Ανακοινωθέντα

Είναι με ιδιαίτερη χαρά, αλλά και βαθιά συγκίνηση που βρίσκομαι σήμερα ανάμεσά σας. Η πρόσκλησή σας να συμμετάσχω στο Μαθητικό Συνέδριο του Γυμνασίου Έγκωμης, που αγγίζει μια από τις πιο βαθιές πληγές της σύγχρονης ιστορίας του τόπου μας, είναι τιμή για μένα και συνάμα μια συναισθηματική επιστροφή σε έναν χώρο που σημαίνει πολλά για εμένα, αφού ήταν το σχολείο που φοίτησα ως μαθήτρια. Είναι ξεχωριστό να επιστρέφεις σε έναν χώρο γεμάτο αναμνήσεις, για να μοιραστείς σκέψεις και συναισθήματα με τους μαθητές που σήμερα γεμίζουν τα ίδια θρανία, περπατούν στους ίδιους διαδρόμους, ονειρεύονται στο ίδιο προαύλιο.

Η επιστροφή μου σήμερα εδώ, για να κηρύξω την έναρξη των εργασιών του μαθητικού συνεδρίου για ένα τόσο σημαντικό θέμα, μου ξυπνά έντονες μνήμες, αλλά και ευθύνη. Ένα θέμα που θυμάμαι σαν σήμερα, τότε που ήμουν στη θέση σας, μας καθήλωνε, άγγιζε βαθιά τη ψυχή μας και μας υποχρέωσε στα πρώτα μεγάλα «γιατί» για τον κόσμο των μεγάλων. Πόσες συζητήσεις, πόσα «γιατί». Γιατί τόσος πόνος, γιατί τόσοι νεκροί, γιατί τόσοι αγνοούμενοι, γιατί τόσες οικογένειες βυθισμένες στη σιωπή και την αγωνία, γιατί τόσες μανάδες να κλαίνε, γιατί η πατρίδα μας έμεινε μισή. Ερωτήματα που τότε μας ταλάνιζαν, και σήμερα παραμένουν δυστυχώς επίκαιρα. Το ζήτημα της τουρκικής εισβολής του 1974 δεν ήταν απλώς ένα κεφάλαιο στην Ιστορία. Ήταν βίωμα. Ήταν μια καθημερινή υπενθύμιση μέσα από εικόνες, διηγήσεις, σιωπές. Η πρόσκλησή σας, για εμένα προσωπικά είναι και τιμητική, αλλά και συμβολική και για αυτό σας ευχαριστώ.

Η θεματική σας «Η Μνήμη Συντηρεί την Ελπίδα για Επιστροφή» περικλείει σημαντικά μηνύματα. Η μνήμη δεν είναι απλώς ένα δικαίωμα. Είναι καθήκον. Είναι ο τρόπος, με τον οποίο μια κοινωνία τιμά τους ανθρώπους της, διεκδικεί δικαιοσύνη, και δεν αφήνει το παρελθόν να ξεθωριάσει μέσα στον χρόνο. Μνήμη σημαίνει ευθύνη. Μνήμη σημαίνει αγώνας. Μνήμη σημαίνει ελπίδα.

Η σημερινή σας πρωτοβουλία δεν είναι απλώς αξιέπαινη – είναι αναγκαία. Έχετε μια μοναδική ευκαιρία να ακούσετε δια ζώσης τη σύγχρονη ιστορία του τόπου μας. Από ανθρώπους που βίωσαν τις κακουχίες, που πόνεσαν, που επέζησαν. Από ανθρώπους που δεν κουράστηκαν να μιλούν, ακόμη κι όταν δεν τους άκουγε κανείς. Είναι αυτοί που κρατούν το νήμα της μνήμης ζωντανό. Η ιστορία δεν θα σας μιλήσει απλώς με ημερομηνίες και γεγονότα. Θα σας κοιτάξει στα μάτια. Θα ακουμπήσει την καρδιά σας. Γιατί αυτοί οι άνθρωποι κουβαλούν στις ψυχές τους το βαρύτερο φορτίο: το βίωμα. Συγγενείς αγνοουμένων, άνθρωποι που αιχμαλωτίστηκαν από τους Τούρκους, οι εγκλωβισμένοι μας θα μοιραστούν μαζί σας τις ιστορίες τους, για να σας καταστήσουν κοινωνούς των δραματικών στιγμών που βίωσαν και βιώνουν, λόγω της τουρκικής εισβολής του 1974.

Και λέω βιώνουν διότι, πενήντα χρόνια μετά την τουρκική εισβολή του 1974, η πληγή των αγνοουμένων μας παραμένει ανοιχτή. Δεν είναι απλώς μια εκκρεμότητα στο πεδίο της Ιστορίας, είναι μια βαθιά ανθρωπιστική υπόθεση που έχει πίσω της πρόσωπα και συναισθήματα. Είναι χιλιάδες άνθρωποι που χάθηκαν χωρίς αποχαιρετισμό, χωρίς εξήγηση, χωρίς τάφο. Είναι 1619 ζωές και οι οικογένειές τους που παρέμειναν παγωμένες στον χρόνο, κρατώντας φωτογραφίες, περιμένοντας ένα νέο, μια αλήθεια, που για κάποιους ήρθε δεκαετίες μετά, ενώ πολλοί ακόμη περιμένουν.

