Ανακοινωθέντα

«Ακέρια η γης εσείστηκε κι εβρόντηξε όλη η πλάση –

μια φούχτα άνθρωποι ανίσκιωτοι, μες σε μια φούχτα τόπο,

κάτι σπασμένα μάρμαρα, κάτι φαρδιά πλατάνια,

μόνο μπαρούτι τους το φως και σκάγια τους οι ελιές τους

και δίπλα τους η Παναγιά, κι η Λευτεριά μπροστά τους [….]»

γράφει ο ποιητής Γιάννης Ρίτσος για το θρυλικό έπος του ‘40.

28^η Οκτωβρίου 1940… Ημέρα μνήμης και τιμής. Ημέρα που σύσσωμος ο ελληνικός λαός βροντοφώναξε το ιστορικό «ΟΧΙ» ενώπιον των δυνάμεων του φασισμού, υπερασπιζόμενος την ελευθερία, την αξιοπρέπεια και τα ιδανικά της δημοκρατίας.

Τρία γράμματα ήταν αρκετά για να ξυπνήσουν το παμπάλαιο φως, για να κάνουν τις ρίζες να σαλέψουν μες το χώμα, να σημάνουν την ώρα της αντίστασης ολόκληρου του έθνους.

Σήμαναν θάνατο κι ανάσταση μαζί. Κι ήταν η πρώτη αυγινή ώρα της ανάστασης για την Ευρώπη και τον κόσμο. Οι Έλληνες αντέταξαν τα ιδανικά τους σε αυτούς που επιβουλεύτηκαν την ελευθερία των λαών.

Tο «ΟΧΙ» που αντέταξε η Ελλάδα στην ιταμή αξίωση των Ιταλών για παράδοση της χώρας, αντήχησε σε ολόκληρη την Ευρώπη. Σε ολόκληρη την οικουμένη. Και ορθώθηκε ανάχωμα σε όσους επιδίωκαν την υποδούλωση των εθνών. Ανύψωσε το ηθικό των λαών στη σκλαβωμένη Ευρώπη, αλλάζοντας, με την αυτοθυσία του ελληνικού λαού, τον ρου της ιστορίας.

«Κι όταν σφίγγουν το χέρι, ο ήλιος είναι βέβαιος για τον κόσμο

όταν σκοτώνονται, η ζωή τραβάει την ανηφόρα.

Τόσα χρόνια πολιορκημένοι από στεριά και θάλασσα

όλοι πεινάνε, όλοι σκοτώνονται

μα κανένας δεν πέθανε.»

(Γ. Ρίτσος, «Ρωμιοσύνη»)

Αξιότιμε κ. Δήμαρχε,

Εκλεκτοί προσκελημένοι,

Κυρίες και κύριοι,

Με αισθήματα βαθιάς συγκίνησης και εθνικής υπερηφάνειας, βρίσκομαι σήμερα εδώ μαζί σας, για να τιμήσουμε μία από τις πιο ένδοξες στιγμές της νεότερης ελληνικής ιστορίας.

Την απαράμιλλη αντίσταση του ελληνικού λαού ενάντια στην προέλαση του ιταλικού φασισμού.

Την εθνική επέτειο της 28ης Οκτωβρίου 1940.

Η 28η Οκτωβρίου 1940 δεν σηματοδοτεί απλώς την έναρξη του πολέμου στην Ελλάδα. Είναι η μέρα που η Ελλάδα, με το ηρωικό της παράδειγμα, έδειξε στον κόσμο ότι οι μικροί λαοί, όταν μάχονται για τα δίκαια και την ελευθερία τους, μπορούν να αλλάξουν την πορεία της ιστορίας. Είναι η μέρα, κατά την οποία αναδείχθηκε νικητήρια η ενότητα και το θάρρος ενός μικρού λαού απέναντι στις δυνάμεις του ολοκληρωτισμού.

Στα χιονισμένα βουνά της Πίνδου και του αλβανικού μετώπου «τα φαράγγια κατέβαζαν τραγούδια κι αντηχούσαν:

“Ίτε παίδες Ελλήνων…”».

