Ανακοινωθέντα

Τον Μάρτιο του 1969, δύο χρόνια μετά το πραξικόπημα που επέβαλε τη δικτατορία στην Ελλάδα και πέντε χρόνια πριν από το πραξικόπημα στην Κύπρο και την συνακόλουθη, μέσα σε πέντε μέρες, τούρκικη εισβολή, ο Γιώργος Σεφέρης είχε δημοσιοποιήσει με μαγνητοφωνημένη δήλωσή του μια φοβερή προφητεία. Έλεγε: «Ὅλοι πιὰ τὸ διδάχτηκαν καὶ τὸ ξέρουν πὼς στὶς δικτατορικὲς καταστάσεις ἡ ἀρχὴ μπορεῖ νὰ μοιάζει εὔκολη, ὅμως ἡ τραγωδία περιμένει ἀναπότρεπτη στὸ τέλος. Τὸ δράμα αὐτοῦ τοῦ τέλους μᾶς βασανίζει, συνειδητὰ ἢ ἀσυνείδητα, ὅπως στοὺς παμπάλαιους χοροὺς τοῦ Αἰσχύλου. Ὅσο μένει ἡ ἀνωμαλία, τόσο προχωρεῖ τὸ κακό.»

Το κακό προχώρησε, η μαύρη προφητεία του Σεφέρη βγήκε αληθινή και σήμερα, 50 χρόνια μετά την εθνική καταστροφή του 1974, ακόμη προσπαθούμε να μαζέψουμε τα θραύσματα του πολιτισμού μας, που λεηλατήθηκαν και σκορπίστηκαν στους πέντε ανέμους, ακόμη ψάχνουμε τους νεκρούς μας σε ξεροπήγαδα και λάκκους.

Με τη σημερινή τελετή φτάνει στο τέλος της μια από τις πολλές υποθέσεις ξεριζωμού του πολιτισμού της Κύπρου. Κλείνει τυπικά η πολύκροτη υπόθεση του αρχαιοκάπηλου και μεγαλέμπορου Aydin Dikmen. Σήμερα επιστρέφει στην Κυπριακή Δημοκρατία το τελευταίο τμήμα από τις κυπριακές αρχαιότητες αυτής της υπόθεσης, που κρατούνταν στο Μόναχο, ενώ είχε προηγηθεί ο σταδιακός επαναπατρισμός των υπολοίπων, το 2013 και το 2015. Σήμερα επαναπατρίζονται οι τελευταίες 60 αρχαιότητες αυτής της υπόθεσης (από 318 αρχικά), που χρονολογούνται από την προϊστορία μέχρι και τον 19^ο αιώνα, σημαντικό μέρος των οποίων είναι εκκλησιαστικά αντικείμενα που επιστρέφονται στη Εκκλησία της Κύπρου.

Οι προσπάθειες επιστροφής των αρχαιοτήτων, που εντοπίστηκαν στο Μόναχο, χρονολογούνται από το 1997 όταν κατόπιν πληροφοριών και ενεργειών διάφορων θεσμών της Κυπριακής Δημοκρατίας εντοπίστηκαν στην κατοχή του Dikmen αρχαιότητες που είχαν εξαχθεί παράνομα από το κατεχόμενο τμήμα της Κυπριακής Δημοκρατίας και είχαν καταλήξει στο Μόναχο, του Κρατιδίου της Βαυαρίας στη Γερμανία. Εκκλησιαστικές αρχαιότητες είχαν λεηλατηθεί από περισσότερες από 50 Ελληνορθόδοξες και Μαρωνίτικες εκκλησίες. Δεν ήταν μόνο κινητές εικόνες και ιερά σκεύη, αλλά τοιχογραφίες και ψηφιδωτά, που κυριολεκτικά είχαν ξεριζωθεί από τα μνημεία.

