Ανακοινωθέντα

Η παρουσία μας σήμερα, στον ιερό τούτο Ναό, αποτελεί την ελάχιστη ένδειξη τιμής και αναγνώρισης της θυσίας των ηρώων που μνημονεύουμε. Ταπεινοί προσκυνητές, ανασύρουμε σήμερα μνήμες, περιδιαβαίνουμε την ιστορική αλληλουχία των μαρτυρικών στιγμών που οδήγησαν τους ήρωές μας στην αιωνιότητα.

Είναι στιγμές σαν τη σημερινή που ο χρόνος και ο χώρος αποκτούν μια αφηρημένη έννοια. Ψηλαφίζοντας τις σελίδες της Ιστορίας, ο νους μας ταξιδεύει ελεύθερα, χωρίς συρματοπλέγματα και εμπόδια, στα αξέχαστα και πολυαγαπημένα κατεχόμενα χωριά μας, στα μαγευτικά και ονειρεμένα ακρογιάλια της Αμμοχώστου, της Κερύνειας, της Μόρφου. Στα κάστρα του Πενταδακτύλου, στον Άγιο Ιλαρίωνα, στο Βουφαβέντο. Στα μοναστήρια των Αποστόλων Ανδρέα και Βαρνάβα, στους τόπους όπου έζησαν, αγωνίστηκαν και θυσιάστηκαν εκατοντάδες συμπατριώτες μας. Νεκροί και αγνοούμενοι, πρόσφυγες και εγκλωβισμένοι, πρωταγωνιστές μιας ανελέητης σύγχρονης τραγωδίας, μιας τραγωδίας που ακόμη αναζητεί την κάθαρση και τη λύτρωση.

Στην Ιστορία της μαρτυρικής μας πατρίδας δεν είναι λίγες οι στιγμές πόνου, τρόμου και δράματος. Η 12η Ιουνίου 1958 όμως σημάδεψε φρικτά την Κύπρο, όπου εν ψυχρώ σφαγιάστηκαν οκτώ Ελληνοκύπριοι από το χωριό Κοντεμένος. Οι λεπτομέρειες του εγκλήματος φρικιαστικές.

Οι Κοντεμενιώτες, άνθρωποι φιλειρηνικοί, ποτέ δεν είχαν έλθει σε σύγκρουση με Τουρκοκύπριους γειτονικών χωριών. Και στο μικτό χωριό Σκυλλούρα οι 500 Ελληνοκύπριοι και οι 300 Τουρκοκύπριοι κάτοικοί της ζούσαν ειρηνικά, χωρίς ποτέ να έρθουν σε σύγκρουση. Λίγες όμως μέρες πριν την μοιραία 12η Ιουνίου, οι Ελληνοκύπριοι κάτοικοι αντιλήφθηκαν ότι στα όρια του Τουρκοκυπριακού τομέα του χωριού είχαν τοποθετηθεί φρουροί που έλεγχαν όλες τις κινήσεις.

Ήταν Πέμπτη. Γύρω στο μεσημέρι φτάνουν στο χωριό –τυχαία ή όχι– πληροφορίες ότι στο γειτονικό χωριό Σκυλλούρα οι Έλληνες κάτοικοι του χωριού είχαν δεχθεί επίθεση από Τουρκοκύπριους συγχωριανούς τους. Οι Τουρκοκύπριοι στο καφενείο του χωριού Σκυλλούρα άκουσαν να μεταδίδεται από τον ραδιοσταθμό της Άγκυρας μια εμπρηστική ομιλία του ηγέτη τους Φαζίλ Κουτσιούκ. Άρχισαν να συγκεντρώνονται κατά μήκος της περιοχής του ελληνικού τομέα του χωριού «οπλισμένοι με μαχαίρας, πελέκεις, ράβδους και δίκρανα» σύμφωνα με μαρτυρίες.

