Ανακοινωθέντα

Με ιδιαίτερη χαρά βρίσκομαι σήμερα μαζί σας, στο πλαίσιο αυτού του πολύπλευρου, πρωτοποριακού προγράμματος που χρηματοδοτείται από το ευρωπαϊκό πρόγραμμα «Δημιουργική Ευρώπη», για να μιλήσουμε για ένα εξαιρετικά σημαντικό και επίκαιρο θέμα που είναι η σχέση της Πολιτιστικής Κληρονομιάς με την Επιχειρηματικότητα.

Η «Δημιουργική Ευρώπη» επενδύει σε δράσεις που ενισχύουν την πολιτιστική πολυμορφία και ανταποκρίνονται στις ανάγκες και τις προκλήσεις του πολιτιστικού και του δημιουργικού τομέα. Οι κύριοι στόχοι του προγράμματος είναι

• η διασφάλιση, η ανάπτυξη και η προώθηση της ευρωπαϊκής πολιτιστικής και γλωσσικής πολυμορφίας και κληρονομιάς
• η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και του οικονομικού δυναμικού των πολιτιστικών και των δημιουργικών τομέων, ιδίως του οπτικοακουστικού.

Για την προγραμματική περίοδο 2021-2027 στο πρόγραμμα δόθηκε ένας προϋπολογισμός ύψους 2,44 δισ. ευρώ, σε σύγκριση με 1,47 δισ. ευρώ του προηγούμενου προγράμματος (2014-2020).

Εδώ θα ήθελα να αναφέρω ότι το Υφυπουργείο Πολιτισμού θεωρεί πάρα πολύ σημαντικό Κύπριοι να μπορέσουν να αξιοποιήσουν τις δυνατότητες που τους προσφέρει το συγκεκριμένο Πρόγραμμα, και για τον λόγο αυτό θεσπίσαμε  ένα δικό μας χορηγικό πρόγραμμα αυτόματης συγχρηματοδότησης των έργων που έχουν επιλεγεί για χρηματοδότηση από την «Δημιουργική Ευρώπη 2021-2027».    

Στόχος του δικού μας προγράμματος είναι:

Α. να ενθαρρύνει τη συμμετοχή των κυπριακών φορέων/οργανισμών στο ευρωπαϊκό ανταγωνιστικό πρόγραμμα «Δημιουργική Ευρώπη»

Β. να αυξήσει την ανταγωνιστικότητα και την απορρόφηση των κονδυλίων από το εν λόγω Πρόγραμμα από τους κυπριακούς πολιτιστικούς οργανισμούς/φορείς.

Γ. να μεγιστοποιήσει τις οικονομικές και οργανωτικές ικανότητες που προκύπτουν από τη συμμετοχή στο Πρόγραμμα για τους φορείς/οργανισμούς, των πολιτιστικών και δημιουργικών κλάδων και για ολόκληρη την τοπική κοινωνία

Δ. να μειώσει το ρίσκο αποτυχίας (οικονομική βιωσιμότητα), στη διεκπεραίωση των εγκεκριμένων έργων.

Οι πολιτιστικοί και δημιουργικοί οργανισμοί που είναι εγγεγραμμένοι στην Κυπριακή Δημοκρατία και έχουν εξασφαλίσει χρηματοδότηση μέσω του προγράμματος «Δημιουργική Ευρώπη 2021-2027, σκέλος «CULTURE» (Ευρωπαϊκά σχέδια συνεργασίας και Ευρωπαϊκές Πλατφόρμες) στο πλαίσιο των διασυνοριακών κοινοπραξιών, δικαιούνται να υποβάλουν αίτηση για αυτόματη συγχρηματοδότηση στο Υφυπουργείο Πολιτισμού της Κυπριακής Δημοκρατίας. Η αίτηση αφορά τη χρηματοδότηση του μέρους του προϋπολογισμού του έργου, το οποίο δεν καλύπτεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και ο φορέας καλείται να καλύψει είτε με ιδίους πόρους είτε μέσω της εξεύρεσης άλλων πηγών χρηματοδότησης.

