσμούς όπως τον θεσμό του επιμελητή, του επιτηρητή δοκιμασίας, τα Δικαστήρια Παιδιών και νέες δομές, όπως τα Κέντρα Ημέρας και τον Χώρο Κράτησης Παιδιών εκτός Φυλακών. Σε όλες τις διαδικασίες λαμβάνεται υπόψη πρωτίστως το συμφέρον του παιδιού, ενώ το ίδιο το παιδί συμμετέχει στη λήψη αποφάσεων που το αφορούν.

Βασική αρχή του νόμου είναι ότι η ποινική δίωξη και η κράτηση του παιδιού συνιστά το έσχατο μέτρο και εφαρμόζεται μόνο σε πολύ σοβαρές περιπτώσεις ή/και εφόσον οποιαδήποτε άλλα εναλλακτικά μέτρα έχουν δοκιμαστεί και αποτύχει. Στις εξαιρετικές περιπτώσεις που προωθείται ποινική δίωξη παιδιού, οι υποθέσεις εκδικάζονται πλέον από ειδικά δικαστήρια παιδιών, που έχουν εγκαθιδρυθεί από τον Μάιο του 2021. Τα Δικαστήρια αυτά μπορούν να επιβάλουν εναλλακτικές της κράτησης ποινές, όπως επίπληξη, επιβολή προστίμου στο παιδί ή στους γονείς, επιτήρηση, κοινοτική εργασία για παιδιά άνω των 16 ετών, παραπομπή σε κέντρο ημέρας ή σε κέντρο θεραπείας.

Αυτοσκοπός δεν είναι η τιμωρία των παιδιών που εκδηλώνουν παραβατική συμπεριφορά, αλλά η παροχή βοήθειας και στήριξης σε αυτά από ειδικούς, ώστε να αντιληφθούν τους λόγους που τους οδήγησαν στη συμπεριφορά αυτή, τις συνέπειες της πράξης τους και να εξεύρουν τρόπους να απαλλαγούν από αυτή και να μην την επαναλάβουν στο μέλλον.

Η κράτηση είναι η τελευταία επιλογή. Ακόμα όμως και εάν επιβληθεί σε κάποιο παιδί η ποινή της κράτησης, το παιδί αυτό θα κρατείται σε ειδικό χώρο κράτησης εκτός φυλακών, ο οποίος θα έχει αναμορφωτικό, παιδαγωγικό, θεραπευτικό και προνοιακό χαρακτήρα. Ο χώρος αυτός θα πρέπει να αρχίσει να λειτουργεί το αργότερο μέχρι την 1^η Ιανουαρίου 2026 σύμφωνα με τον Νόμο.

Η Κυβέρνηση αυτή και ειδικότερα το Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως καταβάλλει σημαντικές προσπάθειες για την επίτευξη του στόχου αυτού εντός του χρονοδιαγράμματος που θέτει ο Νόμος. Για τον λόγο αυτό, σε συνεργασία με το Τμήμα Νομικής του Πανεπιστημίου Κύπρου, προχώρησε στην ετοιμασία ενός πλήρους σύγχρονου Κανονιστικού Πλαισίου για τη λειτουργία του χώρου. Το Σχέδιο Κανονισμών, αφού έτυχε δημόσιας διαβούλευσης και νομοτεχνικού ελέγχου από τη Νομική Υπηρεσία, εγκρίθηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο και κατατέθηκε στη Βουλή των Αντιπροσώπων στις 16/7/2024 για συζήτηση και έγκριση. Η συζήτησή του στην Κοινοβουλευτική Επιτροπή Νομικών άρχισε τον Οκτώβριο του 2024 και βρίσκεται σε εξέλιξη.

Μετά την έγκριση των Κανονισμών από τη Βουλή, θα προχωρήσουμε άμεσα στην προκήρυξη δημόσιου διαγωνισμού για την ανάθεση της λειτουργίας του χώρου στον ιδιωτικό τομέα. Η φύλαξη του χώρου και των παιδιών θα είναι ευθύνη του κράτους.