Ο Οδυσσέας Ελύτης καταγράφει την εμπειρία του αλβανικού μετώπου:

«Νύχτα πάνω στη νύχτα βαδίζαμε ασταμάτητα, ένας πίσω απ’ τον άλλο, ίδια τυφλοί. Με κόπο ξεκολλώντας το ποδάρι από τη λάσπη. Επειδή το πιο συχνά ψιχάλιζε στους δρόμους έξω, καθώς μες τη ψυχή μας. Χωμένοι μες τις ρεματιές, γέρναμε το κεφάλι από το μέρος το βαρύ, όπου δε βγαίνουνε όνειρα. Και τα πουλιά μας θύμωναν που δεν δίναμε τάχα σημασία στα λόγια τους».

Μέσα στο ψύχος, τις κακουχίες, σύσσωμος ο ελληνικός λαός, οι ένοπλες δυνάμεις και ο άμαχος πληθυσμός, άντρες και γυναίκες, μητέρες και παιδιά, γέροι και γριές, αψήφησαν την υπεροπλία του εχθρού και ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα της ιστορίας.

«Κι η μάνα κράταε τα βουνά, όρθιος να στέκει ο γιος της», γράφει ο ποιητής Νικηφόρος Βρεττάκος, εξαίροντας την αποφασιστική συμβολή των γυναικών στον ανεφοδιασμό του ελληνικού στρατού.

Με ενότητα και ομοψυχία πρόσφεραν ο καθένας και η καθεμία από το δικό τους μετερίζι, στο μέτωπο της μάχης ή στα μετόπισθεν του αγώνα, αυτό που μπορούσαν. Και έγραψαν μαζί, ένας ολόκληρος λαός, σελίδες ηρωισμού και θάρρους. Έδειξαν ότι η αγάπη για την πατρίδα και την ελευθερία, η αποφασιστικότητα, το ψυχικό σθένος και η αυτοθυσία ενός λαού μπορούν να υπερισχύσουν των αριθμών.

Η επική νίκη των ελληνικών δυνάμεων στη Βόρεια Ήπειρο εξυμνήθηκε σε ολόκληρη την κατεχόμενη Ευρώπη, η οποία υποκλίθηκε στο μεγαλείο και στον ηρωισμό της ελληνικής ψυχής.

Η νίκη αυτή ανέτρεψε τα σχέδια του Άξονα, αναγκάζοντας τον Χίτλερ να σπεύσει προς επίρρωση των ιταλικών δυνάμεων εισβολής.

Πόσο μπορεί, αλήθεια, ένας μικρός λαός να αντισταθεί σε μια άνιση μάχη;

Παρά τα σκοτεινά χρόνια της γερμανικής κατοχής που ακολούθησαν, ο ελληνικός λαός –καθυστερώντας την προέλαση των δυνάμεων του Άξονα– πρόσφερε με την αυτοθυσία του πολύτιμο χρόνο στη Σοβιετική Ένωση για να αμυνθεί. Και συνέβαλε έτσι καθοριστικά στη μεγάλη νίκη των Συμμάχων.

Κατά τα ζοφερά χρόνια της γερμανικής κατοχής, ο ελληνικός λαός δεν συμβιβάστηκε ποτέ με τις επιταγές της γερμανικής πολεμικής μηχανής.

Ο Γιάννης Ρίτσος μνημονεύει την απαράμιλλη στάση του λαού μας:

«Ρίχνουνε αλάτι οι γριές μανάδες στη φωτιά, ρίχνουνε χώμα στα

μαλλιά τους

ξερρίζωσαν τ’ αμπέλια μη και γλυκάνει μαύρη ρόγα των εχτρών το στόμα,

βάλαν σ’ ένα σακκούλι των παππούδων τους τα κόκκαλα μαζί με τα μαχαιροπήρουνα

και τριγυρνάνε έξω απ’ τα τείχη της πατρίδας τους ψάχνοντας

τόπο να ριζώσουνε στη νύχτα.

Του σκοτωμένου το παγούρι έχει νερό και φως ακόμα.»

Στον πόλεμο αυτό, στο πλευρό της Ελλάδας, βρέθηκε για άλλη μια φορά και η μικρή μας πατρίδα. Η Κύπρος δεν μπορούσε να μείνει αμέτοχη και ασυγκίνητη στον αγώνα κατά του ναζισμού και του φασισμού.

