Ανακοινωθέντα

Το Τμήμα Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Μεταφορών, Επικοινωνιών και Έργων ανακοινώνει τη δημοσίευση της τελικής έκθεσης της ομάδας εμπειρογνωμόνων από τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), η οποία εργάστηκε στο πλαίσιο Ανοικτής Μεθόδου Συντονισμού (Open Method of Coordination - OMC), μιας διαδικασίας που χρησιμοποιείται από τα κράτη μέλη για τη δημιουργία πολιτικών, μέσα από συνεργασία σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η εντολή εργασίας της συγκεκριμένης ομάδας αφορούσε στην αναγνώριση των επιδράσεων της κλιματικής αλλαγής στην πολιτιστική κληρονομιά και των συνεπακόλουθων κενών. Είχε επίσης ως στόχο την εξέταση των τρόπων με τους οποίους η πολιτιστική κληρονομιά μπορεί να συμβάλει στην Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία και στην αντιμετώπιση των ευρύτερων απειλών της κλιματικής κρίσης, προσφέροντας βιώσιμες λύσεις.

Δεδομένης της τεράστιας σημασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς για τη διατήρηση της ταυτότητας και της ενότητας της Ευρώπης, η ανάληψη δράσης για την προστασία της πρέπει να είναι υψίστης σημασίας. Επιπλέον, η ΕΕ και τα κράτη μέλη, μέσα από την υπογραφή της Συμφωνίας της Λισαβόνας (Άρθρο 3) συμφώνησαν ότι θα προστατεύουν την πολιτιστική κληρονομιά. Η συγκεκριμένη ομάδα εργασίας δημιουργήθηκε στη βάση αυτής της ανάγκης, με σκοπό να φέρει μαζί, για πρώτη φορά, εμπειρογνώμονες από είκοσι πέντε (25) κράτη μέλη της ΕΕ και τρεις συνδεδεμένες χώρες, για να συνεργαστούν σε ευρωπαϊκό επίπεδο για την εφαρμογή δράσεων αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής και στην πολιτιστική κληρονομιά. Η έρευνα της ομάδας υπέδειξε καταρχάς τις τρομερά επιταχυνόμενες επιπτώσεις του υπό αλλαγή κλίματος, οι οποίες απειλούν όλα τα είδη της πολιτιστικής κληρονομιάς. Η έκθεση υπογραμμίζει, ακόμη, τη μεγάλη απουσία πολιτικών και σχεδίων δράσεων, σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο, για τη μετρίαση των αρνητικών επιπτώσεων.

«Η Ευρώπη μπορεί να είναι υπερήφανη για την πλούσια και ποικίλη πολιτιστική της κληρονομιά» ανέφερε η Επίτροπος κα Mariya Gabriel. «Μπορούμε να είμαστε υπερήφανοι για τον πρωτοπόρο ρόλο που κατέχουμε παγκόσμια στην έρευνα και την καινοτομία για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Παρόλα αυτά, πρέπει άμεσα να κάνουμε περισσότερα -με τη βοήθεια της πολιτιστικής κληρονομιάς μπορούμε να μεταβάλουμε ακόμη και το οικονομικό μοντέλο, ώστε η κοινωνία μας να γίνει πιο πράσινη, βιώσιμη και ανθεκτική απέναντι στο κλίμα».

