Ανακοινωθέντα

Πριν τρία χρόνια ξεκίνησε η Πράξη “ΜΕΤΑΛΛΩΝ ΤΟΠΟΙ: Σταυροδρόμια πολιτισμού στην ανατολική Μεσόγειο”, η οποία υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του Προγράμματος Συνεργασίας INTERREG V-A Ελλάδα – Κύπρος 2014-2020 και συγχρηματοδοτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Τ.Π.Α.) και από Εθνικούς πόρους της Ελλάδας και της Κύπρου.  Βασικoί στόχοι της Πράξης ήταν, πρώτον, η ανάδειξη της μεταλλευτικής κληρονομιάς τριών Κυκλαδίτικων νησιών, της Σίφνου, της Σερίφου και της Κύθνου, αλλά και αυτής της  Κοινότητας Ασγάτας. Δεύτερον, η προώθηση νέων θεματικών μορφών τουρισμού, με σκοπό τη βιώσιμη ανάπτυξη και την αειφορία των περιοχών αυτών. Για την υλοποίηση της Πράξης συνεργάστηκαν το ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος», η Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων (ΥΠΠΟΑ), ο Δήμος Σίφνου, η Ερευνητική Μονάδα Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου και η Κοινότητα Ασγάτας.

Αποτέλεσμα αυτού του προγράμματος είναι και το Μουσείο Μεταλλευτικής Κληρονομιάς της Ασγάτας, τα εγκαίνια του οποίου τελούνται σήμερα.

Όταν σχεδιάζαμε την πρόταση είχα την τύχη να γνωρίσω τον Γιαννάκη Παπαϊωάννου, τον οποίο μου σύστησε ο Γιάννης Βιολάρης, Αρχαιολογικός Λειτουργός υπεύθυνος για την Επαρχία Λεμεσού. Αυτή η γνωριμία αλλά και το γεγονός ότι στα όρια της κοινότητας Ασγάτας και στην διπλανή κοινότητα Καλαβασού εντοπίζονται πέντε μεταλλεία χαλκού που έτυχαν εκμετάλλευσης πιθανότατα από τους προϊστορικούς χρόνους μέχρι και την Ύστερη Αρχαιότητα, και πάλι κατά τον 20ο αιώνα, ήταν και ο λόγος που επιλέξαμε να εστιάσουμε την προσοχή μας στην περιοχή όπου βρισκόμαστε, και να συνεργαστούμε με την Ασγάτα.

Ένας εξίσου σημαντικός λόγος ήταν το γεγονός ότι το κοινοτικό συμβούλιο και ειδικά ο πρόεδρος του κοινοτικού Συμβουλίου κος Γιαννάκης Παπαιωάνου είχε ήδη ξεκινήσει μια προσπάθεια ανάδειξης της μεταλλευτικής κληρονομιάς της Ασγάτας, αναπαλαιώνοντας το παλαιό δημοτικό σχολείο και μαζεύοντας αντικείμενα από συγχωριανούς τους, οι οποίοι είχαν δουλέψει στα μεταλλεία. Eπίσης, ο Δρ Γιώργος Μαλιώτης, τέως Διευθυντής της Ελληνικής Μεταλλευτικής Εταιρείας, χάρισε στην Κοινότητα για τον ίδιο σκοπό μεγάλο αριθμό από εξειδικευμένα όργανα που χρησιμοποιούσε η εταιρεία για τον εντοπισμό των κοιτασμάτων, αλλά και πλούσιο αρχειακό υλικό όπως οι χάρτες και οι φωτογραφίες που συμπεριλαμβάνονται στην έκθεση.

Στο έργο Μετάλλων Τόποι συμμετείχαν τα ακόλουθα μέλη της Ερευνητικής Μονάδας Αρχαιολογίας: ο Καθηγητής Απόστολος Σαρρής, η Dr Francesca Chellazi, ο Δρ Ανδρέας Χαραλάμπους, η Σαββίνα Χατζηπαντελή, και η ομιλούσα, ως η επιστημονική υπεύθυνη του προγράμματος στο Πανεπιστήμιο Κύπρου. Εκ μέρους της Κοινότητας συμμετείχαν ο Δρ Δημήτρης Ιωαννίδης μαζί με τον Κοινοτάρχη κο Γιαννάκη Παπαιωάννου και την κα Μαρίνα Παπαιωάννου. 

