Ανακοινωθέντα

Το Τμήμα Σύγχρονου Πολιτισμού του Υφυπουργείου Πολιτισμού ανακοινώνει ότι στη 19η Διεθνή Έκθεση Αρχιτεκτονικής της Biennale Βενετίας (Biennale Architettura 2025 www.labiennale.org, http://cyprusinvenice.org.cy) την Κύπρο θα εκπροσωπήσει η πρόταση (Στις πέτρες) – Εδώκαμεν σας την αναπνοή μας τζαι εψιθυρίσετε την πίσω στο χώμα της αρχιτεκτόνισσας Σεβίνας Φλωρίδου με συν-επιμελήτριες τις Νίκολα Μητροπούλου και Clara Zinecker, βοηθό αρχιτέκτονα τον Aaron Gatt και την ομάδα καλλιτέχνιδων-ερευνητριών Fisherwomxn (Μύριαμ Γκατ, Ιουλίτα Τουμαζή, Σέτα Αστραίου-Καρύδη) και την ομάδα τεχνιτών TERRACT-Σαλαμιού.

Η πρόταση επιλέγηκε μέσα από ανοικτή διαδικασία πρόσκλησης για επιλογή επιμελητή, την οποία προκήρυξαν το Υφυπουργείο Πολιτισμού σε σύμπραξη με τον Σύλλογο Αρχιτεκτόνων Κύπρου (ΣΑΚ). Τις προτάσεις που υποβλήθηκαν στο πλαίσιο αυτό εξέτασε οκταμελής επιτροπή αποτελούμενη από εκπροσώπους του Υφυπουργείου και του ΣΑΚ (Άλκη Δίκαιο, αρχιτέκτονα, πρόεδρο του ΣΑΚ, Γιάννη Αγησιλάου, αρχιτέκτονα, Ελεωνόρα Αντωνιάδου, αρχιτεκτόνισσα, Πέτρο Δυμιώτη, Πολιτιστικό Λειτουργό του Τμήματος Σύγχρονου Πολιτισμού, Φάνο Κυριακίδη, αρχιτέκτονα, Λούλη Μιχαηλίδου, Πολιτιστική Λειτουργό Α΄ του Τμήματος Σύγχρονου Πολιτισμού, Ανδρέα Παλλαλά, αρχιτέκτονα και Παύλο Φεραίο, αρχιτέκτονα).

Σκεπτικό επιλογής:
Η Επιτροπή εκτίμησε την πρόθεση της πρότασης να επαναφέρει στο προσκήνιο παραγνωρισμένες χειρωνακτικές πρακτικές δόμησης, επαναδιεκδικώντας, κατ’ ουσία, τη γνώση αρχέγονων τρόπων αειφόρου (με τη σημερινή ορολογία) διαχείρισης των φυσικών πόρων. Ανάγοντας την κατασκευαστική διαδικασία σε τελετουργική ιεροτελεστία συμμετοχικότητας, η πρόταση επιτυγχάνει να συνδεθεί καίρια και οργανικά με τον θεματικό πυρήνα της Μπιενάλε.

Όπως σημειώνει η ίδια η επιμελητική ομάδα:
(Στις πέτρες) εδώκαμεν σας την αναπνοή μας τζαι εψιθυρίσετε την πίσω στο χώμα
(τίτλος εμπνευσμένος από τον χορό των πετρών στο έργο της Sarah Ruhl «Ευρυδίκη»).

Πρόκειται για αναζήτηση τρόπου που να επαναπροσδιορίζει την εξέλιξη, αλλά και την μετεξέλιξη, η οποία πραγματώνεται σε ένα μέλλον που ανακτάται από το παρελθόν, περιέχεται στο παρόν, και το οποίο βασίζεται στην κοινοτική σύνθεση της ενσυναίσθησης. Τα συναισθήματα που προκύπτουν, τα οποία δύσκολα εντάσσονται στην αρχιτεκτονική ή στο χωρικό σχεδιασμό, μπορεί να χαρακτηρίζονται από φυσικά στοιχεία, αλλά μπορεί εξίσου να είναι σκέψεις, επιθυμίες ακόμη και φόβοι που προβάλλονται στο τοπίο γύρω μας.

Η έκθεση διαπραγματεύεται την επιστροφή των σωμάτων και των συλλογικών λειτουργιών που αντηχούν στις τεχνικές της ξερολιθιάς. Μέσα από τις διαδικασίες της επαφής, της (ανά)κατασκευής και τις επιτελεστικές χειρονομίες που τις διατρέχουν, προσφέρεται ένα συλλογικά δομημένο μέλλον που εμπλέκεται άμεσα με την ηθική, την πολιτική του χώρου και τον χειρισμό του.

