Ανακοινωθέντα

Είναι με μεγάλη χαρά αλλά και έντονο αίσθημα τιμής που συμμετέχω απόψε στα εγκαίνια της έκθεσης δύο μεγάλων καλλιτεχνών, πρωτοπόρων, θα έλεγα, στην εισαγωγή νέων, ρηξικέλευθων καλλιτεχνικών δεδομένων που εμπλουτίζουν όχι μόνο ποιοτικά αλλά και ανατρεπτικά τολμώ να πω, την καλλιτεχνική σκηνή της Κύπρου: του Γκλυν Χιουζ και του Χριστόφορου Σάββα.

Η έκθεση που εγκαινιάζουμε απόψε διοργανώνεται με αφορμή τη συμπλήρωση 100 χρόνων από τη γέννηση του πρωτοπόρου καλλιτέχνη Χριστόφορου Σάββα, ενώ την ίδια στιγμή είναι και μια ελάχιστη ένδειξη τιμής προς τους δύο αυτούς αξιόλογους καλλιτέχνες, οι οποίοι, για όσους δεν το γνωρίζουν, ίδρυσαν την πρώτη ιδιωτική γκαλερί στην Κύπρο το 1960.

Υπό αυτή την έννοια η έκθεση αποτελεί από μόνη της ιστορικό γεγονός. Για πρώτη φορά εκτίθεται ένας τόσο μεγάλος αριθμός έργων των τιμώμενων καλλιτεχνών, οι οποίοι με τις νέες και καινοτόμες ιδέες τους έφεραν μια νέα πνοή και οδήγησαν σε μια νέα εποχή τη συντηρητική καλλιτεχνικά, και όχι μόνο, Κύπρο εκείνης της εποχής.

Ο Χριστόφορος Σάββας μάς κληροδότησε ένα πλούσιο εικαστικό έργο, ένα έργο διαχρονικό που εμπνέει ακόμα και σήμερα, ενώ η δημιουργικότητα και η ικανότητά του να εκφράζει συναισθήματα και ιδέες μέσα από την τέχνη τον καθιστούν πρότυπο. 

Γεννήθηκε το 1924 και μεγάλωσε σε αγροτική οικογένεια στη Μεσαορία. Ήταν άτομο ευαισθητοποιημένο και συνειδητοποιημένο για έναν πιο δίκαιο κόσμο και σε αυτό το πλαίσιο κατατάχθηκε στον βρετανικό στρατό, για να πολεμήσει ενάντια στο Χιτλεροφασισμό που απειλούσε την ειρήνη στην Ευρώπη και όχι μόνο. Μετά τον Παγκόσμιο Πόλεμο μετακομίζει στο Λονδίνο, όπου φοιτά στο St. Martins School of Art και στο Heatherly’s School of Art. Ήταν για τον ίδιο μια καθοριστική περίοδος, αφού αρχίζει να πειραματίζεται με νέες τεχνοτροπίες και μέσα. Το 1954 αφήνει το Λονδίνο για τη Γαλλία όπου και διαμένει μέχρι το 1958. Ήταν η περίοδος που γίνεται δέκτης των ευρωπαϊκών καλλιτεχνικών τάσεων, οι οποίες καθορίζουν και επηρεάζουν καταλυτικά τη μετέπειτα καλλιτεχνική του πορεία.

Τον Ιούλιο του 1963 ο Χριστόφορος Σάββα μεταβαίνει στο Ισραήλ, όπου συνειδητά επιλέγει να ζήσει για λίγο σε ένα κοινόβιο καλλιτεχνών στην πλαγιά του όρους Καρμέλ, ενώ επιστρέφοντας στην Κύπρο προσπάθησε να δημιουργήσει κάτι παρόμοιο στην κατεχόμενη σήμερα Λάπηθο. Πνεύμα ανήσυχο καλλιτεχνικά, ο Χριστόφορος πειραματίστηκε με πληθώρα υλικών και τεχνικών, οργάνωσε αρκετές εκθέσεις έργων του στη Λευκωσία και στο εξωτερικό μέχρι και το 1968 που απεβίωσε στο Λονδίνο στις 13 Ιουλίου, επιστρέφοντας από τη Βενετία, όπου εκπροσώπησε μαζί με άλλους πέντε καλλιτέχνες την Κύπρο στην Μπιενάλε Βενετίας.