Το Μόναχο προοριζόταν ως ενδιάμεσος σταθμός, για να διοχετευθούν στην διεθνή μαύρη αγορά, όπου τα μνημεία πολιτισμού υποβιβάζονται σε εμπορεύσιμα αγαθά. Οι εκκλησιαστικές αρχαιότητες συνοδεύονταν και από σημαντικό αριθμό έργων του αρχαίου κυπριακού πολιτισμού. Κατόπιν μιας δύσκολης, δαιδαλώδους και πολύχρονης δικαστικής μάχης επιστράφηκαν σταδιακά όλοι οι κυπριακοί θησαυροί που είχαν εντοπιστεί, μετά από έφοδο της Αστυνομίας του Μονάχου σε υποστατικά του αρχαιοκάπηλου.

Η συμβολή του Τμήματος Αρχαιοτήτων στην υπόθεση Dikmen αποτελεί ένα μόνο τμήμα της πολυεπίπεδης εργασίας και προσπαθειών του για την πάταξη της σύλησης και παράνομης διακίνησης της αρχαιολογικής κληρονομιάς της χώρας. Προς την κατεύθυνση αυτή έχουμε ενισχύσει και καταστήσει αυστηρότερη την εθνική νομοθεσία, η Δημοκρατία έχει επικυρώσει σχετικές διεθνείς συμβάσεις και συνυπογράψει διακρατικές και διεθνείς συμφωνίες και μνημόνια.

Εργαζόμαστε, παράλληλα, για την προβολή και προστασία των μουσείων, των μνημείων και των αρχαιολογικών χώρων, αλλά και για να διατηρήσουμε το κύρος της κυπριακής αρχαιολογίας ψηλά, όπως το παραλάβαμε. Διατηρώντας ανοιχτά και φιλόξενα τα σύνορα μας σε ξένες αρχαιολογικές αποστολές, το Τμήμα Αρχαιοτήτων συνεχίζει να διεξάγει το μεγαλύτερο μέρος των ανασκαφών στην Κύπρο. Ιδιαίτερης μνείας χρήζει μια λεπτομερής ψηφιακή βάση δεδομένων που έχει δημιουργήσει και αναπτύξει το Τμήμα, που, ανάμεσα σε άλλα, τού επιτρέπει να παρακολουθεί συστηματικά τις δημοπρασίες αρχαιοτήτων στο διαδίκτυο.

Μέσω της Κυπριακής Αστυνομίας βρισκόμαστε σε καθημερινή επικοινωνία με την Interpol και μέσω αυτού του μηχανισμού επιτήρησης το τελευταίο διάστημα έχουμε σημειώσει σειρά επιτυχιών επαναπατρισμού αρχαιοτήτων. Συνεργάτες μας σε αυτήν την ασταμάτητη προσπάθεια συμπαρατάσσονται συναρμόδιες υπηρεσίες και  Τμήματα του κράτους, το Υπουργείο Εξωτερικών, η Νομική Υπηρεσία, η Αστυνομία Κύπρου και το Τμήμα Τελωνείων. Μαζί συμπράττουν η Εκκλησία της Κύπρου, η συμβολή της οποίας είναι πάντα καίρια και πολύτιμη σε υποθέσεις εκκλησιαστικών αρχαιοτήτων και το Ίδρυμα Α.Γ. Λεβέντης με τη συνεχή πολυεπίπεδη στήριξή του. Ιδιαίτερη συμβολή στην υπόθεση του Μονάχου είχαν η Τασούλα Χατζηττοφή, καθώς και οι εμπειρογνώμονες Johannes Deckers και Κατερίνα Χατζηστυλλή. Πρόσθετο βήμα για τον συντονισμό όλων [ήταν] η Εθνική Επιτροπή για την Πάταξη της Σύλησης και της Παράνομης Διακίνησης της Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Στην πλευρά της Γερμανίας θερμές ευχαριστίες οφείλονται στη Γενική Εισαγγελία, τις Δικαστικές Αρχές και την Αστυνομία του Μονάχου.

Κλείνω με ευχαριστίες προς τους συνάδελφους μου στο Τμήμα Αρχαιοτήτων, τωρινούς και αφυπηρετήσαντες, μαζί με τους οποίους προσπαθούμε καθημερινά να διαφυλάξουμε αυτά που ο χρόνος και η Ιστορία παρέδωσαν σε όλους τους Κυπρίους ως εργαλεία αυτογνωσίας, αυτοπεποίθησης και αξιοπρέπειας.

(ΕΚ/ΑΦ/ΜΣ)