Μέσα από τους επαναληπτικούς ρυθμούς της ξερολιθιάς καθορίζεται μία λειτουργική αλυσίδα –της συλλογής, της (επανα)συναρμολόγησης και της επανατοποθέτησης. Αυτές οι χειρονομίες μπορούν να οδηγήσουν σε μια μετατόπιση από το τι μπορεί να απεικονίζει ένας σχεδιασμένος χώρος προς το τι μπορεί να είναι ή να προσφέρει - δηλαδή του πώς οι σχέσεις αυτές αντιστρέφουν τη μνημειακότητα, αποκεντρώνοντας τις προϋπάρχουσες «από πάνω προς τα κάτω» ιεραρχίες και προσεγγίσεις.

Οι αναβαθμίδες παύουν να είναι απλά πέτρες και μετατρέπονται σε σημείο συνάντησης με τις γενιές που προηγήθηκαν, με την δική μας αλλά και αυτές του μέλλοντος που βρίσκονται μπροστά μας. Δρώντας ως μάρτυρες της συμμετοχικότητας και της αφοσίωσης προς τις δομημένες λίθους μέσα στο τοπίο, ερχόμαστε οι ίδιοι αντιμέτωποι με τη δική μας παροδικότητα, η οποία οδηγεί σε διαφορετικά συστήματα αποτίμησης και οραματισμού. Οι πέτρες, καθώς και τα διάφορα ίχνη πάνω στο τοπίο, μετατρέπονται σε ενεργούς μηχανισμούς γνώσεως, ως αρχεία αιώνων συλλογικού κόπου, ακόμη και ως όργανα μέτρησης των χωρικών δυνατοτήτων. Aποκτούν επίσης ποιητική αξία, όπου ο γεωλογικός, ο φυσικός κόσμος και η ανθρώπινη φαντασία συναντώνται (Βλ. Macfarlane, R. (2008) Mountains of the mind: a history of a fascination. Paperback ed. London: Granta Books).

Η Biennale Architettura 2025, με καλλιτεχνικό διευθυντή τον αρχιτέκτονα και μηχανικό Carlo Ratti, θα πραγματοποιηθεί μεταξύ 10 Μαΐου – 23 Νοεμβρίου 2025 υπό τον γενικό τίτλο “Intelligens. Natural. Artificial. Collective”. Σύμφωνα με τον Ratti, «[…] Ο τίτλος Intelligens συνδέεται με τον σύγχρονο όρο «Νοημοσύνη», παραπέμποντας, ταυτόχρονα, σε ένα ευρύτερο σύνολο νοημάτων. Κατ’ ακρίβεια, η τελευταία συλλαβή, «gens», είναι η Λατινική λέξη για το «γένος». Μια νέα, φανταστική ρίζα αναδύεται, υποδηλώνοντας ένα Μέλλον, όπου η Νοημοσύνη είναι συμπεριληπτική, πολλαπλή και ευφάνταστη, πέραν από τη σημερινή, περιοριστική εστίαση στην Τεχνητή Νοημοσύνη. […] Το δομημένο περιβάλλον είναι υπεύθυνο για ένα από τα μεγαλύτερα ποσοστά εκπομπών θερμοκηπίου, καθιστώντας την Αρχιτεκτονική έναν από τους κυριότερους ενόχους της υποβάθμισης του πλανήτη μας. Ενόσω επιταχύνεται η κλιματική κρίση, πρέπει να συμβιβαστούμε με αυτόν τον ρόλο ή παραμένουμε ικανοί να προσφέρουμε ουσιαστικές, μη διακοσμητικές λύσεις, που να είναι αποτελεσματικές και άμεσα υλοποιήσιμες;»

Στην Biennale Architettura 2025 το Κυπριακό Περίπτερο θα φιλοξενείται και πάλι στο Associazione Culturale Spiazzi, Castello 3865, 30124 Venezia, πλάι στους επίσημους εκθεσιακούς χώρους της Μπιενάλε (Arsenale).

Το πλήρες πρόγραμμα της έκθεσης θα δημοσιοποιηθεί σε μεταγενέστερο στάδιο. Η Biennale Architettura 2025 ανοίγει στις 8 Μαΐου 2025 για τα ΜΜΕ και διαπιστευμένους/ες επαγγελματίες, και στις 10 Μαΐου για το κοινό.

