Ανακοινωθέντα

Σήμερα ο κόσμος βιώνει έναν μεγάλο αριθμό εμπόλεμων συγκρούσεων, με αποτέλεσμα 117 εκατομμύρια άνθρωποι να αναγκάζονται να εγκαταλείπουν τα σπίτια τους. Η περιφρόνηση του διεθνούς δικαίου και η αυξανόμενη στρατιωτικοποίηση επιτρέπουν τη συνέχιση του φαινομένου της σεξουαλικής βίας σε μεγαλύτερη συχνότητα και ένταση,  θέτοντας σοβαρές απειλές για την ασφάλεια των αμάχων. 

Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΗΕ, το 2023 καταγράφηκαν 3.688 περιπτώσεις σεξουαλικής βίας στο πλαίσιο συγκρούσεων, αντανακλώντας μια δραματική αύξηση κατά 50%, σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος. Στο 95% των περιπτώσεων τα θύματα ήταν γυναίκες ή κορίτσια και στο 5% άντρες ή αγόρια. Είναι σημαντικό εδώ να σημειώσουμε ότι η σχετική έκθεση περιλαμβάνει μόνο τις περιπτώσεις βίας που καταγγέλθηκαν και δεν αντικατοπτρίζει την πραγματική εικόνα, αφού χιλιάδες περιπτώσεις παραμένουν άγνωστες.

Σε συγκρούσεις και πολέμους, οι γυναίκες και τα παιδιά βιώνουν τις συνέπειες δυσανάλογα αρνητικά. Χρησιμοποιούνται ως ασπίδες προστασίας αλλά και ως όπλα πολέμου. Γυναίκες και παιδιά βιάζονται ή/και πέφτουν θύματα εμπόρων προσώπων με σκοπό την εργασιακή και σεξουαλική εκμετάλλευση. Είναι γεγονός ότι οι πόλεμοι παραμένουν μια ολέθρια μορφή άσκησης και επίδειξης εξουσίας με τελικό στόχο την απόλυτη κυριαρχία. 

Δυστυχώς, την ίδια στιγμή που η στρατιωτική χρηματοδότηση ενισχύεται, οι πόροι για την ανακούφιση και στήριξη θυμάτων συρρικνώνονται, με αποτέλεσμα οι συγκρούσεις να αυξάνονται και να εντείνονται, τα εγκλήματα βίας να πολλαπλασιάζονται, τα θύματα να παραμένουν στην πλειονότητά τους αβοήθητα και οι θύτες ατιμώρητοι.

Τα πιο πάνω στοιχεία του ΟΗΕ καταδεικνύουν την επείγουσα ανάγκη για κινητοποίηση και ανάληψη συντονισμένης δράσης ανά το παγκόσμιο, τόσο για την πρόληψη της βίας όσο και για την αποτελεσματική διαχείριση των περιπτώσεων όπου επισυμβαίνει.

Για τη χώρα μας, που έχει τη δική της τραγική εμπειρία βίας ως αποτέλεσμα της τουρκικής εισβολής του 1974, αποτελεί καθήκον και υποχρέωση να συμβάλει στη διεθνή προσπάθεια εξάλειψης του φαινομένου.

Φίλες και φίλοι,

Φέτος συμπληρώνονται 50 χρόνια από την τουρκική εισβολή και τη συνεχιζόμενη κατοχή του 37% του εδάφους της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, από την πρώτη μέρα ανάληψης των καθηκόντων του, έχει θέσει ως απόλυτη προτεραιότητά του να εργαστεί με μοναδικό στόχο την απελευθέρωση, την επανένωση της χώρας μας στη βάση του συμφωνημένου πλαισίου λύσης, των ψηφισμάτων του ΟΗΕ και των αρχών και αξιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Αν και έχει περάσει μισός αιώνας, ο πόνος είναι βαθύτατος και η οδύνη απερίγραπτη κάθε φορά που η μνήμη επιστρέφει στα γεγονότα του 1974. Στην τουρκική εισβολή, στην καταστροφή του 1974, η οποία είναι το ακλόνητο σημείο αναφοράς για κάθε πολίτη τούτου του τόπου, που 50 χρόνια μετά εξακολουθεί να υποφέρει από τα τραύματα που προκάλεσε η ανείπωτη τραγωδία της τουρκικής εισβολής και της συνεχιζόμενης κατοχής. Οφείλουμε να δυναμώνουμε τη φωνή μας και τη θέλησή μας για ελευθερία και επανένωση.