To πρόγραμμα Creative Europe είναι ιδιαίτερα ανταγωνιστικό με λιγότερες από 25% των αιτήσεων να εγκρίνονται για χρηματοδότηση. Αυτό δείχνει πόση μεγάλη ανάγκη υπάρχει για στήριξη του τομέα εφόσον αντακλά τον μεγάλο αριθμό αιτήσεων που κατατίθενται κάθε χρόνο. Οι αιτήσεις είναι φανερά πολύ περισσότερες από αυτές που μπορεί να καλύψει τελικά το πρόγραμμα με τον διαθέσιμο προϋπολογισμό παρόλη την ουσιαστική αύξηση από την προηγούμενη προγραμματική περίοδο.

Για αυτό θα ήθελα να συγχαρώ θερμά τους συντελεστές του προγράμματος Cultural Bees που κατάφεραν να κερδίσουν αυτό το πρόγραμμα, και ιδιαίτερα τους φορείς υλοποίησης του έργου στην Κύπρο που είναι ο Junior Achievement Cyprus και η εταιρεία InnoEUsphere, ενώ η Εθνική Επιτροπή της UNESCO συμμετέχει στην υλοποίηση του έργου ως συνεργαζόμενος εταίρος.

Πώς όμως ορίζουμε τις πολιτιστικές και δημιουργικές βιομηχανίες; Ο όρος περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα τομέων που παράγουν πολιτιστικά, καλλιτεχνικά και ψυχαγωγικά προϊόντα και υπηρεσίες. Ενδεικτικά, αναφέρω ότι σε αυτή την κατηγορία βιομηχανιών εμπίπτουν τομείς όπως ο κινηματογράφος, η μουσική, οι εικαστικές τέχνες, οι εκδόσεις, η μόδα, το σχέδιο και η αρχιτεκτονική.

Σύμφωνα με την UNESCO, οι πολιτιστικές και δημιουργικές βιομηχανίες είναι: «τομείς οργανωμένης δραστηριότητας που έχουν ως κύριο στόχο την παραγωγή ή αναπαραγωγή, την προώθηση, τη διανομή ή εμπορευματοποίηση αγαθών, υπηρεσιών και δραστηριοτήτων, που προέρχεται από τον πολιτιστικό και καλλιτεχνικό χώρο ή από την πολιτιστική κληρονομιά». Αυτή η προσέγγιση δίνει έμφαση σε αγαθά, υπηρεσίες και δραστηριότητες των οποίων η προέλευση έγκειται στην ανθρώπινη δημιουργικότητα, είτε στο παρελθόν είτε στο παρόν. Υπογραμμίζει, επίσης, τις απαραίτητες λειτουργίες κάθε πτυχής της πολιτιστικής αλυσίδας αξιών που επιτρέπει αγαθά, υπηρεσίες και δραστηριότητες να φτάσουν σε ένα κοινό και στην αγορά. Επομένως, αυτός ο ορισμός δεν περιορίζεται μόνο στα παράγωγα της ανθρώπινης δημιουργικότητας και της βιομηχανικής αναπαραγωγής, αλλά περιλαμβάνει και άλλες δραστηριότητες που συμβάλλουν στη δημιουργία και διανομή πολιτιστικών και δημιουργικών αγαθών και υπηρεσιών.

Οι πολιτιστικές βιομηχανίες επικεντρώνονται κυρίως στην παραγωγή και τη διάδοση πολιτιστικών αγαθών, ενώ οι δημιουργικές βιομηχανίες δίνουν έμφαση στην καινοτομία και την πρωτοτυπία στην παραγωγή τους. Μαζί, διαμορφώνουν το πολιτιστικό μας τοπίο, αντανακλώντας τις κοινωνικές αξίες, πεποιθήσεις και ταυτότητες. Αυτός ο δυναμικός τομέας όχι μόνο ψυχαγωγεί και ενημερώνει, αλλά επίσης προωθεί τη δημιουργικότητα, την ποικιλομορφία και τις πολιτιστικές ανταλλαγές σε παγκόσμια κλίμακα.