Κατά τα δύο χρόνια του προγράμματος εργαστήκαμε συστηματικά και εφαρμόσαμε διεπιστημονική μεθοδολογία για την αποτύπωση και μελέτη των αρχαίων μεταλλευτικών και μεταλλουργικών καταλοίπων της περιοχής αλλά και της ιστορίας της σύγχρονης εκμετάλλευσης. Επίσης διαμορφώσαμε 3 περιηγητικές διαδρομές που σχεδιάστηκαν έτσι ώστε να προσφέρουν στον επισκέπτη την ευκαιρία να δει τα κατάλοιπα αυτών των μεταλλείων, και παράλληλα να εξερευνήσει το φυσικό τοπίο της περιοχής. Για να βοηθήσουμε τους επισκέπτες, δημιουργήσαμε σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Τεχνολογίας και Έρευνας της Κρήτης μια πλατφόρμα Web GIS, στην οποία περιλαμβάνονται πολλές χρήσιμες πληροφορίες για όσους επισκέπτονται την Ασγάτα και τα μεταλλεία της αλλά και την γύρω περιοχή.

Αναμφίβολα όμως το πιο σημαντικό αποτέλεσμα αυτού του προγράμματος είναι αυτό εδώ το υπέροχο μουσείο το οποίο θα έχετε την ευκαιρία να θαυμάσετε σε λίγο. Την ανακαίνιση του Σχολείου ανέλαβε η αρχιτέκτονας Τότα Μαxλουζαρίδου  ενώ την μουσειγραφική μελέτη και τον σχεδιασμό της έκθεσης ανέλαβε η Λάρα Άλφα σε συνεργασία με την Χλόη Άλφα. Τα γραφιστικά  είναι δημιουργίες του Σάββα Θωμά.

Ο Δρ Γιώργος Μαλιώτης ήταν ο βασικός μας επιστημονικός σύμβουλος στη δημιουργία του μουσείου. Χωρίς την γενναιοδωρία, την βοήθεια και επιμονή του κου Μαλιώτη τίποτα δεν θα είχε γίνει. Για το λόγο αυτό θα ήθελα να αξιοποιήσω αυτή την ευκαιρία για να τον ευχαριστήσω δημόσια για όλα όσα μας έχει μάθει, για τον χρόνο που μας έχει αφιερώσει και για την δουλειά που έχει κάνει για την ολοκλήρωση αυτής της κοινής προσπάθειας!

Η έκθεση του μουσείου διαρθρώνεται σε τέσσερις θεματικές ενότητες. Η πρώτη έχει ως θέμα την γεωλογία του Τροόδους και των μεταλλευτικών περιοχών και περιλαμβάνει δείγματα ορυκτών και πετρωμάτων.

Η δεύτερη ενότητα παρουσιάζει την αρχαία εκμετάλλευση των κοιτασμάτων και την παραγωγή χαλκού κατά την αρχαιότητα. Σε αυτή παρουσιάζονται αρχαία εργαλεία μεταλλωρύχων που βρέθηκαν στις στοές όταν επαναλειτούργησαν τα μεταλλεία τον 20^ο αιώνα. Στο σημείο αυτό θα ήθελα να ευχαριστήσω το Τμήμα Αρχαιοτήτων που παραχώρησε επί δανείω αυτά τα αντικείμενα για τους σκοπούς της έκθεσης.

Στην επόμενη ενότητα εκτίθεται ο εξοπλισμός των σύγχρονων μεταλλωρύχων οι οποίοι εργάζονται υπογείως κάτω από δύσκολες και επικίνδυνες συνθήκες. Από τα πιο ενδιαφέροντα εκθέματα που θα δείτε είναι και το βιβλίο καταγραφής, που περιλαμβάνει τα στοιχεία του κάθε μεταλλωρύχου σε κάθε βάρδια.

Η τελευταία ενότητα παρουσιάζει εξειδικευμένα όργανα γεωφυσικής έρευνας της Ελληνικής Μεταλλευτικής Εταιρείας, τα οποία χρησιμοποιούνταν για τον εντοπισμό των κοιτασμάτων χαλκού.

Μέσα από την έκθεση λοιπόν δίνεται στον επισκέπτη μια ολοκληρωμένη εικόνα της πορείας του μεταλλεύματος, από τη στιγμή της εύρεσής του στο φυσικό περιβάλλον, τη διαδικασία εξόρυξής του, μέχρι τον εμπλουτισμό και τη φόρτωσή του στα πλοία, για εξαγωγή.

