Ανακοινωθέντα

Ευχαριστώ για την πρόσκλησή σας να παραστώ και να χαιρετίσω τη σημερινή ημερίδα, η οποία επικεντρώνεται σε ένα ιδιαίτερα σημαντικό θέμα, το Δημογραφικό Πρόβλημα στην Κύπρο και να σας συγχαρώ για αυτή σας την πρωτοβουλία.

Μια από τις σημαντικότερες προκλήσεις της εποχής μας είναι η δημογραφική γήρανση του πληθυσμού και η υπογεννητικότητα. Πρόκειται για ένα πολυδιάστατο πρόβλημα, του οποίου τα αίτια είναι πολύπλευρα και το οποίο επιδρά σε πολλές παραμέτρους της ζωής μιας χώρας.

Η ραγδαία πρόοδος που σημειώθηκε κατά το δεύτερο ήμισυ του 20ού αιώνα στους τομείς της ιατρικής έρευνας, της υγειονομικής περίθαλψης, των επιπέδων υγείας και του βιοτικού επιπέδου είχαν ευνοϊκό αντίκτυπο στη συνεχή μείωση της θνησιμότητας και την αύξηση της προσδοκώμενης διάρκειας ζωής ειδικά στις αναπτυγμένες χώρες, περιλαμβανομένης και της Κύπρου. Οι θετικές αυτές εξελίξεις στον τομέα αυτό, συνοδεύτηκαν από μια σημαντική μείωση των γεννήσεων, ιδιαίτερα κατά τις τελευταίες δεκαετίες.

Σύμφωνα με τους διαθέσιμους δημογραφικούς δείκτες, στην Κύπρο παρατηρείται τις τελευταίες δεκαετίες μια σταδιακή αύξηση του ποσοστού των ηλικιωμένων και μια παράλληλη μείωση του ποσοστού των γεννήσεων.  Από το 1995, το συνολικό ποσοστό γονιμότητας έχει πτωτική πορεία και είναι πιο χαμηλό από το 2,10 ποσοστό που χρειάζεται για να εξασφαλιστεί η αναπλήρωση του πληθυσμού.

Οι αυξημένες ανάγκες της σύγχρονης κοινωνίας είναι από τα βασικότερα αίτια του προβλήματος. Σε αυτά πρέπει να προστεθούν τα νέα δεδομένα ως προς τη συμμετοχή των γυναικών στο κοινωνικό και οικονομικό γίγνεσθαι. Οι αυξημένες ανάγκες των παιδιών, η αύξηση της μέσης ηλικίας σύναψης γάμου, οι αλλαγές στις αντιλήψεις αναφορικά με το θέμα του γάμου και της συμβίωσης, η αύξηση των διαζυγίων και το υψηλό κόστος ζωής είναι μερικοί από τους λόγους που επιδρούν στα δημογραφικά δεδομένα.

Γι’ αυτούς τους λόγους, η εφαρμογή μιας ολοκληρωμένης πρότασης που θα αντιμετωπίζει συνολικά το δημογραφικό πρόβλημα είναι απολύτως αναγκαία.

Εάν δεν επέλθουν επιπλέον μεταβολές στο θεσμικό πλαίσιο και στις υφιστάμενες πολιτικές, τότε οι δημογραφικές τάσεις αναμένεται να προκαλέσουν σημαντικές μεταβολές στις κοινωνίες μας, επηρεάζοντας την αλληλεγγύη μεταξύ των γενεών και δημιουργώντας νέες απαιτήσεις για τις μελλοντικές γενιές.

Προτάσεις που διατυπώνονται σε έγγραφα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής θέτουν την οικογενειακή πολιτική ως κεντρικό άξονα στην αντιμετώπιση των δημογραφικών προκλήσεων. Συγκεκριμένα, θέτουν ως στόχο την προώθηση της δημογραφικής ανανέωσης μέσα από τη διευκόλυνση της συμφιλίωσης της οικογενειακής με την εργασιακή ζωή, υπογραμμίζοντας τρεις τομείς πολιτικής: ο πρώτος αφορά το σύστημα φροντίδας παιδιών και άλλων εξαρτώμενων ατόμων, ο δεύτερος την επιδοματική πολιτική και ο τρίτος τις ευέλικτες μορφές απασχόλησης.  

Η Κύπρος, ως μια χώρα που αντιμετωπίζει έντονα το δημογραφικό πρόβλημα καλείται να αναβαθμίσει το σύστημα κοινωνικής προστασίας καθιστώντας πιο αποτελεσματικές τις πολιτικές κοινωνικής φροντίδας και στήριξης της οικογένειας.

