Ανακοινωθέντα

Είναι με αισθήματα συγκίνησης και χαράς που συμμετέχω στην αποψινή εκδήλωση για να τελέσουμε τα εγκαίνια της έκθεσης «Κάσιαλος: από το Φως στη Σκιά». Μιας έκθεσης τιμής προς τον καλλιτέχνη Μιχαήλ Κάσιαλο, αλλά και μνήμης για την κατεχόμενη μας πατρίδα και τις επιπτώσεις της συνεχιζόμενης για μισό αιώνα τουρκικής κατοχής. Μιας κατοχής, θύμα της οποίας υπήρξε και ο ίδιος ο καλλιτέχνης.

Ο Κάσιαλος αναγνωρίζεται ως ο πιο σημαντικός λαϊκός μας ζωγράφος και δίκαια έχει χαρακτηριστεί ως ο Θεόφιλος της Κύπρου. Ο παραδοσιακός τεχνίτης μετεξελίχθηκε σε γλύπτη, αρχικά για τη δημιουργία αντιγράφων αρχαίων γλυπτών και στη συνέχεια σε ζωγράφο, που είναι και η ιδιότητα με την οποία οι περισσότεροι τον γνωρίσαμε στη συνέχεια. Η θεματογραφία των έργων του είναι ολοκληρωτικά παρμένη από την καθημερινότητα της ζωής στο χωριό του, την κατεχόμενη σήμερα Άσσια, αλλά και από τα ήθη και έθιμα του τόπου, ιδιαίτερα αυτά που συνδέονται με την καθημερινότητα στη ζωή. Στα έργα του, ανάμεσα σε άλλα, απεικονίζει την Κύπρο πριν την ανεξαρτησία, μια Κύπρο αναλλοίωτη στα βάθη των αιώνων. Μια Κύπρο που, δυστυχώς, άλλαξε ριζικά και βίαια μετά την τουρκική εισβολή και τον ξεριζωμό των ανθρώπων από τον τόπο τους.

Καταλυτική για τον Κάσιαλο ήταν η συνάντησή του με τον Αδάμαντιο Διαμαντή στα τέλη της δεκαετίας του 1950. Ο Διαμαντής αναγνώρισε αμέσως το πηγαίο του ταλέντο και τον στήριξε στα πρώτα του βήματα και τις πρώτες του εκθέσεις στη Λευκωσία και στη Λεμεσό, οι οποίες μάλιστα είχαν και μεγάλη εμπορική επιτυχία. Το έργο του ξέφυγε τα στενά γεωγραφικά όρια της μικρής μας πατρίδας και παρουσιάστηκε με επιτυχία σε εκθέσεις τόσο στην Αθήνα όσο και στη Βρετανία.

Φέτος, σε λίγες μέρες, συμπληρώνονται 50 χρόνια από την τουρκική εισβολή. Μισός αιώνας συνεχιζόμενης κατοχής. Η ηρεμία και η γαλήνη της ζωής στην Άσσια, όπως και σε άλλα χωριά μας, αλλά ειδικότερα στην Άσσια –να θυμίσω ότι μετά την επαρχία Λευκωσίας στο σύνολό της, η Άσσια είναι η κοινότητα με τις περισσότερες απώλειες κατά τη διάρκεια της τουρκικής εισβολής του 1974– διαταράχθηκε με τον πιο βίαιο τρόπο εκείνο το καλοκαίρι του 1974, όταν οι Τούρκοι στρατιώτες κατέλαβαν το χωριό και διέπραξαν ανείπωτες βιαιότητες. Ο τραγικός απολογισμός ήταν 13 εκτελεσθέντες και 84 αγνοούμενοι. Θύμα αυτής της βιαιότητας ήταν και ο ίδιος ο Κάσιαλος ο οποίος κτυπήθηκε βάναυσα από Τούρκους στρατιώτες. Τελικά υπέκυψε στα τραύματά του δύο εβδομάδες αργότερα στη Λάρνακα, όπου είχε μεταφερθεί με τον υπόλοιπο άμαχο πληθυσμό του χωριού. Με τη θυσία του ο Κάσιαλος έγινε σύμβολο για τα δεινά των Κυπρίων από τους Τούρκους εισβολείς.

Σήμερα, 50 χρόνια μετά, τιμούμε τη μνήμη και την παρακαταθήκη που μας άφησε, με αυτή την πολύ σεμνή τελετή, με αυτή την έκθεση εδώ στο Μουσείο του Κώστα Αργυρού, παρουσιάζοντας έργα του που ανήκουν στην Κρατική Συλλογή Κυπριακής Τέχνης και σε άλλα μουσεία, ιδρύματα και φορείς, καθώς επίσης και ιδιώτες συλλέκτες.

Γεννημένος στο χωριό Άσσια, ο Μιχαήλ Κάσιαλος, με ίδια καταγωγή όπως και οι άλλοι τρεις δημιουργοί, των οποίων τα έργα συνυπάρχουν από σήμερα σε αυτό το μουσείο –ο γιος του, Κυριάκος Κάσιαλος, η Κλίτσα Αντωνίου και η Βασίλεια Αναξαγόρου– αντανακλούν το πέρασμα από το «φως» της Άσσιας, το φως της καλλιτεχνικής έκφρασης στη «σκιά» του πολέμου, της ανθρώπινης απώλειας και του πολιτιστικού σκότους που επέφερε η τραγωδία της εισβολής και συνεχιζόμενης κατοχής.