Στις οθόνες που περιλαμβάνονται στην έκθεση ο επισκέπτης μπορεί να παρακολουθήσει ντοκιμαντέρ που ετοιμάστηκε για τους σκοπούς του προγράμματος, ενώ σε υπολογιστές τα παιδιά μπορούν να παίξουν ένα ψηφιακό μουσειακό παιχνίδι που ετοίμασε για εμάς το Κέντρο Αριστείας CYENS. Στόχος του παιχνιδιού είναι να μάθουν τα παιδιά πώς παρήγαγαν χαλκό και άργυρο στην αρχαιότητα.

Όλο αυτό το μεγάλο έργο έχει ολοκληρωθεί, χάρη στη συνεργασία πολλών ατόμων, στους οποίους είμαι ευγνώμων. Τίποτα από όλα αυτά δεν θα μπορούσε να υλοποιηθεί χωρίς την αμέριστη συμπαράσταση και βοήθεια του Προέδρου κ. Γιαννάκη Παπαϊωάννου, και των μελών του Κοινοτικού Συμβουλίου Ασγάτας τους οποίους κι ευχαριστώ ιδιαίτερα. Όπως έχω ηδη αναφέρει επιστημονικός υποστηρικτής και αρωγός στην όλη προσπάθεια ήταν ο κ. Γεώργιος Μαλιώτης, πρώην διευθυντής της Ελληνικής Μεταλλευτικής Εταιρείας. Τον ευχαριστούμε για όλα όσα παραχώρησε στο μουσείο και για τη συνολική στήριξή του.

Κλείνοντας θα ήθελα να ευχαριστήσω όλα τα μέλη της ομάδας μου, τον Ανδρέα, τον Δημήτρη, την Francesca και την Σαββίνα, χωρίς την σκληρή δουλειά των οποίων δεν θα είχαμε φτάσει ως εδώ. Η συμβολή τους ήταν ιδιαίτερα σημαντική τους τελευταίους δέκα μήνες κατά τους οποίους τα νέα μου καθήκοντα δεν μου επέτρεπαν να ασχοληθώ με το έργο.  Ιδιαίτερες ευχαριστίες στην Σαββίνα Χατζηπαντελή η οποία ανέλαβε και διεκπεραίωσε με επιτυχία όλα όσα χρειάζονταν να γίνουν για να ολοκληρωθεί το μουσείο, ακόμα και όταν δεν εργαζόταν πλέον για το πρόγραμμα. Θερμές ευχαριστίες και στην Τότα, την Λάρα, την Χλόη και τον Σάββα, χάρη στο ταλέντο και εργασία των οποίων έχουμε αυτό το εξαιρετικό και καλαίσθητο αποτέλεσμα.

Τέλος, ευχαριστώ και πολλούς άλλους φίλους και συνεργάτες οι οποίοι βοήθησαν στην επιτυχία του έργου και στην ολοκλήρωση του Μουσείου.  Εύχομαι να υπάρξει αποτελεσματική αξιοποίησή του από όσο το δυνατό περισσότερες ομάδες επισκεπτών, μικρών και μεγάλων, ντόπιων και ξένων.

Ως Υφυπουργός Πολιτισμού και ως μέλος της Κυβέρνησης του Προέδρου Χριστοδουλίδη η οποία έχει μια ανθρωποκεντρική φιλοσοφία, αναγνωρίζω την επιτακτική ανάγκη της προστασίας, διατήρησης και ανάδειξης της πολιτιστικής κληρονομιάς μας και ιδιαίτερα της μεταλλευτικής κληρονομιάς του νησιού μας. Θέλω να ενισχύσουμε κάθε προσπάθεια για την έναρξη και τη διεκπεραίωση ερευνητικών και άλλων προγραμμάτων που συμβάλλουν στην υλοποίηση αυτών των στόχων. Το μουσείο της Ασγάτας, που είναι αποτέλεσμα ενός τέτοιου προγράμματος αποτελεί ένα λαμπρό παράδειγμα. Σας διαβεβαιώ ότι θα κάνω ότι μπορώ για να αναδειχθεί το μουσείο όπως του αξίζει.

Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας.

(ΕΚ)