Στο άκουσμα της είδησης του ηρωικού «ΟΧΙ» της Ελλάδας, οι Κύπριοι πρόσφεραν από το υστέρημά τους στα ταμείο του αγωνιζόμενου έθνους, ενώ χιλιάδες ήταν αυτοί που ζήτησαν εθελοντικά να στρατευτούν.

Περίπου 4.000 Κύπριοι συμπορεύονται σε κοινή μοίρα με τους υπόλοιπους Έλληνες στο ελληνοαλβανικό μέτωπο, ενώ άλλοι 30.000 συμπατριώτες μας πολεμούν σε άλλα μέτωπα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Οι ήρωές μας τίμησαν τους ακατάλυτους δεσμούς που ενώνουν τη χώρα μας με τον ευρύτερο Ελληνισμό. Με αυταπάρνηση και γενναιότητα πολέμησαν στο πλευρό των Ελλήνων και των Ευρωπαίων αδερφών τους για τα πανανθρώπινα ιδανικά.

Για την ελευθερία και τη δικαιοσύνη.

Κυρίες και κύριοι,

Από τις στάχτες του ολέθριου αυτού πολέμου, μέσα από τη φρίκη του χειρότερου και πλέον πολύνεκρου πολέμου στην ιστορία της ανθρωπότητας, γεννήθηκε η ελπίδα και το φως.

Γεννήθηκε η ανάγκη για ειρήνη και ασφάλεια και για μια νέα Ευρώπη.

Για μια Ευρώπη που δεν θα επέτρεπε ποτέ ξανά στον πόλεμο να κυριαρχήσει.

Για μια ενωμένη Ευρώπη.

Το όραμα αυτό, ως απάντηση στις φρικαλεότητες του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, ενέπνευσε ηγέτες, όπως ο Ρόμπερτ Σούμαν, που με διορατικότητα αντιλήφθηκαν ότι η ειρήνη στην Ευρώπη μπορούσε να διασφαλιστεί μόνο μέσα από τη συνεργασία και την οικονομική ενοποίηση. Η περίφημη Διακήρυξη Σούμαν στο Παρίσι, στις 9 Μαΐου του 1950, η οποία βασίστηκε σε αυτό το όραμα, έμελλε να αλλάξει την πορεία της ευρωπαϊκής ιστορίας, και εξελικτικά τις ζωές των Ευρωπαίων πολιτών. Σηματοδότησε την απαρχή της ευρωπαϊκής πολιτικής ενοποίησης και οικονομικής ολοκλήρωσης. Και οδήγησε την Ευρώπη από την Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα - που έθεσε τις βάσεις για την ειρήνη και την οικονομική ανάπτυξη στη γηραιά ήπειρο- στην Ευρωπαϊκή Ένωση, όπως την ξέρουμε σήμερα.

Κυρίες και κύριοι,

Σήμερα, 74 χρόνια μετά τη Διακήρυξη Σούμαν και 84 χρόνια μετά το ιστορικό «ΌΧΙ», η θυσία των ηρώων του ’40 αποτελεί για εμάς πολύτιμη παρακαταθήκη. Το «ΟΧΙ» δεν ήταν απλώς μια άρνηση στην υποταγή, αλλά μια καταφατική απάντηση στην υπεράσπιση της ελευθερίας, της ειρήνης και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Και αυτή η απάντηση παραμένει επίκαιρη σήμερα, καθώς οι γεωπολιτικές προκλήσεις συνεχίζουν να ταλανίζουν τη γειτονιά μας, την περιοχή μας, την Ευρώπη και τον κόσμο.