Φίλες και φίλοι,

Ενσωματώνοντας την έμφυλη οπτική στην εισβολή του 1974 πρέπει να παραδεχθούμε ότι οι ιστορίες και μαρτυρίες των γυναικών έχουν αποσιωπηθεί από ολόκληρο το κοινωνικό-πολιτικό μας σύστημα. Γυναίκες  που έπεσαν θύματα βιασμού και σεξουαλικής βίας θυματοποιήθηκαν ξανά από την κοινωνία, η οποία τις αντιμετώπισε τιμωρητικά με αποκλεισμό και διακρίσεις. Οι μαρτυρίες των γυναικών δεν ήταν εύκολο να κατατεθούν –και συνεχίζει να μην είναι εύκολη διαδικασία–  αφού η επίπτωση θα ήταν ο στιγματισμός, ο κοινωνικός αποκλεισμός, και ο αποκλεισμός από γάμο. Παρά τις επιπτώσεις, κάποιες είχαν βρει τη δύναμη και μαρτύρησαν τη βία που είχαν υποστεί.

Κατά τη διάρκεια της εισβολής είχαν δημιουργηθεί στρατόπεδα κράτησης γυναικόπαιδων στα χωριά της Επαρχίας Αμμοχώστου Βιτσάδα, Μαραθόβουνο και Γύψου. Εκεί, σύμφωνα με μαρτυρίες, διαπράχθηκαν συστηματικοί βιασμοί από τον τουρκικό στρατό.  Ανήλικα κορίτσια, γυναίκες, αλλά και ηλικιωμένες είχαν υποστεί σεξουαλική και άλλη βία ως ένα καλά οργανωμένο σχέδιο από την πρώτη μέρα απόβασης του τουρκικού στρατού.  Εκατοντάδες ήταν και οι εκτρώσεις που μαζικά διενεργήθηκαν το δεύτερο μισό του 1974 στην Κύπρο.

Σύμφωνα με μαρτυρίες γιατρών, οι οποίες καταγράφονται και στο βιβλίο του Χρύσανθου Χρυσάνθου «Ο άλλος πόλεμος των γιατρών το 1974», εκατοντάδες βάναυσα κακοποιημένες γυναίκες έμειναν έγκυες ως αποτέλεσμα βιασμών. Χρειάστηκε να ψηφιστεί ειδική νομοθεσία προκειμένου να μπορέσουν να προχωρήσουν σε άμβλωση. Πολλές αμβλώσεις διενεργήθηκαν σε ιδιωτικές κλινικές, αρκετές στο Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας, ενώ λόγω της πληρότητας του εν λόγω νοσοκομείου από τους τραυματίες του πολέμου, πολλές αμβλώσεις έγιναν από γιατρούς στα νοσοκομεία των Αγγλικών Βάσεων στη Δεκέλεια και στο Ακρωτήρι.

41 χρόνια μετά, δηλαδή το 2015, και χάρη στην τότε Βουλεύτρια του ΑΚΕΛ κα Κουκουμά, ήρθε η αναγνώριση και η παραδοχή από την πολιτεία. Αποφασίστηκε από την αείμνηστη Ζέτα Αιμιλιανίδου η παραχώρηση επιδόματος ύψους 1.000 ευρώ μηνιαίως σε γυναίκες «παθούσες της τουρκικής εισβολής», σύμφωνα με τον «περί παθόντων νόμο». Η κα Κουκουμά ανέλαβε τη συγκέντρωση αιτήσεων από αυτές τις γυναίκες και η Ζέτα Αιμιλιανίδου παρέκαμψε τις γραφειοκρατικές διαδικασίες για να αποφευχθεί η επαναθυματοποιήση των γυναικών αυτών.

Φίλες και φίλοι,

Η Κύπρος, ως παθούσα, έχει υποχρέωση να συμβάλει στην εφαρμογή σχετικών ψηφισμάτων όπως και του Ψηφίσματος 1325 του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών «Γυναίκες, Ειρήνη και Ασφάλεια».