Ανάμεσα στους αγνοούμενούς μας 36 παιδιά που δεν πρόλαβαν να μεγαλώσουν, με το μικρότερο να είναι μόλις έξι μηνών και το μεγαλύτερο δεκαοκτώ ετών. Τριάντα έξι αθώα θύματα της βίας του πολέμου. Μέχρι σήμερα έχουν ταυτοποιηθεί τα λείψανα μόλις των 20. Στη μνήμη αυτών των παιδιών δημιουργήσαμε πρόσφατα το Πάρκο Αγνοουμένων Παιδιών. Έναν τόπο συλλογικής συνείδησης, παιδείας και τιμής, που σας προσκαλώ να επισκεφθείτε. Να περπατήσετε ανάμεσα στα 36 δέντρα που φυτέψαμε εις μνήμη των παιδιών, να ακούσετε εκείνες τις σιωπές που δεν έπαψαν ποτέ να μιλούν.

Το δράμα των αγνοουμένων μας δεν περιορίζεται στους ίδιους τους ανθρώπους που χάθηκαν. Είναι και το δράμα των οικογενειών τους, που επί δεκαετίες ζουν με τον πόνο της αναμονής, της ελπίδας, της σιωπής και της απουσίας. Κάποιες από αυτές τις μορφές βρίσκονται ανάμεσά μας σήμερα, όπως η Χαρίτα Μάντολες και η σπουδαία δασκάλα του Έθνους μας, η Ελένη Φωκά, που κόντρα στις κακουχίες, δίδασκε για χρόνια τα παιδιά των εγκλωβισμένων μας στο Ριζοκάρπασο όχι μόνο Ελληνικά και αριθμητική, αλλά και αξιοπρέπεια, επιμονή και αντίσταση στη λήθη. Μέσα από τη στάση ζωής που επέλεξε, μάς διδάσκει μέχρι σήμερα πως μόνο μέσα από τον καθημερινό αγώνα και τις μικρές νίκες μπορείς να ελπίζεις ότι θα πετύχεις και τον μεγάλο.

Το ίδιο και η Χαρίτα Μάντολες, η γυναίκα σύμβολο του αγώνα μας που συνέδεσε το όνομά της, από εκείνο το μαύρο καλοκαίρι του 1974 και όσα βίωσε μέχρι σήμερα, με έναν ακούραστο αγώνα για δικαίωση. Μπήκε σε όλα τα σχολεία, μπήκε σε όλα τα σπίτια αποτελώντας το πιο στιβαρό οχυρό απέναντι στη λήθη, προσωποποιώντας το διαχρονικό μήνυμα του «δεν ξεχνώ».

Τέτοιες προσωπικότητες δεν είναι μάρτυρες του παρελθόντος, αλλά οδηγοί για το μέλλον. Μας εμπνέουν και μας θυμίζουν πως ο αγώνας γίνεται με μικρές πράξεις πίστης, καθημερινής προσφοράς και συνέπειας.

Η στάση της Τουρκίας στο ανθρωπιστικό ζήτημα των αγνοουμένων συνεχίζει να αποτελεί το κυριότερο εμπόδιο για ουσιαστική πρόοδο. Η άρνησή της να επιτρέψει πρόσβαση στα αρχεία του τουρκικού στρατού, όπου με βεβαιότητα υπάρχουν στοιχεία για τις συνθήκες και τις τοποθεσίες ταφής, αποτελεί κατάφωρη παραβίαση των βασικών αρχών του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου. Οι εσκεμμένες καθυστερήσεις, η μετακίνηση λειψάνων, η καταστροφή των χώρων ταφής συνιστούν όχι μόνο προσβολή προς τις οικογένειες των αγνοουμένων, αλλά και συνεχή παρεμπόδιση ενός έργου που αφορά πρώτιστα την ανθρώπινη αξιοπρέπεια.

Η Τουρκία εξακολουθεί να κωφεύει και να χρησιμοποιεί το ζήτημα για πολιτικούς σκοπούς. Η μεταχείριση του θέματος των αγνοουμένων όχι ως ανθρωπιστικού, αλλά ως διαπραγματευτικού χαρτιού εντείνει τον πόνο των οικογενειών και καθυστερεί την επίτευξη δικαιοσύνης. Η πρόκληση που έχουμε μπροστά μας είναι να μετατρέψουμε την επιμονή μας σε διεθνή πίεση, να κρατήσουμε τη μνήμη ζωντανή και να υπενθυμίζουμε διαρκώς ότι πίσω από τους αριθμούς υπάρχουν πρόσωπα – και πίσω από τα πρόσωπα, οικογένειες που αναμένουν ακόμη απαντήσεις.