Το Υπουργείο Εργασίας, Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων έχει αναπτύξει ένα δίκτυο υπηρεσιών/προγραμμάτων και επιδομάτων στο πλαίσιο της οικογενειακής πολιτικής το οποίο περιλαμβάνει συνοπτικά:

• Την παροχή επιδομάτων κοινωνικής μέριμνας, με συνολικό προϋπολογισμό που υπερβαίνει τα 900 εκατομμύρια ευρώ,
• την επιχορήγηση Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων και Αρχών Τοπικής Αυτοδιοίκησης για τη λειτουργία προγραμμάτων στήριξης της οικογένειας όπως η φροντίδα παιδιών, ηλικιωμένων και ατόμων με αναπηρίες. Για παράδειγμα, κατά το 2018 επιχορηγήθηκαν 257 τέτοια προγράμματα, με ποσό συνολικού ύψους €8.321.980
• την παρακολούθηση βάσει Νομοθεσίας της εγγραφής και επιθεώρησης προγραμμάτων κοινωνικής φροντίδας,
• την αξιοποίηση ευρωπαϊκών πόρων για την υλοποίηση καινοτόμων προγραμμάτων που αφορούν τη συμφιλίωση του εργασιακού και κοινωνικού βίου.

Επιπλέον, το Υπουργείο Εργασίας, Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, έχοντας στο επίκεντρο των επιδιώξεών του τη δημογραφική ανάπτυξη και την αντιμετώπιση των δημογραφικών προκλήσεων, έχει συστήσει τον Εθνικό Φορέα Δημογραφικής και Οικογενειακής Πολιτικής, με σκοπό την καταγραφή της κατάστασης στην Κύπρο αναφορικά με τη δημογραφική και οικογενειακή πολιτική και τον καθορισμό μιας συνεκτικής και ολοκληρωμένης στρατηγικής για τη Δημογραφική Ανάπτυξη και τις Πολιτικές της Οικογένειας. Μέχρι σήμερα ο Φορέας Δημογραφικής και Οικογενειακής Πολιτικής έχει δημιουργήσει δύο Εθνικά Σχέδια Δράσης για τη Δημογραφική και Οικογενειακή Πολιτική για την περίοδο 2014-2015 και 2016-2017, τα οποία υλοποιήθηκαν με την έγκριση του Υπουργικού Συμβουλίου, ενώ βρίσκεται στο τελικό στάδιο η έγκριση του Σχεδίου Δράσης 2019-2020.

Στο πλαίσιο εφαρμογής των ανωτέρω Σχεδίων Δράσης έχουν υλοποιηθεί σειρά δράσεων που είχαν περιληφθεί στα εν λόγω Σχέδια, από τις οποίες αναφέρω ενδεικτικά:

• Επιδοτήθηκαν 230 βρεφοπαιδοκομικοί σταθμοί κατά τα έτη 2014-2017
• Επιδοτήθηκε η λειτουργία ορισμένων βρεφοπαιδοκομικών σταθμών και το Σάββατο για εξυπηρέτηση εργαζόμενων γονέων
• Τέθηκε σε εφαρμογή Σχέδιο Ιατροφαρμακευτικής Περίθαλψης για οικογένειες με τρία ή περισσότερα παιδιά που δεν ήταν δικαιούχοι ταυτότητας νοσηλείας
• Υλοποιήθηκαν Σχέδια κατάρτισης και επιδοτούμενης εργοδότησης, όπως το Σχέδιο Στελέχωσης Επιχειρήσεων με Απόφοιτους Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης, το Σχέδιο Κατάρτισης Μακροχρόνια Ανέργων και πολλά άλλα Σχέδια και Προγράμματα από τα οποία επωφελήθηκαν πέραν των 7.000 ανέργων κατά τα έτη 2016-2017
• Πραγματοποιήθηκαν 1.437 επιθεωρήσεις για θέματα ίσης αμοιβής και ίσων ευκαιριών στον χώρο εργασίας

Πέραν των ανωτέρω, τα οποία περιλαμβάνονταν, μεταξύ πολλών άλλων δράσεων, στο Σχέδιο Δράσης για τη Δημογραφική και Οικογενειακή Πολιτική για την περίοδο 2016-2017, έχουμε προχωρήσει και στην εφαρμογή μιας σειράς από δράσεις και πολιτικές με στόχο την ενίσχυση του θεσμού της οικογένειας, την παροχή περαιτέρω στήριξης στις οικογένειες με παιδιά και την αντιμετώπιση της υπογεννητικότητας. Αναφέρω ενδεικτικά τα ακόλουθα:

• Επαναφέραμε από το 2017 το επίδομα πολύτεκνης μάνας, το οποίο είχε καταργηθεί το 2012, ως μέτρο για την αναγνώριση της προσφοράς της πολύτεκνης μάνας ,αλλά και για την ενίσχυση των εισοδημάτων των πολύτεκνων μητέρων,
• Έχουμε αυξήσει το όριο εισοδήματος βάσει του οποίου παρέχεται το επίδομα τέκνου, μετατρέποντας το σε κλιμακωτό, βάσει του αριθμού παιδιών της κάθε οικογένειας, ούτως ώστε να παρέχεται μεγαλύτερη ενίσχυση στις οικογένειες με περισσότερα παιδιά,
• Καταθέσαμε στη Βουλή των Αντιπροσώπων ολοκληρωμένο Νομοσχέδιο για την απόδοση δικαιώματος σε σύνταξη χηρείας στους άνδρες, υπό τους ίδιους όρους με τις γυναίκες, ούτως ώστε οι εισφορές των γυναικών στο Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων να μην χάνονται.
• Εισήξαμε την πληρωμένη άδεια πατρότητας διάρκειας δύο εβδομάδων, λαμβάνοντας υπόψη τόσο τα δικαιώματα του κάθε πατέρα ως, επίσης, και της μητέρας και του παιδιού που χρειάζεται κατά την περίοδο αυτή επιπρόσθετη βοήθεια και στήριξη.
• Επεκτείναμε την άδεια μητρότητας στις περιπτώσεις πολλαπλών κυήσεων και αναγνωρίσαμε μέσω νομοσχεδίου το δικαίωμα της γυναίκας η οποία αποκτά παιδί μέσω παρένθετης μητέρας, σε άδεια μητρότητας καθώς και όλων των άλλων δικαιωμάτων που έχει η βιολογική μητέρα με βάση τις νομοθεσίες.
• Διασφαλίσαμε το δικαίωμα της γυναίκας σε επίδομα μητρότητας ή πατρότητας σε περιπτώσεις όπου δικαιούχος απουσιάζει από την Κύπρο για σκοπούς συνοδείας νεογέννητου του παιδιού το οποίο χρειάζεται νοσηλεία στο εξωτερικό. Με την προηγούμενη  Νομοθεσία, στις περιπτώσεις αυτές η μητέρα έχανε το δικαίωμα σε επίδομα μητρότητας.
• Συνεχίζουμε την εφαρμογή του Σχεδίου «Προίκα του Μωρού» με στόχο σε άπορες οικογένειες που αποκτούν ένα νέο παιδί να παρέχονται τα βασικά υλικά αγαθά, αλλά και οι υπηρεσίες που έχουν ανάγκη για τη φροντίδα του βρέφους.
• Έχουμε επεκτείνει το Σχέδιο Δωρεάν Μεταφοράς Μαθητών για τα παιδιά πολύτεκνων οικογενειών, με ισχύ από το δεύτερο παιδί αντί από το τρίτο όπως ίσχυε προηγουμένως.

Την ίδια στιγμή, προγραμματίζουμε μια πιο ενεργό δημογραφική πολιτική με στοχευμένα κίνητρα για την απόκτηση δεύτερου παιδιού και την περαιτέρω ενίσχυση των πολύτεκνων οικογενειών καθώς και σειράς πολιτικών που στοχεύσουν στην αντιμετώπιση του προβλήματος της υπογεννητικότητας. Τα μέτρα αυτά περιλαμβάνονται σε Σχέδιο Δράσης Δημογραφικής και Οικογενειακής Πολιτικής 2019-2020 το οποίο περιλαμβάνει σειρά δράσεων με στόχο τη στήριξη της οικογένειας και την αύξηση των γεννήσεων. Ενδεικτικά αναφέρω ότι προωθούμε τη δημιουργία Δικτύου Στήριξης της Οικογένειας, αποσκοπώντας στην πολύπλευρη παροχή επιστημονικής και κοινωνικής συνδρομής στις οικογένειες ενώ ένας από τους σημαντικούς στόχους που έχουμε θέσει είναι η επιχορήγηση των υπηρεσιών φροντίδας παιδιών προσχολικής ηλικίας και της λειτουργίας βρεφοκομικών και παιδοκομικών σταθμών για τον σκοπό αυτό.

Τα μέτρα που περιλαμβάνονται στο νέο Σχέδιο Δράσης Δημογραφικής και Οικογενειακής Πολιτικής 2019-2020 έχουν συζητηθεί με όλους τους Κοινωνικούς Εταίρους στο πλαίσιο του Εθνικού Φορέα Δημογραφικής και Οικογενειακής Πολιτικής και το Σχέδιο Δράσης θα κατατεθεί στο Υπουργικό Συμβούλιο για έγκριση και υλοποίηση των μέτρων και πολιτικών του.

Θα ήθελα να σας διαβεβαιώσω για τη δέσμευση της Κυβέρνησής μας για αποτελεσματική συμβολή στην αντιμετώπιση του δημογραφικού προβλήματος. Είναι υποχρέωση του Κράτους, αλλά και της κοινωνίας, γενικότερα, να δημιουργήσουμε όλες τις απαραίτητες προϋποθέσεις για τη δημογραφική ανανέωση και τη διασφάλιση της αλληλεγγύης μεταξύ των γενεών.

____________

Σημ.:  Τον χαιρετισμό ανέγνωσε, εκ μέρους της Υπουργού Εργασίας, ο Συνεργάτης της κ. Φάνος Κουρουφέξης.

 /ΣΧ