Παράλληλα, το Υπουργικό Συμβούλιο, κατά τη συνεδρία του στις 4/9/2024, αποφάσισε να εγκρίνει τη χρήση και αξιοποίηση του Χώρου Κράτησης Απαγορευμένων Μεταναστών στη Μενόγεια (ΧΩΚΑΜ), μετά την ολοκλήρωση του νέου κλειστού Προαναχωρησιακού Κέντρου στην περιοχή Λίμνες για τη δημιουργία (α) χώρου κράτησης παιδιών και (β) αστυνομικών κρατητηρίων για παιδιά, νοουμένου ότι θα γίνουν όλες οι κατάλληλες αναδιαμορφώσεις και βελτιωτικές εργασίες. Στόχος ο χώρος αυτός να είναι έτοιμος προς λειτουργία το αργότερο μέχρι την 1η Ιανουαρίου 2026, όπως προβλέπει ο Νόμος.

Ένας άλλος πολύ σημαντικός θεσμός που εγκαθιδρύεται με τον Νόμο αυτό είναι ο θεσμός του επιμελητή, που ουσιαστικά λειτουργεί ως ο σύνδεσμος της Αστυνομίας με άλλες εμπλεκόμενες Υπηρεσίες, π.χ. Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας, Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας, και με τους γονείς ή κηδεμόνες του παιδιού.

Ο ρόλος του επιμελητή, τον οποίο ενεργοποιήσαμε πλήρως τον περασμένο Μάιο, είναι να διασφαλίζει ότι τα παιδιά σε σύγκρουση με τον νόμο απολαμβάνουν τα δικαιώματα που προβλέπει ο Νόμος σε όλες τις εξωδικαστικές διαδικασίες, από το στάδιο της σύλληψης μέχρι την εφαρμογή του Προγράμματος Αποδικαστικοποίησης, στο οποίο έχει ενεργό ρόλο.

Αρχικά, μέχρι την ολοκλήρωση των απαιτούμενων διαδικασιών, τον ρόλο των επιμελητών είχαν αναλάβει αστυνομικοί, οι οποίοι έτυχαν εκπαίδευσης για τον σκοπό αυτό. Από 10/5/2024, μετά από κατακύρωση δημόσιου διαγωνισμού για την αγορά υπηρεσιών επιμελητή, το Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως ανέθεσε την εργασία αυτή σε ιδιωτική εταιρεία και οι πρόνοιες της σύμβασης, αλλά και του περί Παιδιών σε Σύγκρουση με τον Νόμο Νόμου του 2021 εφαρμόζονται ικανοποιητικά. Όπως μάλιστα έχω πληροφορηθεί, από την έναρξη της σύμβασης μέχρι σήμερα οι επιμελητές έχουν χειριστεί 360 περίπου υποθέσεις παγκυπρίως.

Η σημερινή συζήτηση πραγματοποιείται τον πιο κατάλληλο χρόνο, γιατί τώρα συζητείται στην Κοινοβουλευτική Επιτροπή Νομικών, το Κανονιστικό Πλαίσιο για τη λειτουργία του Χώρου Κράτησης Παιδιών. Παράλληλα, Ομάδα Λειτουργών της Νομικής Υπηρεσίας μελετά εξ’ υπαρχής τον Νόμο, με σκοπό να εντοπίσει σημεία και πρόνοιες που χρήζουν διασαφήνισης ή/και τροποποίησης και να μας υποδείξει τις αναγκαίες τροποποιήσεις, ώστε να καταστεί η εφαρμογή του Νόμου πιο αποτελεσματική.

Γι’ αυτό, σας προτρέπω να μη διστάσετε, στο πλαίσιο της σημερινής ημερίδας, να εκφράσετε οποιαδήποτε άποψη, εισήγηση ή ανησυχία σχετικά με τις πρόνοιες του νόμου ή την εφαρμογή τους. Οι απόψεις, εισηγήσεις, παρατηρήσεις που θα ακουστούν σήμερα θα καταγραφούν και θα μελετηθούν σοβαρά και εάν χρειάζονται οποιεσδήποτε ρυθμίσεις, νομοθετικές ή μη, θα γίνουν. Αυτός εξάλλου είναι και ο στόχος της σημερινής συζήτησης.

Σας ευχαριστώ για την παρουσία και τη συμμετοχή σας. Ιδιαίτερες ευχαριστίες στον Πρόεδρο και τα μέλη του Παγκύπριου Δικηγορικού Συλλόγου, καθώς και στην Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Συλλόγου για την από κοινού υλοποίηση αυτής της σημαντικής δράσης. Αναμένω με μεγάλο ενδιαφέρον τα αποτελέσματα της συζήτησης και σας διαβεβαιώνω ότι θα τύχουν της δέουσας μελέτης και αξιοποίησης.

(NZ/ΓΣ)