Το Γραφείο της Επιτρόπου Ισότητας των Φύλων, με πρωτοβουλία της τέως Επίτροπου κας Αντωνίου, σε συνεργασία με το Υπουργείο Εξωτερικών, στο πλαίσιο της ενσωμάτωσης της διάστασης του φύλου στην εξωτερική πολιτική, ανέλαβε την παρακολούθηση και το συντονισμό της υλοποίησης του πρώτου Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την εφαρμογή του Ψηφίσματος 1325.

Το Σχέδιο Δράσης έχει διαμορφωθεί με στόχο μια συνεκτική οριζόντια πολιτική που δημιουργεί τη βάση για συνεργασία μεταξύ των εμπλεκόμενων φορέων, με στόχο την παροχή ουσιαστικής προστασίας σε κορίτσια και γυναίκες. Προς αυτό τον στόχο το Γραφείο μας συνεργάζεται με όλα τα συναρμόδια Υπουργεία και Αρχές.

Ενδεικτικά, να αναφέρω μερικές από τις δράσεις οι οποίες, με τη συνεργασία των αρμόδιων φορέων, έχουν ολοκληρωθεί ή επίκειται η υλοποίησή τους:

• Εκπονήθηκε Οδηγός Συμπεριφοράς για το προσωπικό που υπηρετεί σε στρατιωτικές και πολιτικές αποστολές αναφορικά με τις υποχρεώσεις τους για σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των γυναικών και κοριτσιών, συμπεριλαμβανομένων και των γυναικών που υπηρετούν στον Στρατό κατά τη διάρκεια συγκρούσεων, ειρηνευτικών διαδικασιών και περιόδων οικοδόμησης και διατήρησης της ειρήνης.
• Δημιουργήθηκε από το Γενικό Επιτελείο Εθνικής Φρουράς Στρατιωτικό Συμβουλευτικό Συμβούλιο για θέματα φύλου.
• Η Υπηρεσία Ασύλου εισήγαγε ειδικό έντυπο για εντοπισμό ευάλωτων ομάδων, όπως γυναικών που έπεσαν θύματα βίας, σεξουαλικής εκμετάλλευσης, ακρωτηριασμού γεννητικών οργάνων.
• Τον επόμενο μήνα αρχίζει η εκπαίδευση λειτουργών «πρώτης γραμμής» στο πλαίσιο των διαδικασιών φιλοξενίας ατόμων που χρήζουν προστασίας, με στόχο την ευαισθητοποίησή τους σε θέματα αντιμετώπισης περιστατικών βίας.

Σε διεθνές επίπεδο, η Κυπριακή Δημοκρατία συμμετέχει στην ομάδα χωρών-δωρητών του UN Women για την υλοποίηση του Εθνικού Προγράμματος Δράσης της Ιορδανίας στο πλαίσιο εφαρμογής του Ψηφίσματος 1325. Η Κύπρος ανέλαβε από τον Ιανουάριο 2024 μέχρι τον Απρίλιο την Προεδρία του Φόρουμ Συνεργασίας για την Ασφάλεια (FSC), του Οργανισμού για την Ασφάλεια και Συνεργασία στην Ευρώπη (OSCE) που ασχολήθηκε, μεταξύ άλλων, με το θέμα «Γυναίκες, Ειρήνη και Ασφάλεια και η ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου στην εκπλήρωση των πολιτικό-στρατιωτικών δεσμεύσεων και δραστηριοτήτων του ΟΑΣΕ».

Φίλες και φίλοι, αγαπητές κυρίες του Ιδρύματος Zoe Vs War, συγχαρητήρια για τη δράση σας. Να σας ενημερώσω πως το αίτημά σας για υλοποίηση του προγράμματος «Ζωή Ξανά» εξετάζεται. Σύντομα το Γραφείο μας θα επικοινωνήσει μαζί σας για να διευθετήσουμε συνάντηση σε σχέση με το αίτημά σας.

Κλείνοντας, θα ήθελα να σας μεταφέρω τη διαβεβαίωση του Προέδρου της Δημοκρατίας ότι η Κυβέρνηση θα παραμείνει σταθερά δεσμευμένη στον στόχο πάταξης του φαινομένου της βίας σε συνθήκες πολέμου, καθώς θεωρεί ότι αυτό δεν αποτελεί μόνο μια εγκληματική, τραυματική συμπεριφορά σε ατομικό επίπεδο των θυμάτων, αλλά και όνειδος για τη σύγχρονη παγκόσμια κοινωνία.

(ΑΑ/ΕΠ)