Βιογραφικά συμμετεχουσών/όντων:

Σεβίνα Φλωρίδου

Η Σεβίνα Φλωρίδου είναι Κύπρια αρχιτεκτόνισσα και ερευνήτρια της πολιτιστικής κληρονομιάς. Ασχολείται στο ερευνητικό της έργο με την προσέγγιση μεταξύ των δυο κύριων κοινοτήτων της Κύπρου, Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων (Journal of Mediterranean Studies, Μάλτα, 1998). Άλλες εκδόσεις περιλαμβάνουν: Δερβίσηδες και Τελετουργίες Γυναικών στη Λεμεσό (CVAR, 2022), «Τοπίο, Διαντίδραση και Άρδευση» (Glasgow University, Oxbow 2013), συμμετοχική διάδραση «Συναντιόμαστε στον Μούτταλλο», Πάφος Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης 2017 (με Χατζησωτηρίου και Πέτρου, Routledge, 2019), «Νεωτερικότητα, Διαμάχες και Ανθεκτικότητα στα Οθωμανικά Λουτρά της Λευκωσίας» (Saqi Press, 2019). Διδάσκει επίσης Πολιτιστική Κληρονομιά στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας από το 2014.
Η εμπειρία της ιστορικής έρευνας διοχετεύεται στην αρχιτεκτονική πρακτική της σε έργα όπως: Παραλιακός Πεζόδρομος Ορόκλινης (με Μαργαρίτα Δανού, Κρατικό Βραβείο Αρχιτεκτονικής, Phaidon 2004), Ο Ελαιώνας, υπαίθριος χώρος για μουσικές παραστάσεις, (2005), Αποκατάσταση της οικίας Κουδουνάρη του 19ου αιώνα στη Λεμεσό (2016), Δημοτικό Κέντρο Τεχνών Λεμεσού: Αποθήκες Παπαδάκη (2019, συμμετοχή στην Μπιενάλε Αποκατάστασης και Αστικού Σχεδιασμού BRAU5 2021) καθώς και σε διάφορα έργα που αφορούν σε αποκαταστάσεις/ συντηρήσεις στο πλαίσιο της δικοινοτικής συνεργασίας του Προγράμματος Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών στην Κύπρο (UNDP).
Είναι μέλος του Διεθνούς Συνασπισμού Τοπίου Αναβαθμίδων (ITLA International Terraced Landscape Alliance) έχοντας δημοσιεύσει στην ομώνυμη περιοδική έκδοση (ITLA Vo. 1, Number 1, 2021). Με τη στήριξη του Ιδρύματος ΛΑΟΝΑ και του ITLA υλοποίησε κοινοτικές δραστηριότητες ανά την ύπαιθρο της Κύπρου ως επιμελήτρια, εντάσσοντας, την τοπική γνώση σε εκπαιδευτικές και καλλιτεχνικές δραστηριότητες οι οποίες απευθύνονταν στο ευρύ κοινό. Το 2023 και 2024 επιμελήθηκε εργαστήρια στα πλαίσια του European Terraced Landscapes (ETL) καταγράφοντας διαδρομές και τις ιδιαίτερες πτυχές του ξερολιθικού τοπίου.

Νίκολα Μητροπούλου

Η Νίκολα Μητροπούλου (γενν. στις ακτές της Μεσογείου) είναι καλλιτέχνης και επιμελήτρια με βάση την Κύπρο, η πρακτική της οποίας βρίσκεται σε μια διαρκή κατάσταση ροής. Το έργο της πραγματεύεται τη διαλεκτική της ρευστότητας, συνυφαίνοντας στοιχεία παραστατικότητας και συλλογικής άσκησης για να διαπραγματευτεί σύγχρονες χωροχρονικές περιμέτρους. Τα πρότζεκτ της ξεδιπλώνονται με διάφορες μορφές όπως συνεργατική έρευνα, εκθέσεις, γράψιμο και περφόρμανς.