Ο Γκλυν Χιουζ, γεννημένος το 1931 στο Ηνωμένο Βασίλειο, αποφοίτησε το 1953 από το Bretton Hall και ακολούθως μετακόμισε μόνιμα στην Κύπρο. Εργάστηκε ως καθηγητής Τέχνης στην Αγγλική Σχολή Λευκωσίας ενώ παράλληλα συνεργαζόταν και αρθρογραφούσε σε αγγλόφωνες εφημερίδες της εποχής για θέματα Τέχνης. Τα πρώτα του έργα έχουν ως θέμα την Κύπρο, ενώ σταδιακά ακολουθεί ένα πιο μοντέρνο ανεικονικό στυλ, εκφράζοντας τις σκέψεις και τους προβληματισμούς του για το τι συμβαίνει γύρω του. Διοργάνωσε πολλές ατομικές εκθέσεις σε Κύπρο και εξωτερικό, ενώ έλαβε μέρος σε πολλές ομαδικές εκθέσεις μέχρι και το 2014 που απεβίωσε.

Ήταν το 1960 όταν ο Ουαλλός Γκλυν Χιουζ συναντά τον Μαραθοβουνιώτη Χριστόφορο Σάββα και μαζί ιδρύουν την Γκαλερί «Απόφαση», η οποία ήταν σημείο σταθμός για τα εικαστικά δρώμενα της Λευκωσίας αλλά και της χώρας μας γενικότερα. Το σπίτι, στο οποίο οι δυο τους συγκατοικούσαν στην οδό Σοφοκλέους, αποτέλεσε την πρώτη στέγη της Γκαλερί, η οποία λίγο διάστημα αργότερα μετακομίζει στην οδό Απόλλωνος.

Η συνέργεια των δύο καλλιτεχνών δημιούργησε, όπως πολύ εύστοχα έχει λεχθεί, «τη μόνη επαγγελματική, ανεξάρτητη αίθουσα τέχνης στη Λευκωσία τη δεκαετία του ’60 και ταυτόχρονα το επίκεντρο της πολιτιστικής δραστηριότητας, όπου διοργανώθηκαν και φιλοξενήθηκαν εκθέσεις, διαλέξεις, θεατρικές παραστάσεις και κινηματογραφικές προβολές, με ντόπιους και ξένους δημιουργούς».

Σήμερα σε μια «μετά-συνέργεια», στον χώρο μιας άλλης γκαλερί, εδώ στην «Αποκάλυψη», σμίγουν ξανά οι δύο αυτοί μεγάλοι καλλιτέχνες, οι οποίοι με το έργο τους, ανάμεσα σε πολλά άλλα, άφησαν ανεξίτηλο το σημάδι τους στη μοντέρνα και σύγχρονη Τέχνη της Κύπρου.

Η παρουσία μου εδώ απόψε – εκτός από την επιβαλλόμενη τιμή προς τους δύο αυτούς καλλιτέχνες για τη συνεισφορά τους στον πολιτισμό της πατρίδας μας αλλά και ως ένδειξη εκτίμησης και αναγνώρισης της διαχρονικής προσφοράς της κας Νατάσας Τοφαρίδου – στέλνει το μήνυμα ότι για εμάς, ως Πολιτεία, ο πολιτισμός αντιπροσωπεύει την ταυτότητα και την πλούσια ποικιλομορφία της κοινωνίας μας και είναι ένας τομέας για τον οποίο σαφώς πρέπει να κάνουμε πολλά περισσότερα. 

