Ανακοινωθέντα

Εγκαινιάζουμε σήμερα έναν πολύ σημαντικό αρχαιολογικό χώρο για την ιστορία της Λευκωσίας, της πρωτεύουσας του νησιού εδώ και 1000 και πλέον χρόνια. Πρόκειται για τον μοναδικό επισκέψιμο αρχαιολογικό χώρο στην εντός των τειχών Λευκωσία, ο οποίος περιλαμβάνει μέρος της βυζαντινής και μεσαιωνικής πόλης.

Η ανασκαφή του Παλαιού Δημαρχείου απασχόλησε έντονα τόσο την κοινή γνώμη όσο και τη διεθνή αρχαιολογική κοινότητα, διότι σχετιζόταν με την ανέγερση του νέου δημοτικού μεγάρου της πόλης. Αναπτύχθηκε ζωηρός δημόσιος διάλογος και νομική συζήτηση σε τοπικό, ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο σχετικά με το θέμα της συνύπαρξης αρχαιοτήτων με νέα κτήρια. Αποφασίστηκε ότι οι αρχαιότητες και το νέο δημαρχείο θα συνυπάρξουν, έτσι ολόκληρη η ανασκαφή αντιμετωπίστηκε ως ενιαίο έκθεμα, στο οποίο ενσωματώθηκε το νέο κτήριο, άρα η ανασκαφή και οι αρχαιότητες έπαιξαν αποφασιστικό ρόλο στο σχεδιασμό και την κατασκευή του κτηρίου.

Προβλήθηκαν τα πιο αναγνώσιμα κτήρια, με πρώτες τις δύο εκκλησίες που ανασκάφηκαν στο βόρειο τμήμα του χώρου και σηματοδοτούνται από τα στέγαστρα που τις προστατεύουν από τις καιρικές συνθήκες. Οι πορείες που σχεδιάστηκαν, υπαγορεύτηκαν τόσο από την ανάγκη θέασης κάποιων περιοχών της ανασκαφής όσο και την ανάγκη ένταξης του αρχαιολογικού χώρου στο σύγχρονο πολεοδομικό ιστό.

Η σημερινή εικόνα του χώρου οφείλεται στην ανασκαφή, έρευνα και συντήρηση των ερειπίων από το Τμήμα Αρχαιοτήτων και τις εργασίες ανάδειξης που έγιναν σε συνεργασία με το Δήμο Λευκωσίας και ιδιώτες μελετητές. Ήταν μια πολύχρονη και πολυδάπανη, αλλά παραδειγματική και δημιουργική συνεργασία μεταξύ κράτους, τοπικής αυτοδιοίκησης και ιδιωτών, η οποία απέδωσε έναν δίαυλο επικοινωνίας με το παρελθόν της Λευκωσίας. Σε αυτό το χώρο, κύριε Δήμαρχε, όπως έδειξαν τα αποτελέσματα των ανασκαφών, φαίνεται ότι τα κτήρια διοίκησης έχουν μια μακραίωνη ιστορία. Αυτή η συμβίωση είναι ωφέλιμη για όλους και πρώτα απ’ όλα για τους ίδιους τους κατοίκους και τους επισκέπτες της Λευκωσίας.

Ο πλούτος πληροφοριών που έδωσε η ανασκαφή του Παλαιού Δημαρχείου μας επιτρέπουν να μιλούμε για ένα διαχρονικό παράθυρο στην ιστορία της Λευκωσίας, αφού τεκμηριώνεται η συνεχής χρήση του χώρου από τη μεσοβυζαντινή περίοδο (δηλαδή από τα μέσα του 11ου αιώνα μ.Χ.) μέχρι και τον 20ο  αιώνα. Εντοπίστηκαν κατάλοιπα θρησκευτικών και κοσμικών κτηρίων, εργαστηρίων και νεκροταφείων, τα οποία εμφανίζονται σε επάλληλες, εμπλεκόμενες και επικαλυπτόμενες οικοδομικές φάσεις. Από την ανασκαφή αντλούμε στοιχεία για την καθημερινή ζωή, τη διαχείριση του νερού, τις εμπορικές επαφές, αλλά και τους ίδιους τους κατοίκους της βυζαντινής και μεσαιωνικής Λευκωσίας, μέσω της μελέτης των οστών που εντοπίστηκαν στα νεκροταφεία των δύο εκκλησιών που ανασκάφηκαν.

Το όνομα της ανασκαφής (Παλαιό Δημαρχείο) δόθηκε λόγω του τοπωνυμίου της περιοχής, αφού το πρώτο ιδιόκτητο Δημαρχείο της Λευκωσίας είχε κτιστεί στα 1914–15 σε διπλανό χώρο, όπου βρίσκονται τα κτήρια της πρώην Δημοτικής Αγοράς και των Δημοτικών Λουτρών. Λίγο μετά το 1944, αφού το Δημαρχείο μεταφέρθηκε πάνω στον προμαχώνα D’ Avila (Ντ’ Άβιλα), η ευρύτερη περιοχή της προηγούμενης του θέσης αναφερόταν ως η περιοχή ή η Πλατεία του «Παλαιού Δημαρχείου».

Κλείνοντας, θα ήθελα να πω ότι στον τόπο μας οι αρχαιότητες είναι κατά τεκμήριον ανεξάντλητες. Η κυπριακή γη μας προσφέρει συνεχώς εναύσματα, αλλά και άξονες που θα πρέπει να καθορίζουν και τις πολιτικές μας: για να υπάρξει μέλλον, πρέπει να υπάρχει παρόν και, πολύ περισσότερο, παρελθόν. Έργα όπως αυτό που εγκαινιάζουμε σήμερα φέρνουν τους πολίτες σε δημιουργική επαφή με τα μνημεία του παρελθόντος. Μας υπενθυμίζουν, επίσης, ότι οι αρχαιολογικοί χώροι έχουν πολλά να προσφέρουν και όχι μόνο μπορούν, αλλά επιβάλλεται να συνυπάρχουν με τη σύγχρονη ζωή, ιδιαίτερα μέσα στα αστικά κέντρα, όσο και αν αυτό σημαίνει μεγαλύτερο οικονομικό κόστος.

Είναι πλέον κατανοητό ότι οι αρχαιολογικοί χώροι, τα μνημεία και φυσικά τα μουσεία είναι χώροι όπου ο σύγχρονος άνθρωπος μπορεί να αντλήσει ψυχικές και πνευματικές δυνάμεις, ενώ η επαφή με αυτά είναι και ένα είδος παιδείας που μπορεί να προσφέρει γνώση και αυτογνωσία. Ως εκ τούτου, κύριο μέλημά μας δεν πρέπει να είναι απλά η διατήρηση της υλικής υπόστασης των αρχαιοτήτων αλλά και η διατήρηση της μνήμης, της ιστορικής αύρας που αυτές εκπέμπουν. Άρα η όποια προσέγγιση των αρχαιοτήτων χρειάζεται μέτρο, παιδεία, αρχές και μεθόδους για να προστατευτεί τόσο η υλική υπόσταση όσο και ο μνημειακός τους χαρακτήρας, που είναι άυλος.

Με αυτές τις σκέψεις θα ήθελα να συγχαρώ όλους όσοι συνέβαλαν στην επίτευξη του έργου που εγκαινιάζουμε σήμερα: το Τμήμα Αρχαιοτήτων, τον Δήμο Λευκωσίας και όλους τους εμπλεκόμενους ιδιώτες.

(ΘΓ/ΙΚ)