Οι κάτοικοι του Κοντεμένου έσπευσαν να βοηθήσουν. Τριάντα πέντε περίπου άτομα επιβιβάστηκαν σε δύο φορτηγά αυτοκίνητα. Πριν ακόμα πλησιάσουν στο χωριό Σκυλλούρα, παρενέβησαν βρετανικά στρατεύματα, τα οποία με την πρόφαση ότι θα τους έπαιρναν για ανάκριση, τους ανάγκασαν να επιβιβαστούν σε στρατιωτικά φορτηγά. Είχαν όμως άλλα σχέδια. Αντί να τους μεταφέρουν στο χωριό τους, εντελώς αδικαιολόγητα τους ανάγκασαν να αποβιβαστούν στα χωράφια, έξω από το τουρκοκυπριακό χωριό Κιόνελι και τούς είπαν να μεταβούν στο χωριό τους περπατητοί. Λίγο πιο κάτω τούς είχαν στήσει ενέδρα οι Τουρκοκύπριοι εξτρεμιστές.

Εκεί, στα χωράφια μεταξύ των χωριών Κιόνελι και Οργά Κιογιού, γράφτηκε μια από τις πιο σκοτεινές, στυγνές σελίδες στην Ιστορία μας. Τα γεγονότα εξελίχθηκαν ραγδαία. Πανικόβλητοι, οι Κοντεμενιώτες άρχισαν να τρέχουν για να σωθούν από τη σφαγή, όταν πλήθος Τούρκων, οπλισμένο με ρόπαλα και γεωργικά εργαλεία, τους επιτέθηκε. Αρκετοί τραυματίστηκαν, οκτώ Κοντεμενιώτες σκοτώθηκαν. Όλα αυτά υπό το εγκληματικά απαθές βλέμμα των Αγγλικών στρατιωτικών δυνάμεων.

Οι οκτώ Κοντεμενιώτες που σφαγιάστηκαν είναι οι: Χριστόδουλος Σταύρου, 34 χρόνων, Πέτρος Σταύρου, 21 χρόνων, Ιωάννης Σταύρου, 31 χρόνων, Γεώργιος Σταύρου, 17 χρόνων, Χαράλαμπος Σταύρου, 34 χρόνων, Ευριπίδης Κυριάκου, 24 χρόνων, Κώστας Μουρρή, 34 χρόνων και Σωτήρης Χατζηβασίλη, 17 χρόνων.

Την επόμενη μέρα η «Χαραυγή», με τρεις φρικιαστικές φωτογραφίες στο πρωτοσέλιδο, αναφέρει: «Σ’ αυτές τις άμορφες μάζες μετατράπηκαν οι κάτοικοι Κοντεμένου, που κατακρεουργήθηκαν από Τούρκους βανδάλους». Ακολούθησαν στιγμές αρχαίου δράματος στο χωριό. Το χώμα του χαροκαμένου Κοντεμένου τις επόμενες μέρες θα σκέπαζε τους νεκρούς του. Σε διαδοχικές κηδείες, νεκρικές πομπές, γονυκλινείς κάτοικοι αποτίουν την ύστατη τιμή. Μοιρολόγια και σπαραγμοί πνίγουν το χωριό και ολόκληρη την Κύπρο. Η κοινότητα θρήνησε, αλλά συγκράτησε την οργή της. Αποφεύχθηκαν έτσι χειρότερα επεισόδια.

Λίγους μήνες αργότερα από την φρικαλεότητα της 12ης Ιουνίου 1958, η Κύπρος θα κέρδιζε την ανεξαρτησία της. Το έπος του 55-59 πετυχαίνει την αποτίναξη του Αγγλικού ζυγού και η χώρα μας αποκτά την ανεξαρτησία της. Μια ανεξαρτησία δυστυχώς ευάλωτη σε επιδιώξεις και κυοφορούμενα σχέδια αποσταθεροποίησης.   

Δεν αργούν τα σύννεφα. Μετά τα «ματωμένα Χριστούγεννα» του ‘63, η Λευκωσία βρίσκεται διαχωρισμένη από την «πράσινη γραμμή». Οι συγκρούσεις εξαπλώνονται.