Θεωρώ πως με την ολοκλήρωση της σύζευξης όλων των αρμόδιων Τμημάτων του πολιτισμού κάτω από μια ομπρέλα, αυτή του Υφυπουργείου Πολιτισμού, μια απόφαση που λήφθηκε από την προηγούμενη Κυβέρνηση και ήταν ορθότατη – εμείς κληθήκαμε να φέρουμε μαζί όλα τα αρμόδια Τμήματα με πιο πρόσφατο το Τμήμα Αρχαιοτήτων από την 1^η Ιουνίου – έχουμε επιτύχει τα κύρια ορόσημα προς την κατεύθυνση μιας ενιαίας διαχείρισης των θεμάτων που άπτονται του αρχαίου και σύγχρονου πολιτισμού του τόπου μας. Αυτό θα συμβάλει καθοριστικά στην προώθηση στοχευμένων δράσεων από μέρους μας στον τομέα του Πολιτισμού και αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε, θεωρώ, σε ένα κομβικό σημείο, σε ένα σταυροδρόμι, σε μια καμπή αν θέλετε, στην οποία μπορούμε να έχουμε καλύτερα αποτελέσματα μέσα από ένα ολιστικό, ολοκληρωμένο πλαίσιο για τις τέχνες και τον πολιτισμό μας.

Επιτρέψτε μου, αξιοποιώντας την αποψινή μου παρουσία εδώ, να σημειώσω ότι για εμάς ως Πολιτεία, και το εννοώ απόλυτα, η ουσιαστική στήριξη και η ανάδειξη του πολιτισμού, αποτελεί μια εκ των βασικών μας επιδιώξεων με τον προφανή στόχο, ανάμεσα σε πολλούς άλλους, της διατήρησης και της προώθησης της πλούσιας πολιτιστικής μας κληρονομιάς και σε αυτό το πλαίσιο, κυρίως, την ενίσχυση της δημιουργικής έκφρασης. Σε αυτή την προσπάθεια οι πρώτες δράσεις από μέρους μας αφορούν στην ενίσχυση και την αναβάθμιση των χορηγικών μας προγραμμάτων για τους δημιουργούς και καλλιτέχνες, προσφέροντας συγκεκριμένα κίνητρα για να συνεχίσουν και να ενισχύσουν το πολιτισμικό τους έργο. Ταυτόχρονα, από τους κύριους και άμεσους στόχους του Υφυπουργείου είναι και η περαιτέρω ενίσχυση της προσπάθειας για πολιτιστική αποκέντρωση, όπως επίσης και η ενθάρρυνση της κινητικότητας των καλλιτεχνών και επαγγελματιών του Πολιτισμού, με στόχο να εργάζονται δημιουργικά στον τόπο τους, διαφυλάσσοντας και αναδεικνύοντας την πολιτιστική ταυτότητά μας.

Σημαντική για εμάς είναι και η εφαρμογή του θεσμικού πλαισίου που ρυθμίζει το καθεστώς και την επαγγελματική ιδιότητα του καλλιτέχνη και την κοινωνική του ασφάλιση. Δεν υπάρχει σήμερα στην Κύπρο, τόσα χρονιά μετά, κατοχυρωμένο το επάγγελμα του καλλιτέχνη. Πρόκειται για μια μεγάλη διαχρονική στρέβλωση, την οποία εντός του 2024 θα αντιμετωπίσουμε. Ήδη το σχετικό νομοσχέδιο βρίσκεται σε πολύ προχωρημένο στάδιο. Θα το αποστείλουμε στη Νομική Υπηρεσία και είμαι αισιόδοξος ότι, με τις προτάσεις που προωθούμε, το νομοσχέδιο θα ικανοποιήσει πάγια αιτήματα των καλλιτεχνών μας, όπως αυτό της κατοχύρωσης της επαγγελματικής τους ιδιότητας, αλλά και την ίδια στιγμή να στηρίξει την κοινωνική ασφάλιση αυτοεργοδοτούμενων καλλιτεχνών που εμπίπτουν σε συγκεκριμένη εισοδηματική κατηγορία. Με αυτόν τον τρόπο, αφενός, στηρίζουμε στην πράξη τον καλλιτεχνικό κόσμο να συνεχίσει το σημαντικό έργο που επιτελεί και, αφετέρου, έμμεσα προωθούμε την ανάπτυξη και την αναβάθμιση του πολιτισμού και των τεχνών μας.