Ένας από τους τομείς των πολιτιστικών και δημιουργικών βιομηχανιών είναι και η πολιτιστική κληρονομιά, η οποία, με τη σειρά της, μπορεί να ταξινομηθεί σε τρεις βασικές κατηγορίες:

1. Την υλική πολιτιστική κληρονομιά που περιλαμβάνει κτίρια, μνημεία και αντικείμενα που δημιουργήθηκαν ή δέχτηκαν κάποιας επεξεργασίας από τον άνθρωπο.

2. Την άυλη πολιτιστική κληρονομιά η οποία περιλαμβάνει  πρακτικές, εκφράσεις, γνώσεις και δεξιότητες που μεταδίδονται από γενιά σε γενιά μέσα σε μια κοινότητα, όπως η παραδοσιακή διατροφή και εθιμικές πρακτικές, οι προφορικές παραδόσεις, οι κοινωνικές πρακτικές, τελετουργίες και εορταστικές εκδηλώσεις και πολλά άλλα.

 3. Την φυσική κληρονομιά και το πολιτιστικό τοπίο. Εδώ περιλαμβάνονται τοποθεσίες με σημαντική βιοποικιλότητα που συνδέονται με αυτόχθονες πολιτισμούς, οι παραδοσιακές οικολογικές γνώσεις και πρακτικές που σχετίζονται με τη διατήρηση της φύσης και τη διαχείριση των φυσικών πόρων.

4. Με την πρόοδο της τεχνολογίας, η πολιτιστική κληρονομιά επεκτάθηκε στην ψηφιακή σφαίρα έτσι δημιουργείται ένας νέος τομέας αυτός της ψηφιακής πολιτιστικής κληρονομιάς.

Η πολιτιστική κληρονομιά παρέχει τη βάση και την έμπνευση για σύγχρονους δημιουργούς και καλλιτέχνες και εμπλουτίζει τις αφηγήσεις, τα θέματα και την αισθητική που υπάρχουν στα πολιτιστικά και δημιουργικά προϊόντα, προσδίδοντάς τους νόημα και απήχηση στο σύγχρονο κοινό. Με τη σειρά τους, οι πολιτιστικές και δημιουργικές βιομηχανίες συμβάλλουν στη διατήρηση, ερμηνεία και διάδοση της πολιτιστικής κληρονομιάς με διάφορα μέσα όπως η τέχνη, η λογοτεχνία, ο κινηματογράφος και η μουσική. Αξιοποιώντας μέσα όπως η ψηφιοποίηση, οι εκθέσεις, οι παραστάσεις και η εμπορευματοποίηση, αυτές οι βιομηχανίες φέρνουν την πολιτιστική κληρονομιά σε ευρύτερο κοινό, ενθαρρύνοντας την εκτίμηση, την ευαισθητοποίηση και την κατανόηση των διαφορετικών πολιτιστικών εκφράσεων.

Αυτές οι βιομηχανίες οδηγούν επίσης την οικονομική ανάπτυξη μετατρέποντας τα πολιτιστικά αγαθά σε προϊόντα και εμπειρίες που δημιουργούν έσοδα και ευκαιρίες απασχόλησης. Επιπλέον, διαδραματίζουν κρίσιμο ρόλο στη διαμόρφωση πολιτιστικών ταυτοτήτων, ενισχύοντας την κοινωνική συνοχή και προάγοντας τις διαπολιτισμικές ανταλλαγές προβάλλοντας διαφορετικές προοπτικές και παραδόσεις.

Ο οικονομικός αντίκτυπος των πολιτιστικών και δημιουργικών βιομηχανιών σε χώρους και πρακτικές πολιτιστικής κληρονομιάς δεν μπορεί να υπερεκτιμηθεί. Ο τουρισμός, για παράδειγμα, συχνά περιστρέφεται γύρω από τοποθεσίες πολιτιστικής κληρονομιάς, με τους επισκέπτες να ξοδεύουν για καταλύματα, φαγητό και αναμνηστικά, τονώνοντας έτσι τις τοπικές οικονομίες και υποστηρίζοντας τις προσπάθειες διατήρησης της πολιτιστικής κληρονομιάς.