Η όξυνση και οι προκλήσεις των Τούρκων στασιαστών αποτελούν καθημερινό αινόμενο.

Έρχεται ο μαύρος Ιούλιος του 1974, συνδεδεμένος με τα τραγικά γεγονότα του προδοτικού πραξικοπήματος και της τουρκικής εισβολής, σημαδεύει την Ιστορία του πολύπαθου νησιού μας.

Σε αυτή την περίοδο ο Κοντεμένος πλήρωσε και πάλι βαρύ φόρο αίματος. Ο Νικόλαος Φλουρέντζου, 18 μόλις ετών, υπηρετούσε στο 281 Τάγμα Πεζικού, το οποίο στάθμευε στην Μύρτου. Κατά τη διάρκεια του προδοτικού πραξικοπήματος κλήθηκε μαζί με την μονάδα του να καταπνίξει την αντίσταση των προασπιστών της Δημοκρατίας στην Πάφο. Οι ανώτεροι του Νικόλαου τον διέταξαν να πυροβολήσει εναντίον συμπατριωτών του. Παρά το νεαρό της ηλικίας του, αρνήθηκε να υπακούσει και να συναινέσει στην εσχάτη προδοσία, να στραφεί κατά της Δημοκρατίας την οποία είχε ορκιστεί να υπηρετήσει. Η ηρωική αντίσταση του δεκαοχτάχρονου μόλις Νικόλαου αποτελεί οδοδείκτη και πυξίδα σθένους, τόλμης και συνείδησης. Πλήρωσε βαρύ τίμημα ο Νικόλαος και η οικογένειά του, υπερασπιζόμενος την Πατρίδα και τη Δημοκρατία.

Ο Αριστοφάνης Ανδρέου ετοιμαζόταν να μεταβεί στην Αγγλία για σπουδές ύστερα από τη θητεία του στην Εθνική Φρουρά, ωστόσο το πραξικόπημα και η τουρκική εισβολή ανέτρεψαν τα σχέδιά του. Στρατιώτης της 33ης μοίρας καταδρομών, πολέμησε ηρωικά εναντίον των τουρκικών στρατευμάτων στον Άγιο Γεώργιο και στις ακτές της Κερύνειας. Στις παρυφές του Πενταδακτύλου, έξω από το χωριό Τέμπλος μόνος έναντι πολλών δεν λύγισε, έδωσε μέχρι τέλους τον αγώνα υπερασπιζόμενος τα ιερά χώματα της πατρίδας του. Η σορός του παλικαριού παρέμεινε θαμμένη για 35 χρόνια στα ματωμένα χώματα της Κερύνειας. Η τύχη του παρέμενε αδιευκρίνιστη, στον βάναυσο κατάλογο των αγνοουμένων. Η οικογένειά του υπέμεινε το μαρτύριο της αναμονής, όρθιοι όμως άντεξαν στα νέα της ανεύρεσης των οστών του με τη μέθοδο του DΝΑ.

Άλλα δυο βλαστάρια του Κοντεμένου, που πολέμησαν ηρωικά κατά των Τούρκων εισβολέων, παραμένουν ακόμα στον κατάλογο των αγνοουμένων. Είναι ο Νικόλαος Παπαχριστοδούλου, υποδεκανέας της 33ης Μοίρας Καταδρομών, ο οποίος πολέμησε τους Τούρκους εισβολείς στις ακτές της Κερύνειας, και ο Ανδρέας Κωνσταντίνου, στρατιώτης του 281 Τάγματος Πεζικού ο οποίος πολέμησε τους Τούρκους στις μάχες του 5 Μίλι, της Λαπήθου και του Καραβά.

Αγνοούμενοι επίσης είναι και δυο Κοντεμενιώτες που τον Ιούλιο του 1974 ήταν πολίτες. Πρόκειται για τον Παντελή Χατζηχριστοφόρου και τον γιο του Χριστάκη Χατζηχριστοφόρου, οι οποίοι χάθηκαν στην περιοχή του Κορμακίτη Λιβερών.