Την ίδια στιγμή, η ανθρωποκεντρική έκθεση που εγκαινιάζουμε απόψε μας προσφέρει την ευκαιρία να έρθουμε σε επαφή με έργα και άλλων καλλιτεχνών της εποχής του Μιχαήλ Κάσιαλου, των Ρένου Ευρυβιάδη Wideson και Κώστα Αβερκίου, καθώς και με ντοκουμέντα μιας τραυματικής περιόδου για τον τόπο μας, η οποία έχει αφήσει ανεπούλωτες πληγές και στη συλλογική μνήμη του λαού μας.

Πραγματικά πιστεύω ότι δεν θα μπορούσε να υπάρχει πιο κατάλληλο μέρος για να παρουσιαστούν τα εμβληματικά έργα του Μιχαήλ Κάσιαλου, με αφορμή και την επέτειο των 50 χρόνων από την τουρκική εισβολή στην Κύπρο, από το Μουσείο Κώστα Αργυρού, του πρώτου επώνυμου Κύπριου ναΐφ γλύπτη. Ενός χώρου με σύγχρονες μουσειολογικές προδιαγραφές, ο οποίος άνοιξε επίσημα τις πύλες του στο ευρύ κοινό, πλήρως ανακαινισμένος, τον περασμένο Νοέμβριο.

Βρισκόμαστε λοιπόν σήμερα εδώ, τιμώντας και το όραμα του δημιουργού του Μουσείου, Κώστα Αργυρού, αλλά και του Διοικητικού Συμβουλίου του Ιδρύματος, που δεν είναι άλλο από το να καταστεί ο χώρος αυτός ένα ζωντανό κύτταρο της ευρύτερης κοινωνίας και να ενισχυθεί η πολιτιστική αποκέντρωση που, ανάμεσα σε πολλά άλλα, αποτελεί σημαντική συνιστώσα για την ανάπτυξη της υπαίθρου και των ορεινών περιοχών, στοιχεία που βρίσκονται ανάμεσα και στις προτεραιότητές μας.

Δεν είναι καθόλου τυχαία η παρουσία απόψε εδώ μαζί μου της Υφυπουργού Πολιτισμού και της Υφυπουργού Ευρωπαϊκών Υποθέσεων. Ο Πολιτισμός είναι ένα από τα πιο ισχυρά εργαλεία που θέλουμε να αναδείξουμε κατά τη διάρκεια της Προεδρίας του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης το πρώτο εξάμηνο του 2026 και η παρουσία των δύο κυριών δεν είναι καθόλου τυχαία.

Την ίδια στιγμή, οι συνέργειες με τις τοπικές Αρχές για την ανάπτυξη του πολιτιστικού τουρισμού, την προβολή των πολιτιστικών αγαθών, εκδηλώσεων και εκπαιδευτικών πολιτιστικών προγραμμάτων που παράγονται σε τοπικό επίπεδο –και η δουλειά του Κάσιαλου έτσι ξεκίνησε, σε τοπικό επίπεδο– είναι μια από τις βασικές προτεραιότητες που πρέπει να αναδείξουμε ως Πολιτεία. Με αφορμή την αποψινή εκδήλωση θα ήθελα να ευχαριστήσω και το προσωπικό του Μουσείου και την Κοινότητα του Μαζωτού για τη συνεισφορά τους στην προώθηση του πολιτισμού ευρύτερα, αλλά ιδιαίτερα του πολιτιστικού τουρισμού που είναι ένα ισχυρό εργαλείο για τη χώρα μας.

Ολοκληρώνω συγχαίροντας όλους όσοι συνέβαλαν στην παρουσίαση αυτής της μοναδικής εκδήλωσης και σας καλωσορίζω σε ένα χώρο, όπου τα έργα του Μιχάλη Κάσιαλου συνομιλούν με τα έργα του Κώστα Αργυρού και, σε συνδυασμό με τις δημιουργίες καταξιωμένων καλλιτεχνών από τις επόμενες γενιές της Άσσιας, μαζί με τα ντοκουμέντα που εκτίθενται, μας αφηγούνται τον ξεριζωμό του καλλιτέχνη από τη δημιουργική του ύπαρξη και τον ξεριζωμό μιας χώρας από την ψυχή της εδώ και 50 χρόνια.

Η διατήρηση της μνήμης των κατεχομένων εδαφών μας αποτελεί κορυφαία πράξη εθνικής ευθύνης και υποχρέωσης. Οφείλουμε να κρατάμε άσβεστη τη φλόγα που μας δείχνει τον δρόμο για το χρέος που έχει ο καθένας από εμάς να πράξουμε ό,τι είναι δυνατό για να ελευθερώσουμε την πατρίδα μας και να την επανενώσουμε. Ελπίζω σήμερα τις επόμενες μέρες να ακούσουμε εξελίξεις προς την κατεύθυνση επανέναρξης των συνομιλιών, που είναι η μόνη οδός που θα μας οδηγήσει στην πολυπόθητη επανένωση της πατρίδας μας.

(ΡΜ/ΝΓιαν/ΑΦ)