Θα ήθελα επίσης απόψε να αναφέρω ότι ως ένδειξη της επένδυσής μας στην πολιτιστική παιδεία αλλά και στην ενίσχυση του πολιτισμού μας, και ως είχα υποσχεθεί προεκλογικά, την ερχόμενη βδομάδα θα ανακοινώσουμε μαζί με την Υφυπουργό Πολιτισμού την Κάρτα Πολιτισμού Νέων. Πρόκειται για ένα μέτρο το οποίο είχα περιλάβει στο προεκλογικό μου πρόγραμμα, με στόχο να δώσουμε ως Πολιτεία την ευκαιρία, με οικονομική στήριξη από το Κράτος, σε νέους και νέες που συμπληρώνουν το 18ο έτος της ηλικίας τους, παραχωρώντας τους μια προπληρωμένη κάρτα, για να έρθουν πιο κοντά στον πολιτισμό και τη σύγχρονη καλλιτεχνική δημιουργία.

Ο πολιτισμός δεν είναι, και το λέω διότι υπάρχει αυτή η αντίληψη σε κάποιους κύκλους, ούτε και θα πρέπει να θεωρείται πολυτέλεια, και σίγουρα δεν αποτελεί ένα απόμακρο έκθεμα για λίγους και εκλεκτούς, όπως πολύ λανθασμένα κάποιοι νομίζουν.

Ο Πολιτισμός είναι ένας ζωντανός και δυναμικός μηχανισμός που, ανάμεσα σε πολλές άλλες θετικές επιπτώσεις στην καθημερινότητά μας, καθορίζει την ταυτότητά μας και διαπαιδαγωγεί την κοινωνία μας. Πρόκειται για έναν θησαυρό που αν αξιοποιηθεί σωστά, μπορεί να συμβάλει καθοριστικά στην πρόοδο, την ανάπτυξη και τη δημιουργία, και στον οποίο αν επενδύσουμε σωστά και στοχευμένα, ως Πολιτεία, τότε μπορεί να συνεισφέρει πολύ περισσότερα και στην οικονομία και στην κοινωνική ανάπτυξη του τόπου μας. 

Η δύναμη της καλλιτεχνικής έκφρασης που ώθησε τους δυο καλλιτέχνες που τιμούμε απόψε είναι η κοινωνική δυναμική που ωθεί τον άνθρωπο στην πολυεπίπεδη μόρφωση, που σπάζει τα στεγανά της μονοδιάστατης τεχνικής κατάρτισης που χαρακτηρίζει σε μεγάλο βαθμό τον κόσμο σήμερα και ανοίγει την πόρτα προς τη δημιουργικότητα, τη φαντασία και την ελεύθερη έκφραση. Αυτή η δυναμική είναι που αντιπροσωπεύεται μέσα από τον κάθε καλλιτέχνη και δημιουργεί νέα ωφέλιμα κοινωνικά φαινόμενα.

Και γι’ αυτό θέλω, αξιοποιώντας την ευκαιρία της αποψινής εκδήλωσης, να κάνω και μια αναφορά στους ανθρώπους του πολιτισμού. Στους καλλιτέχνες που συνεχίζουν – μερικές φορές κάτω από αντίξοες συνθήκες, πρέπει να το παραδεχτούμε – να διατηρούν ακούραστη και ακόρεστη την αφοσίωσή τους στο σημαντικό έργο τους, δίδοντας την πολύτιμη συνεισφορά τους στον τομέα των τεχνών και του πολιτισμού μας. Γι’ αυτό τους ευχαριστούμε θερμά και ως Πολιτεία, αναγνωρίζοντας την προσφορά τους, έχουμε ήδη ξεκινήσει την υλοποίηση του φιλόδοξού μας προγράμματος.

Ας απολαύσουμε, λοιπόν, τα έργα τους.

(ΡΜ/ΝΖ/ΑΣΠ)