Η Κύπρος που ζούμε σήμερα δεν είναι η πατρίδα που οραματίστηκαν οι ήρωες που μνημονεύουμε. Δεν είναι αυτή για την οποία αγωνίστηκαν και θυσιάστηκαν.

Τα μνημόσυνα των ένδοξων ηρώων μας συνιστούν υπόμνηση για εντατικοποίηση των προσπαθειών μας με αποφασιστικότητα. Αυτήν την αταλάντευτη αποφασιστικότητα διατρανώνουμε εκ νέου.

Όπως έχει διακηρύξει ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας κ. Νίκος Χριστοδουλίδης, κύριο μέλημά μας είναι να εργαστούμε με όλες μας τις δυνάμεις να επιτύχουμε μια λύση για ένα κράτος ανεξάρτητο και πραγματικά κυρίαρχο, απαλλαγμένο από τις όποιες αναχρονιστικές εγγυήσεις και την παρουσία κατοχικών στρατευμάτων. Εργαζόμαστε για τον τερματισμό της κατοχής, την επανένωση της πατρίδας μας μέσω της επίτευξης μιας ειρηνικής λύσης του Κυπριακού προβλήματος.

Ως Κυβέρνηση διαβεβαιώνουμε ότι ύψιστος στόχος μας δεν είναι άλλος από την επανένωση της Κύπρου. Παραμένουμε σταθερά προσηλωμένοι σε μια συνολική λύση του Κυπριακού στη βάση των σχετικών ψηφισμάτων των Ηνωμένων Εθνών, με μία κυριαρχία, μία ιθαγένεια, μία διεθνή προσωπικότητα, πάντα σύμφωνα με τα σχετικά ψηφίσματα των Ηνωμένων Εθνών, το ευρωπαϊκό κεκτημένο και φυσικά τις αρχές και αξίες πάνω στις οποίες εδράζεται η Ευρωπαϊκή Ένωση.

Με ευλάβεια και αμείωτη προσήλωση θα συνεχίσουμε να αναλώνουμε κάθε ικμάδα των δυνάμεών μας στην οικοδόμηση μιας Κύπρου που θα αποτελεί σύμβολο ειρήνης, σταθερότητας και πρόοδου στην περιοχή. Μια σύγχρονη, ευρωπαϊκή χώρα-πρότυπο, που να διασφαλίζει τα ανθρώπινα δικαιώματα όλων των κατοίκων της, που να εγγυάται την ελπίδα και που θα έχει ως βάση της τον αλληλοσεβασμό και την αλληλεγγύη, έτοιμη να χαράξει τη δική της ξεχωριστή πορεία στον χάρτη της παγκόσμιας Ιστορίας.

Η τραγικότητα της στιγμής υπερβαίνει τα στενά περιθώρια που θέτει ο χρόνος και ο χώρος. Η φυσική μας παρουσία σήμερα στην Εκκλησία της Παναγίας Μακεδονίτισσας, συγχρονίζεται με τη νοερή και ψυχική μας αντάμωση στις εκκλησίες του Αρχάγγελου Μιχαήλ, και στα ξωκκλήσια του Προφήτη Ηλία και του Αγίου Γεωργίου στον Κοντεμένο. Μπορεί οι ιεροί αυτοί ναοί να έχουν σιγήσει, οι μνήμες και ο πόθος όμως τις συντηρούν και σήμερα σε αυτό το συναπάντημα θρήνου, πόνου και μνήμης ηχούν στις ψυχές μας πένθιμα οι καμπάνες τους. Ήχοι αφύπνισης και υπενθύμισης του πόθου για επιστροφή, αλλά και του χρέους μας προς την πατρίδα.

Έχουμε χρέος να μη λησμονήσουμε ποτέ. Να διατηρήσουμε άσβεστη τη μνήμη. Χρέος απέναντι στους νεκρούς, στις οικογένειες που αναμένουν καρτερικά τη διακρίβωση της τύχης των οικείων τους, σε όσους βίωσαν την αιχμαλωσία, τον ξεσπιτωμό, την κτηνωδία των βιασμών και των βασανιστηρίων.

