Ανακοινωθέντα

Αντιμέτωποι με την κλιματική κρίση και με κάθε χρόνο που περνά, η ανάγκη για αποτελεσματική αντιμετώπιση των επιπτώσεών της και της απώλειας βιοποικιλότητας με ό,τι αυτά συνεπάγονται γίνεται ολοένα και πιο επιτακτική: έχουμε μόνο έναν πλανήτη και βρίσκεται σε κίνδυνο. Η σχέση μας με τη φύση και με άλλα ζωντανά όντα χρειάζεται μια ριζική αναθεώρηση –οφείλουμε να σχεδιάσουμε και να δημιουργήσουμε έναν πραγματικά κοινό κόσμο για το περιβάλλον και τον άνθρωπο, όπου θα μπορούν να συνυπάρξουν. Αυτός είναι και ο στόχος των αποθεμάτων βιόσφαιρας παγκοσμίως. Έχουν αποδείξει ότι είναι εφικτό να ζήσουμε με ευημερία σε αυτόν τον κόσμο, εδραιώνοντας παράλληλα μια βιώσιμη και αρμονική σχέση με τη φύση.

Ο θεσμός εφαρμόστηκε για πρώτη φορά το 1978 και πενήντα περίπου χρόνια αργότερα η ιδέα του αποθέματος βιόσφαιρας παραμένει επίκαιρη και γίνεται ολοένα και πιο αποδεκτή τόσο σε εθνικό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο. Η ιστορία κάθε αποθέματος βιόσφαιρας είναι μια ιστορία επιτυχίας και κάθε κεφάλαιο αυτής της ιστορίας παρουσιάζει νέες προκλήσεις.

Σήμερα είμαστε εδώ, εκφράζοντας την επιθυμία και τη θέληση, όλοι μαζί, να γράψουμε τη (πρώτη) δική μας ιστορία επιτυχίας.

Πριν από περίπου τρεις μήνες, τον Μάρτιο του 2024, στο Φεστιβάλ Αμυγδαλιάς στη Σαλαμιού, ο κ. Κωστάκης Αυγουστή, Πρόεδρος του Κοινοτικού Συμβουλίου Σαλαμιούς, και επί του παρόντος Συντονιστής τού Συμπλέγματος Ζ των Κοιλάδων Διαρίζου-Ξεροπόταμου εξέφρασε την επιθυμία να βοηθήσω τις κοινότητες του Συμπλέγματος –που θα δημιουργούνταν μετά τις εκλογές για την τοπική αυτοδιοίκηση στις 9/6/2024– να αναπτυχθούν και να ευημερήσουν μέσα από την υλοποίηση έργων και δράσεων, στη βάση καταρτισμού ανάλογης στρατηγικής και σχεδιασμού. Μιας στρατηγικής που θα βασίζεται στην αειφόρο ανάπτυξη και που θα προάγει συνέργειες και με τις περιοχές προστασίας της φύσης στην περιοχή.

Στη συνομιλία μας εκείνη την ημέρα αναγνωρίσαμε από κοινού την ανάγκη για προώθηση της βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης, τη συγκράτηση του υφιστάμενου πληθυσμού και την προσέλκυση νέου και παράλληλα την ανάγκη για προστασία της βιολογικής και πολιτιστικής ποικιλότητας της περιοχής. Η πρόσκληση/πρόκληση έγινε εκ μέρους μου αμέσως αποδεκτή, προτάσσοντας το μοντέλο του Αποθέματος Βιόσφαιρας της UNESCO. Έθεσα, βεβαίως, ως απαραίτητη προϋπόθεση την ομόφωνη συναίνεση όλων των Κοινοτήτων του Συμπλέγματος Ζ και τη δέσμευση ότι θα εμπλακούν συλλογικά και ενεργά στην όλη προσπάθεια.