Clara Zinecker

Η Clara Zinecker είναι ερευνήτρια και συμμετέχει σε συλλογικά ερευνητικά προγράμματα, έχοντας στο επίκεντρο το σημείο τομής των σπουδών συνόρων και της οικολογίας. Η δράση της εκφράζεται με διάφορες μορφές, όπως η συγγραφή, ο ακτιβισμός και η καλλιτεχνική πρακτική. Από το 2018 συνεργάζεται με ομάδες ακτιβιστών και με ανθρώπους-εν-κίνηση. Το 2021 έγινε ενεργό μέλος του Border Violence Monitoring Network, στο πλαίσιο του οποίου έχει διεξάγει και συντονίσει έρευνες σχετικά με τη χρηματοδότηση και τις μορφές της εγγενούς βίας των συνόρων και τη συνεχώς αυξανόμενη τεχνολογικοποίησή τους. Επί του παρόντος, σπουδάζει πολιτικές επιστήμες και δημόσιο δίκαιο στο Πανεπιστήμιο Goethe της Φρανκφούρτης, όπου η έρευνά της εξετάζει τις βίαιες εμπλοκές ανθρώπινων και μη ανθρώπινων φορέων στην επιβολή συνόρων, με χωρική έμφαση στη δική της τοπικότητα που είναι, κατά τα τελευταία δύο χρόνια, η Κύπρος.

Aaron Gatt

Ο Aaron Gatt είναι αρχιτέκτονας στο αρχιτεκτονικό γραφείο AMS Architects. Αποφοίτησε με διάκριση (Summa Cum Laude) από το Πανεπιστήμιο Κύπρου το 2024. Κατά τη διάρκεια των σπουδών του φοίτησε για ένα εξάμηνο στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης μέσω του προγράμματος Erasmus. Πραγματοποίησε πρακτική εξάσκηση στο γραφείο του αρχιτέκτονα Διομήδη Μυριανθέα το 2022, συνεισφέροντας στην καταγραφή και αποτύπωση ιστορικών εκκλησιών της Κύπρου. Ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για την Αρχαιολογία, με εστίαση στα ιστορικά graffiti. Το 2022 συμμετείχε στην αποτύπωση του βυθισμένου λιμένα της Αμαθούντας, στο πλαίσιο συνεργασίας των Πανεπιστημίων Κύπρου και Aix-Marseille για την εκπόνηση μιας διδακτορικής διατριβής. Το 2023, ο Aaron πραγματοποίησε πρακτική άσκηση στο Ινστιτούτο Κύπρου (STARC, APAC Labs) υπό τον συντονισμό της Mia Gaia Trentin, εργάστηκε στο πρόγραμμα Medieval and Early Modern Graffiti in Cyprus καταγράφοντας graffiti στις 10 Ξυλόστεγες Εκκλησίες του Τροόδους που είναι ενταγμένες στον Κατάλογο Παγκόσμιας Πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO. Συνεργάστηκε, επίσης με το Πανεπιστήμιο Eberhrd Karls της Τυβίγγης για την καταγραφή των graffiti στο Αββαείο του Moulineux στη Γαλλία, στο πλαίσιο εκπόνησης μιας άλλης διδακτορικής διατριβής.

Fisherwomxn (Μύριαμ Γκατ, Ιουλίτα Τουμαζή & Σέτα Αστραίου-Καρύδη)

Οι Fisherwomxn είναι μια ομάδα καλλιτεχνών και επιμελητριών που δραστηριοποιούνται στον χώρο της συγγραφής, των εκδόσεων και των παραστατικών τεχνών για να ενισχύσουν τον κριτικό διάλογο γύρω από τη φεμινιστική και αντί-αποικιακή σκέψη. Μέσα από το έργο τους διερευνούν τις προσωπικές τους σχέσεις με αυτές τις ιδέες και τον τρόπο με τον οποίο εκδηλώνονται στη ζωή τους στην Κύπρο και τη διασπορά, στοχεύοντας στην αποδόμηση των μετα-αποικιακών ιδεολογιών που μας ωθούν μακριά από την Κύπρο. Πώς μπορούμε να αναλάβουμε την ευθύνη για την άνθηση των τόπων μας μέσα στην μετα-αποικιακή μας πραγματικότητα; Πώς μπορούμε να βρούμε εναλλακτικούς χώρους ύπαρξης και να αναπτύξουμε τις κοινότητες μας πέραν από ιμπεριαλιστικές δομές; Στη βάση της πρακτικής τους βρίσκονται δύο πυλώνες: η έκδοση του Fisherwomxn και η επιμέλεια των Streams. Η έκδοση του περιοδικού Fisherwomxn, καταπιάνεται με τα ερωτήματα που τις απασχολούν μέσα από διάφορες μορφές δημιουργικής γραφής και του βιβλίου ως καλλιτεχνικό εγχείρημα. Τα Streams είναι μια σειρά από επιμελημένες συνάξεις που επεκτείνουν αυτές τις συζητήσεις μέσω καλλιτεχνικών δράσεων, όπως παραστάσεις, δημιουργικά εργαστήρια, συζητήσεις, κτλ.

(EK)