Ολόκληρη η έκθεση, μαζί με την Περίληψη των κυριότερων σημείων και τις δέκα εισηγήσεις της ομάδας των εμπειρογνωμόνων, βρίσκονται αναρτημένα στη διεύθυνση https://doi.org/10.2766/44688. Ανάμεσα στα σημαντικά συμπεράσματα της έκθεσης είναι και η επείγουσα ανάγκη για δημιουργία και εφαρμογή κατάλληλων στρατηγικών για τη βελτίωση της ανθεκτικότητας, μέσα από τη συμπερίληψη της πολιτιστικής κληρονομιάς σε όλες τις κύριες πολιτικές, από τη δράση για το κλίμα και τις ενεργειακές πολιτικές μέχρι πολιτικές για την οικονομία, τη σταθερότητα και την ανάπτυξη. Επίσης, η έκθεση τονίζει ότι, ενισχύοντας την προστασία των μνημείων και των αρχαιολογικών χώρων συμβάλλουμε στην προστασία του κλίματος, όπως και μέσα από τη συστηματική συντήρηση και επαναχρησιμοποίηση παλιών κτιρίων, αντί την κατεδάφισή τους. Η διάσωση και χρήση παραδοσιακών και ξεχασμένων ικανοτήτων και τεχνικών μπορούν να συμβάλουν ουσιαστικά στη δημιουργία μιας πιο πράσινης Ευρώπης και στην οικονομική ανάκαμψη. Η πολιτιστική κληρονομιά πρέπει ακόμη να εντάσσεται συστηματικά στα εθνικά εκπαιδευτικά συστήματα, ενώ τα εθνικά ερευνητικά προγράμματα οφείλουν να στοχεύουν στην ανάπτυξη μέτρων κατά της κλιματικής αλλαγής. Η έκθεση τονίζει, ακόμη, την άμεση ανάγκη για ευαισθητοποίηση για προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς από την κλιματική κρίση, σε όλα τα επίπεδα, από τα κέντρα λήψης πολιτικών αποφάσεων, μέχρι την ευρύτερη κοινωνία και τις κοινότητες.

Σύμφωνα με την Δρα Johanna Leissner, πρόεδρο της Ομάδας OMC και εκπρόσωπο της Γερμανίας, «Η ομάδα συνεργάστηκε και ένωσε δυνάμεις μέσα σε ένα αληθινά ευρωπαϊκό πνεύμα. Ήταν μεγάλη τιμή και μοναδική ευκαιρία για όλους μας να εργαστούμε μαζί σε μια τόσο κρίσιμη στιγμή, για ένα τόσο επείγον θέμα. Από τη μια εκπλαγήκαμε με την άνευ προηγουμένου ταχύτητα και κλίμακα με την οποία η κλιματική αλλαγή απειλεί την πολιτιστική μας κληρονομιά, ενώ από την άλλη εντοπίσαμε πολλές απαντήσεις που μπορεί η πολιτιστική κληρονομιά να δώσει προς επίλυση της κλιματικής κρίσης, ώστε να διατηρήσουμε την Ευρωπαϊκή πολιτιστική κληρονομιά για της μελλοντικές γενιές».

Ο πρωτοπόρος ρόλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης αντικατοπτρίζεται και μέσα από το γεγονός ότι η ομάδα των εμπειρογνωμόνων συγκέντρωσε, για πρώτη φορά, 83 βέλτιστα παραδείγματα από 26 χώρες από ολόκληρη την Ευρώπη. Τα παραδείγματα αυτά περιλαμβάνουν όλα τα είδη της πολιτιστικής κληρονομιάς: κτίρια και μνημεία, συλλογές μουσείων, αρχαιολογικούς χώρους, πολιτιστικά τοπία και ιστορικούς κήπους, παραδοσιακές ικανότητες και γνώσεις, ενάλια κληρονομιά, κ.λπ. Αυτές οι βέλτιστες πρακτικές αποτελούν μια μοναδική πηγή έμπνευσης και δημιουργίας τόσο για τους υπεύθυνους στα κέντρα λήψης αποφάσεων κατά της κλιματικής αλλαγής όσο και για ειδικούς στην κληρονομιά, καθώς και για τεχνίτες και εκπαιδευτές, εφόσον υποδεικνύουν έμπρακτα τρόπους αντιμετώπισης των αρνητικών αυτών επιπτώσεων. Μέσα από τις πρακτικές αυτές διαφαίνεται, επίσης ο καθοριστικός ρόλος της έρευνας για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς, αλλά και η σημασία της εφαρμογής πράσινων και βιώσιμων λύσεων που θα βασίζονται στην κληρονομιά για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης.