Τον ίδιο μήνα, στις 20/3/2024, ακολούθησε συνάντηση στο Γραφείο μου με τους Κοινοτάρχες ή/και εκπροσώπους τους, όπου και ανέλυσα το περιεχόμενο του πιο πάνω μοντέλου. Επεξήγησα επίσης ότι η προώθηση της μετατροπής της περιοχής σε Απόθεμα Βιόσφαιρας αποτελεί μια επίπονη, συνεχή, αλλά ταυτόχρονα και όμορφη διαδικασία, κατά την οποία όλοι θα έχουν να κερδίσουν, αλλά και ότι όλοι μας χρειάζεται να εργαστούμε με δέσμευση και συνέπεια προς αυτή την κατεύθυνση.

Στις 22/3/2024, σε συνεδρία τους οι Κοινοτάρχες του Συμπλέγματος Ζ αποφάσισαν να προχωρήσουν στην προσπάθεια το Σύμπλεγμα Ζ των Κοιλάδων Διαρίζου-Ξεροπόταμου να καταστεί το 1^ο Απόθεμα Βιόσφαιρας στην Κύπρο.

Το Γραφείο της Επίτροπου Περιβάλλοντος ανέλαβε να συντονίσει, να παράσχει συμβουλές, προτάσεις και ιδέες και να βρίσκεται σε κάθε βήμα δίπλα σας στην πιλοτική αυτή εφαρμογή. Θα φροντίζουμε να ενημερώνουμε τις υπηρεσίες και άλλους φορείς, όπου χρειάζεται, και θα καταβάλουμε κάθε προσπάθεια στο πλαίσιο των δυνατοτήτων του Γραφείου μας, ώστε να υλοποιηθεί το όραμα που θα συμφωνηθεί.

Η προσπάθεια προς αυτή την κατεύθυνση, την πορεία προς την αειφόρο ανάπτυξη και την προστασία της περιοχής, αποτελεί ήδημια από τις κύριες προτεραιότητες του Γραφείου μου, και η οποία συνάδει και αντιπροσωπεύει τους στόχους και το Πρόγραμμα Διακυβέρνησης του Προέδρου της Δημοκρατίας κ. Νίκου Χριστοδουλίδη.

Σημαντικό είναι να αναφερθεί ότι συμφωνήθηκε ήδη η πολύτιμη συνεργασία με την Κυπριακή Εθνική Επιτροπή UNESCO, με το άτομο Επαφής στην Κύπρο για τα Αποθέματα Βιόσφαιρας, με τη Μονάδα εκπαίδευσης για την Αειφόρο Ανάπτυξη του Υπουργείου Παιδείας, Αθλητισμού και Νεολαίας και με το Τμήμα Περιβάλλοντος.

Τα Αποθέματα Βιόσφαιρας της UNESCO αποτελούν παγκόσμιους μοχλούς οικονομικής ανάπτυξης –κοινωνικο-πολιτισμικά και περιβαλλοντικά βιώσιμης–, υλοποίησης δραστηριοτήτων πολιτισμού, αποκατάστασης και διαχείρισης της φύσης, προστασίας της βιοποικιλότητας και της πολιτισμικής ποικιλότητας, ανάπτυξης της γεωργίας, κτηνοτροφίας και μονάδων τοπικών προϊόντων μεταποίησης και χειροτεχνίας, ανάπτυξης των τοπικών κοινοτήτων, επιστημονικής έρευνας, εκπαίδευσης και κατάρτισης, καθώς και προσέλκυσης φυσιολατρικού και πολιτιστικού τουρισμού.

Τα Αποθέματα Βιόσφαιρας αφορούν χερσαίες ή/και θαλάσσιες περιοχές, οι οποίες συμπεριλαμβάνουν σημαντική βιοποικιλότητα, αντιπροσωπευτική μιας βιογεωγραφικής περιοχής, όπως και κοινωνίες που επιθυμούν να συνδυάσουν την προστασία των οικοσυστημάτων με την αειφόρο χρήση τους. Απαραίτητη δε προϋπόθεση, για να κηρυχθεί μια περιοχή ως Απόθεμα Βιόσφαιρας, είναι μέρος της περιοχής να τελεί υπό καθεστώς νομικής προστασίας, όπως ισχύει στις Κοιλάδες Διαρίζου-Ξεροπόταμου με περιοχές που εμπίπτουν στο Δίκτυο Natura 2000.