Εδώ θα ήθελα να αναφέρω ότι ως Υφυπουργείο Πολιτισμού εργαζόμαστε για να εναρμονίσουμε κάθε επιμέρους στρατηγική που αναπτύσσεται στον τομέα του pολιτισμού με την στόχευση της διαφύλαξης, αξιοποίησης και ανάπτυξης του πολιτισμού, όχι μόνο ως ζωτικού στοιχείου της ιστορίας και της ταυτότητάς μας, αλλά και ως κινητήριας δύναμης για την κοινωνική πρόοδο, την οικονομική ανάπτυξη και αειφορία σε επιτόπιο και διεθνές επίπεδο.

Η Διεθνής εμπειρία αλλά και η γενικότερη επιδίωξη του Υφυπουργείου είναι να αποδώσει ιδιαίτερη σημασία στην συνεισφορά του πολιτισμού στην οικονομική ανάπτυξη και την ποιότητα ζωής των ανθρώπων. Η πολιτιστική και δημιουργική βιομηχανία μπορεί να αποτελέσει μοχλό βιώσιμης ανάπτυξης, αναζωογόνησης περιοχών και αναπτυξιακό εργαλείο, συνεισφέροντας, μεταξύ άλλων, στον τουρισμό και στην απασχόληση. Στόχος μας είναι η αξιοποίηση των κλάδων αυτών μέσω της ανάδειξης της πλούσιας πολιτιστικής μας κληρονομιάς και της γεωγραφικής μας θέσης για παραγωγή οικονομικής και κοινωνικής αξίας. Για τον σκοπό αυτό το Υφυπουργείο προωθεί την ένταξη του πολιτισμού ως ενός από τους παραγωγικούς και αναπτυξιακούς τομείς της οικονομίας στο εθνικό επιχειρησιακό σχέδιο που εκπονείται για το επόμενο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο με στόχο να καταστεί δυνατή η άντληση χρηματοδότησης από τα Ευρωπαϊκά Ταμεία έργων υποδομής και χορηγιών στον πολιτιστικό τομέα.

Γνωρίζοντας λίγο τα θέματα τα οποία θα σας απασχολήσουν σήμερα, θα ήθελα να εστιάσω περισσότερο σε έναν τομέα, που συνδυάζει υλική και άυλη πολιτιστική κληρονομιά, και μας προβληματίζει ως Υφυπουργείο Πολιτισμού η βιωσιμότητά του και προσφέρεται, ως πεδίο για την εξερεύνηση τρόπων ανάπτυξης σε επιχειρηματικό πλαίσιο. Αναφέρομαι στην παραδοσιακή χειροτεχνία η οποία σήμερα αντιμετωπίζει πολλές προκλήσεις.

Από τη μία, τα προϊόντα των παραδοσιακών βιοτεχνιών συχνά αγωνίζονται να ανταγωνιστούν προϊόντα μαζικής παραγωγής, τα οποία συνήθως είναι πολύ φθηνότερα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση της ζήτησης για παραδοσιακά προϊόντα καθιστώντας δύσκολο για τους τεχνίτες να συντηρήσουν τα προς το ζην.

Επίσης, με την άνοδο της παγκοσμιοποίησης, οι παραδοσιακές βιοτεχνίες αντιμετωπίζουν ανταγωνισμό και από βιοτεχνίες και προϊόντα από άλλες περιοχές ή χώρες. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια μεριδίου αγοράς για τις παραδοσιακές βιοτεχνίες και σε μείωση της πρακτικής τους.

Πολλοί άνθρωποι μπορεί να μην γνωρίζουν την πολιτιστική σημασία ή την αξία των παραδοσιακών χειροτεχνιών, με αποτέλεσμα την έλλειψη εκτίμησης και υποστήριξης για αυτές. Χωρίς αναγνώριση και κατανόηση της σημασίας τους, οι παραδοσιακές τέχνες μπορεί να δυσκολεύονται να επιβιώσουν.