Ωστόσο, δεν σιωπούμε. Δεν παραιτούμαστε. Δεν εγκαταλείπουμε τον αγώνα. Αναδεικνύουμε αθέατες πτυχές της Ιστορίας: τις γυναίκες που υπήρξαν θύματα βίας και σεξουαλικής κακοποίησης κατά την εισβολή, τα παιδιά που δεν γύρισαν ποτέ σπίτι, τους αιχμαλώτους μας, τους εγκλωβισμένους μας που μέχρι σήμερα ζουν υπό περιορισμούς, αλλά δεν εγκατέλειψαν την πατρογονική γη, κρατώντας ζωντανή τη ψυχή του τόπου, τα παιδιά που φοιτούν στα σχολεία του Ριζοκαρπάσου και του Κορμακίτη και κρατούν άσβεστη τη φλόγα της ελληνικής γλώσσας και της κυπριακής ψυχής. 110 εγκλωβισμένα και επανεγκατασταθέντα παιδιά στέλνουν το πιο δυνατό μήνυμα: η ελπίδα δεν σβήνει.

Ως Υπηρεσία, εργαζόμαστε συστηματικά και με συνέπεια για τον εντοπισμό και την ταυτοποίηση των αγνοουμένων μας, τη στήριξη των οικογενειών τους, την ανάδειξη των αθέατων πτυχών του δράματος των αγνοουμένων και των συνεπειών της τουρκικής εισβολής, τη στήριξη των εγκλωβισμένων και επανεγκατασταθέντων μας, των αιχμαλώτων, των παθόντων. Και, κυρίως, για να διατηρήσουμε τη μνήμη ζωντανή. Και αυτή η μνήμη είναι καθήκον όλων μας. Είναι η γέφυρα που ενώνει την Ιστορία με τη Δικαιοσύνη. Είναι η φλόγα που δεν σβήνει όσο υπάρχουν άνθρωποι που θυμούνται, όσο υπάρχουν νέοι που διψούν για αλήθεια, όσο υπάρχουν άνθρωποι που κάνουν το «δεν ξεχνώ» τρόπο ζωής.

Αγαπητά παιδιά, σε εσάς εναποθέτουμε την ελπίδα. Εσείς κρατάτε στα χέρια σας το αύριο. Μαθαίνετε την Ιστορία όχι για να γίνει μουσειακό είδος, αλλά για να την υπερασπιστείτε. Για να τη συνεχίσετε. Με σεβασμό, με ανθρωπιά, με αποφασιστικότητα. Με την πίστη πως η αλήθεια δεν χάνεται. Πως η δικαιοσύνη δεν παραγράφεται.

Η Ιστορία είναι φλόγα. Είναι οδηγός. Είναι κομμάτι της ταυτότητάς σας. Όσο εσείς θυμάστε, ο τόπος μας δεν ξεχνά. Όσο εσείς νοιάζεστε, η Ιστορία συνεχίζει να γράφεται με αξιοπρέπεια. Μισό αιώνα μετά την τουρκική εισβολή, καλούμαστε να συνεχίσουμε την ιστορική λαμπαδηδρομία που μας καταλείπουν οι πρόγονοι μας, γιατί όταν ο σύγχρονος Ελληνισμός αποξενωθεί από τις ρίζες του, οποιοσδήποτε έπαινος των προγόνων θα γίνει όνειδος των απογόνων. Κορυφαία ορόσημα της σύγχρονης ιστορίας του τόπου μας είναι οι φάροι που ορίζουν την πορεία μας ως Έλληνες για ελευθερία, για δημοκρατία, για δικαιοσύνη και προκοπή. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας κ. Νίκος Χριστοδουλίδης, αισθανόμενος το βαρύ φορτίο της ευθύνης, εργάζεται συστηματικά και μεθοδικά, για να παραδώσουμε σε εσάς, δηλαδή τις επόμενες γενιές, μια πατρίδα μεγαλύτερη από αυτή που παραλάβαμε, μια πατρίδα ολόκληρη, ελεύθερη χωρίς στρατούς κατοχής, χωρίς συρματοπλέγματα και εγγυήσεις, όπου θα συνεχίσουν να ζουν Έλληνες υπό συνθήκες ασφάλειας και ελευθερίας.

Με αυτές τις σκέψεις, θέλω να σας ευχαριστήσω από καρδιάς. Για την τιμή που μου κάνατε, για την ελπίδα που εκπέμπετε, για το ότι συνεχίζετε να θυμάστε και να νοιάζεστε. Εύχομαι το Συνέδριό σας να είναι μια γόνιμη αφετηρία γνώσης, ευθύνης και συνείδησης. Ένας φάρος για το αύριο. Ένα «δεν ξεχνώ» που θα γίνεται καθημερινή στάση ζωής.

(ΑΣ/ΕΑθ)