Περισσότερα όμως για αυτά τα θέματα θα μας πουν οι εισηγητές και εισηγήτριες που θα ακολουθήσουν.

Οι Κοιλάδες Διαρίζου-Ξεροπόταμου με το ευαισθητοποιημένο ανθρώπινο σας δυναμικό, τον πλούτο ιστορίας, αρχιτεκτονικής και πολιτιστικής κληρονομιάς, τις τοπικές παραδόσεις, τη διεθνώς ερευνητικά ενδιαφέρουσα γεωμορφολογία, την περιβαλλοντική ιδιαιτερότητα, τη μεγάλη βιοποικιλότητα, την παρουσία ενδημικών ειδών πτηνοπανίδας, τη φυσική ομορφιά και το μοναδικό φυσικό και πολιτιστικό τοπίο, όπως επίσης και με το Κέντρο Εκπαίδευσης για το Περιβάλλον που λειτουργεί, αποτελούν ιδανική περίπτωση για ένταξή τους ως ενιαία περιοχή στο Παγκόσμιο αυτό Δίκτυο.

Όμως, οφείλουμε να τονίσουμε ότι μια περιοχή δεν «κηρύσσεται» απλά ως Απόθεμα Βιόσφαιρας. Για την ένταξή της απαιτούνται συγκεκριμένα βήματα και δράσεις τόσο σε πρακτικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο δέσμευσης των τοπικών κοινοτήτων, αλλά και υποστήριξης από την Πολιτεία και άλλους φορείς.

Κάθε Απόθεμα Βιόσφαιρας καθορίζει ένα σύστημα ζωνοποίησης ανάλογα με την τοπική χρήση γης και το καθεστώς προστασίας. Υπάρχουν τρία είδη ζωνών/χρήσεων/διαχείρισης: ανάπτυξης, μεταβατικής και προστασίας. Τα τρία αυτά είδη ζωνών επιβάλλεται να είναι ισορροπημένα και ορθά συνδυασμένα.

Για να μπορέσουν τα Αποθέματα Βιόσφαιρας να λειτουργήσουν αποτελεσματικά επιβάλλεται να καθοριστεί μια μορφή διακυβέρνησης και διαχείρισης. Η όποια μορφή αποφασιστεί θα πρέπει να είναι αποτελεσματική, δημοκρατική και συμπεριληπτική, ώστε να μετέχουν ενδιαφερόμενα μέρη, των οποίων η γνώμη και η άποψη για θέματα που αφορούν το απόθεμα να αντιμετωπίζεται ισότιμα. Πολύ σημαντικό επίσης για την επίτευξη των στόχων του Αποθέματος Βιόσφαιρας είναι η οικονομική ενίσχυση. Συνεπώς, χρειάζεται να διασφαλιστεί μακροπρόθεσμα αξιόπιστη χρηματοδότηση.

Συνοπτικά, η διαδικασία ξεκινά με διαβούλευση με τις τοπικές κοινότητες για δέσμευση και εμπλοκή τους στη διαδικασία, την προκαταρκτική έρευνα και αξιολόγηση στις περιοχές με υψηλή οικολογική και πολιτιστική αξία, την κοινωνικοοικονομική ανάλυση της τοπικής κοινωνίας και των οικονομικών δραστηριοτήτων της περιοχής.

Οι τοπικές αρχές χρειάζεται να επικοινωνήσουν με το Εθνικό Σημείο / Άτομο Επαφής για το Πρόγραμμα Άνθρωπος και Βιόσφαιρα. Στην Κύπρο είναι η αγαπητή κα Έλενα Στυλιανοπούλου, Αναπληρώτρια Διευθύντρια και Πρώτη Λειτουργός Περιβάλλοντος στο Τμήμα Περιβάλλοντος, την οποία έχουμε την τιμή να έχουμε σήμερα μαζί μας.