Οι παραδοσιακές χειροτεχνίες απαιτούν συχνά εξειδικευμένες δεξιότητες και γνώσεις που περνούν από γενιά σε γενιά. Ωστόσο, καθώς οι νεότερες γενιές ακολουθούν διαφορετικούς επαγγελματικούς δρόμους και τρόπους ζωής, υπάρχει κίνδυνος να χαθούν αυτές οι δεξιότητες εάν δεν διδαχθούν και διατηρηθούν ενεργά.

Υπάρχουν, περαιτέρω, και ζητήματα πνευματικής ιδιοκτησίας: Οι παραδοσιακές τέχνες είναι συχνά ευάλωτες σε εκμετάλλευση και ιδιοποίηση, με σχέδια και τεχνικές να αντιγράφονται ή να παραποιούνται χωρίς την κατάλληλη απόδοση ή αποζημίωση στους αρχικούς τεχνίτες. Αυτό μπορεί να υπονομεύσει την οικονομική βιωσιμότητα των παραδοσιακών βιοτεχνιών και να αποθαρρύνει τους τεχνίτες να συνεχίσουν την πρακτική τους.

Η αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων απαιτεί συνδυασμό προσπαθειών, συμπεριλαμβανομένης της ευαισθητοποίησης σχετικά με την πολιτιστική σημασία των παραδοσιακών χειροτεχνιών, της παροχής υποστήριξης στους τεχνίτες μέσω της κατάρτισης και των πόρων, της ενίσχυσης των συνδέσεων μεταξύ των τεχνιτών και των αγορών και της εφαρμογής πολιτικών για την προστασία των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας και την προώθηση της βιώσιμης πρακτικής παραδοσιακές χειροτεχνίες.

Ως Υφυπουργείο Πολιτισμού, προσπαθούμε να ακολουθούμε μία πολύπλευρη προσέγγιση που να περιλαμβάνει την εκπαίδευση, τη διατήρηση, την καινοτομία και την οικονομική ανάπτυξη χωρίς αποκλεισμούς. Επενδύουμε στην πολιτιστική εκπαίδευση και σε πρωτοβουλίες ευαισθητοποίησης για να προωθήσουμε τη βαθύτερη εκτίμηση και κατανόηση της κληρονομιάς μας στις μελλοντικές γενιές. Επιπλέον, προσπαθούμε να ενισχύσουμε τα νομικά πλαίσια και τους θεσμούς για την προστασία και τη διατήρηση χώρων πολιτιστικής κληρονομιάς και άυλων πολιτιστικών πρακτικών. Τέλος, μέσω της Υπηρεσίας Κυπριακής Χειροτεχνίας, υλοποιείται σειρά δράσεων για τη στήριξη του ευαίσθητου αυτού τομέα που συνδέεται με την άυλη πολιτιστική κληρονομιά της Κύπρου.

Ως διαχειριστές της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, δεσμευόμαστε να διατηρήσουμε τον πλούτο τον πολιτιστικών μας εκφράσεων και να ενισχύσουμε τον τομέα με επιχειρηματικές δεξιότητες, διασφαλίζοντας ότι θα συνεχίσει να ευδοκιμεί και να εμπνέει για τους επόμενους αιώνες.

Ολοκληρώνοντας, θα ήθελα να συγχαρώ ακόμα το Junior Achievement Cyprus, την εταιρεία InnoEUsphere και την Εθνική Επιτροπή της UNESCO για την μεγάλη αυτή τους επιτυχία να εγκριθεί  το έργο Cultural Bees που ξεχωρίζει για την προσπάθειά του να διαφυλάξει και να αναδείξει την πολιτιστική κληρονομιά μέσα από την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας και της καινοτομίας και να ευχηθώ καλή συνέχεια στις δράσεις του έργου.

Εύχομαι η σημερινή διαβούλευση να εμπλουτίσει τις γνώσεις σας γύρω από το θέμα της διασύνδεσης πολιτιστικής κληρονομιάς και της επιχειρηματικότητας και να αποτελέσει πηγή έμπνευσης για καινοτόμες δράσεις.

(EK)