Η έκθεση αντικατοπτρίζει τη δυνατή δέσμευση από το υψηλότερο πολιτικό επίπεδο της ΕΕ για στήριξη της πολιτιστικής κληρονομιάς στον αγώνα κατά της κλιματικής αλλαγής. Υπογραμμίζει, επίσης, ότι η Ευρώπη κατέχει ηγετική θέση στην έρευνα κατά των συγκεκριμένων επιπτώσεων. Αν αναλογιστούμε τις αυξανόμενες απειλές της κλιματικής αλλαγής και κυρίως το γεγονός ότι η πολιτιστική κληρονομιά αποτελεί μέρος της λύσης, οφείλουμε να αναγνωρίσουμε ότι αποτελεί βασικό εργαλείο στον κοινό μας αγώνα για να αντιστρέψουμε της καταστρεπτικές συνέπειες αυτής της κρίσης. Αυτή είναι η στιγμή για να εφαρμόσουμε τις σημαντικές εισηγήσεις της ομάδας των εμπειρογνωμόνων και να εστιάσουμε τις ατομικές και συλλογικές μας προσπάθειες στην προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς. Η τυχόν απώλεια της μνήμης που μεταφέρεται μέσω της κληρονομιάς μας αναμφίβολα θα επιφέρει χάος στις κοινωνίες και αποπροσανατολισμό. Εμείς, οφείλουμε να διασφαλίσουμε ένα λαμπρότερο μέλλον.

Κράτη μέλη που εκπροσωπούνταν στην ομάδα εργασίας OMC:

Αυστρία, Βέλγιο, Γαλλία, Γερμανία, Δανία, Ελλάδα, Εσθονία, Ιρλανδία, Ισπανία, Ιταλία, Κροατία, Κύπρος, Λετονία, Λιθουανία, Μάλτα, Ολλανδία, Ουγγαρία, Πορτογαλία, Πολωνία, Ρουμανία, Σλοβακία, Σλοβενία, Σουηδία, Τσεχία, Φινλανδία και οι συνδεδεμένες χώρες Ελβετία, Νορβηγία και Ισλανδία.

Παραδείγματα βέλτιστων πρακτικών που αναφέρονται στην έκθεση:

α) Φινλανδία, «Σαάμι: προσαρμογή της φυλής Σαάμι στην κλιματική αλλαγή»: Ο κύριος στόχος του ερευνητικού προγράμματος ήταν η παραγωγή επιστημονικών πληροφοριών για την κλιματική αλλαγή και τον πολιτισμό των Σαάμι, ώστε να χρησιμοποιηθούν από τα κέντρα λήψης αποφάσεων, αλλά και τις κοινότητες των Σαάμι. Το πρόγραμμα στόχευε στην ολιστική εξέταση των ποικίλων επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στην πατρίδα των Σαάμι και στον πολιτισμό, την κοινότητα, την υγεία και τη βιωσιμότητά τους, στη βάση υφιστάμενης βιβλιογραφίας και εθνογραφικής έρευνας πεδίου. 

β) Ιταλία, «Εξέταση κινδύνων και βιώσιμη προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς σε ένα περιβάλλον που είναι υπό αλλαγή: Το ερευνητικό πρόγραμμα είχε ως στόχο την βελτίωση της ικανότητας του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα να μετριάσει τις επιδράσεις της κλιματικής αλλαγής και τους φυσικούς κινδύνους σε θέσεις πολιτιστικής κληρονομιάς, συμπεριλαμβανομένων μνημειακών συγκροτημάτων, ιστορικών κτιρίων και σχετικών συλλογών σε αστικές και παράκτιες περιοχές σε χώρες της κεντρικής Ευρώπης.

(ΜΒ/ΙΚ)