Εν συνεχεία, συντάσσεται ένας φάκελος με όλα τα υποστηρικτικά έγγραφα, ο οποίος αξιολογείται αρχικά από τη Διεθνή Συμβουλευτική Επιτροπή για τα Αποθέματα Βιόσφαιρας (International Advisory Committee for Biosphere Reserves) και στη συνέχεια από το Διεθνές Συντονιστικό Συμβούλιο του Προγράμματος Άνθρωπος και Βιόσφαιρα (International Coordinating Council of the Programme on Man and the Biosphere).

Για τη σύνταξη του φακέλου απαιτείται επίπονη και κοπιαστική δουλειά. Πέρα από την ενεργό εμπλοκή των τοπικών αρχών απαιτείται η συμμετοχή επιστημόνων που ασχολούνται με θέματα οικολογίας, πολιτισμού και εκπαίδευσης, καθώς και η απαραίτητη εμπλοκή κρατικών αρχών, όπως π.χ. Τμημάτων του Υπουργείου Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, του Υπουργείου Παιδείας, Αθλητισμού και Νεολαίας, του Υπουργείου Εσωτερικών –Τμήμα Πολεοδομίας και Οικήσεως, του Υφυπουργείου Πολιτισμού, του Υφυπουργείου Τουρισμού. Επιπλέον, θεωρούμε πολύ σημαντικό στοιχείο για τη θετική αξιολόγηση μιας περιοχής εκ μέρους της UNESCO την ενεργό συμμετοχή των νεοσύστατων δομών των Περιφερειαρχών και της τοπικής αυτοδιοίκησης.

Τα οφέλη για την περιοχή που χαρακτηρίζεται ως Απόθεμα Βιόσφαιρας είναι πολλαπλά: Η αναγνώριση και ο τίτλος αποτελούν εγγυημένη επωνυμία (brand) για την περιοχή, η οποία προσελκύει διεθνές ενδιαφέρον. Αναπτύσσονται τοπικά δράσεις και έργα προς ενίσχυση της οικονομίας και του πολιτισμού, η περιοχή που χαρακτηρίζεται Απόθεμα Βιόσφαιρας γίνεται αυτόματα ενεργό μέλος ενός παγκόσμιου δικτύου ανάπτυξης (700 και πλέον περιοχών ανά το παγκόσμιο), αποκτώντας διεθνή αναγνωρισιμότητα και τη δυνατότητα προώθησης και διάκρισης των προϊόντων και των υπηρεσιών που προσφέρει. Μέσω αυτής της παγκόσμιας δικτύωσης, της δίνεται η ευκαιρία να ακολουθήσει καινοτόμες προσεγγίσεις οικονομικής ανάπτυξης, ανταλλάζονται καλές πρακτικές και συνάπτοντας συνεργασίες με άλλα Αποθέματα.

Η σημερινή ημερίδα είναι η πρώτη από άλλες που θα ακολουθήσουν και αποτελεί μόνο την έναρξη της προσπάθειας αυτής. Τα πορίσματα της ημερίδας θα αξιοποιηθούν στη συνέχεια, όταν θα έχει συγκροτηθεί με τη συμμετοχή όλων η ομάδα εργασίας για τη συνεξέταση όλων των θεμάτων που προκύπτουν και τα οποία είναι απαραίτητα για την επιτυχή δημιουργία όλων των έργων και δράσεων απαραίτητων για τη συμπερίληψη τους στο φάκελο που θα υποβληθεί στην UNESCO. Αναμένουμε την ενεργό εμπλοκή σας στη διαδικασία αυτή, γιατί μόνο με συλλογική και συμμετοχική εργασία θα μπορέσει να στεφθεί με επιτυχία η προσπάθεια αυτή.

Η φύση μπορεί να μας θωρακίσει απέναντι στην κλιματική κρίση μόνο εάν τη θωρακίσουμε και ενισχύσουμε και εμείς.

(ΑΣΠ/ΓΣ)