Η βαριά κληρονομιά που τιμούμε σήμερα μας υπαγορεύει το καθήκον μας. Να αγωνιστούμε αταλάντευτα για τον τερματισμό της κατοχής, την ενότητα του κράτους, τη διασφάλιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των βασικών ελευθεριών του συνόλου του κυπριακού λαού.

Η ιστορική μας ευθύνη δεν μπορεί να περιορίζεται μόνο στην μηχανική ανάγνωση καταλόγων ημερομηνιών και ατελεύτητες λίστες ηρώων. Οφείλουμε να μετουσιώσουμε τις θυσίες των ηρώων μας στο ίδιο μας το «είναι». Με ειλικρίνεια και νηφαλιότητα να αναλογιστούμε το χρέος μας προς τους ένδοξους αυτούς ήρωες, αλλά και προς τις μελλοντικές γενιές.

Ψηλαφίζοντας τις σελίδες της ιστορίας μας λοιπόν, ατενίζουμε και το μέλλον. Αντλούμε διδάγματα, ανακαλούμε μνήμες, κατανοούμε τη σημασία της αποστολής μας. Κάπου διάβασα ότι «κάθε άνθρωπος, κάθε λαός, γίνεται άξιος της ιστορικής του αποστολής όσο βαθαίνει η συνείδηση που έχει για την ιστορία του».

Το μεγαλείο του πολιτισμού ενός έθνους είναι πάντα ανάλογο με την καθαρότητα και το βάθος της ιστορικής του μνήμης.

Η καθαρότητα αυτής της ιστορικής μνήμης διατηρεί ανεξίτηλες τις πληγές που επέφεραν η διχόνοια, ο διχασμός και οι εμφύλιες συγκρούσεις. Χρέος μας, λοιπόν, η ιστορική μνήμη να γίνει βίωμα, η ανάγκη της ιστορίας να συναντήσει την ιστορικότητα της ανάγκης, η επιταγή για ενότητα να μετουσιωθεί σε λύτρωση.

Εμπνευσμένοι από την ηρωική θυσία των ηρώων που μνημονεύουμε σήμερα και όλων όσοι κατέθεσαν τη ζωή τους στο θυσιαστήριο της Κυπριακής Ελευθερίας, αλλά και όσοι αγωνίστηκαν για την πατρίδα μας, ας εδραιώσουμε το ανίκητο μέτωπο της ενότητας. Όλοι μαζί για να ατενίσουμε την ιστορία, το έθνος, τους αγώνες και τους αγωνιστές με το κεφάλι ψηλά.

Η συναίσθηση του χρέους και της ιστορικής μας ευθύνης, ιδιαίτερα απέναντι στις νέες γενιές, για μια ενιαία πατρίδα, ας μας καθοδηγεί σε κάθε μας βήμα.

Παραφράζοντας τα λόγια του Παλαμά:

«Χρωστάμε σε όσους ήρθαν, πέρασαν,

θα'ρθούνε, θα περάσουν.

Κριτές θα μας δικάσουν οι αγέννητοι, οι νεκροί.»

(Παράφραση στίχων του Κωστή Παλαμά από το ποίημα «Η λειτουργία δεν τελείωσε», 1925.)

Τιμή στη γη του Κοντεμένου που γέννησε, έθρεψε και έρανε με τα νάματα του ελληνισμού και της χριστιανοσύνης τούτα τα άξια τέκνα.

Αθάνατοι ήρωες του Κοντεμένου,

Τιμούμε και υποκλινόμαστε στη μεγάλη σας θυσία. Η μνήμη σας θα είναι αιώνια, όπως ασταμάτητος θα είναι και ο δικός μας αγώνας ως την τελική δικαίωση, ως τη δικαίωση της θυσίας σας.

Αιωνία κι αγέραστη ας είναι η φωτοβόλος μνήμη των ηρώων μας.

(ΡΜ/ΑΦ/ΜΣ)