Σήμερα, η συνεχιζόμενη εδώ και μισό αιώνα κατοχή της μισής μας πατρίδας –ευρωπαϊκού εδάφους– από την Τουρκία, αλλά και οι δύο πόλεμοι που μαίνονται στα σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δοκιμάζουν ξανά τις αξίες για τις οποίες οι πρόγονοί μας πολέμησαν. Η παράνομη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και οι δραματικές εξελίξεις στη Μέση Ανατολή, καθώς και η τραγική επέτειος των 50 χρόνων από την τουρκική εισβολή, μάς υπενθυμίζουν ότι η ειρήνη, η ελευθερία και η δημοκρατία δεν είναι αυτονόητες. Πρέπει να τις υπερασπιστούμε με την ίδια αποφασιστικότητα και ενότητα που επέδειξαν οι ήρωες του έπους του ’40 και με την ίδια πίστη και προσήλωση στα ιδανικά που τους ενέπνευσαν.

Οι στρατιές των ηρωικών πεσόντων μάς παρακινούν να μην ξεχνάμε και να αγωνιζόμαστε αδιάκοπα μέχρι να έλθει η πολυπόθητη δικαίωση και λύτρωση και για τη δική μας μαρτυρική πατρίδα. Το τελευταίο διαιρεμένο και υπό κατοχή κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Σήμερα, 50 χρόνια από την πιο τραγική στιγμή της νεότερης ιστορίας της Κύπρου, το 37% των εδαφών της πατρίδας μας –η Αμμόχωστος, η Κερύνεια, η Λάπηθος, η Μόρφου, η Καρπασία– εξακολουθούν να βρίσκονται υπό τουρκική κατοχή. Οι πρόσφυγες δεν έχουν ακόμη γυρίσει στα σπίτια τους. Η τύχη τόσων αγνοουμένων μας παραμένει αδιευκρίνιστη. Η κατεχόμενη γη μας, ο καημός της προσφυγιάς, ο πόνος της χαροκαμένης μάνας, της μάνας που προσμένει καρτερικά για να θάψει το παιδί της, οι θυσίες των ένδοξων ηρώων μας, των προγόνων μας, του λαού μας, μάς υπενθυμίζουν αδιάλειπτα το χρέος μας απέναντι στην ελευθερία και τη δικαιοσύνη. Κι ως φάρος φωτεινός μας δείχνουν τον δρόμο.

Ύψιστο καθήκον και πρώτιστο μέλημά της Κυβέρνησης, του Προέδρου Νίκου Χριστοδουλίδη, είναι ο τερματισμός της κατοχής, η επανένωση του τόπου και του λαού μας. Όσα χρόνια και αν πέρασαν, όσες δυσκολίες και εάν υπάρχουν, ο Κυπριακός Ελληνισμός δεν συμβιβάζεται, δεν παραιτείται. Δεν ξεχνά.

Από την πρώτη στιγμή ανάληψης των καθηκόντων του, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας κ. Νίκος Χριστοδουλίδης έθεσε ως βασικότερη προτεραιότητά του τη συνολική επίλυση του Κυπριακού και την επανένωση του νησιού και του λαού μας. Προς την κατεύθυνση αυτή, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας καταβάλλει άοκνες και επίμονες προσπάθειες για επανέναρξη των διαπραγματεύσεων στη βάσης του συμφωνημένου πλαισίου, όπως καθορίζεται από τα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ.

Ο διορισμός Προσωπικής Απεσταλμένης του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών υπήρξε ακριβώς καρπός των προσπαθειών αυτών. Στο ίδιο αυτό πλαίσιο εντάσσεται και η εποικοδομητική προσέγγιση στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Απριλίου, η οποία επέτρεψε την υιοθέτηση Συμπερασμάτων που δημιουργούν τις προϋποθέσεις για μια αμοιβαία επωφελή κατάσταση πραγμάτων στις ευρωτουρκικές σχέσεις, νοουμένου και με την προϋπόθεση πάντα ότι η Τουρκία εμπράκτως συμβάλλει στην πρόοδο του Κυπριακού, εντός του συμφωνημένου, από τον ΟΗΕ, πλαισίου.

Οι έντονες και επίμονες προσπάθειες της Κυβέρνησης σε όλα τα επίπεδα για δημιουργία κινητικότητας στο Κυπριακό οδήγησαν και στην πρόσφατη σύγκληση από τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ του άτυπου δείπνου του Προέδρου της Δημοκρατίας με τον ηγέτη της τουρκοκυπριακής κοινότητας, στη Νέα Υόρκη.

Η συνάντηση έδωσε νέα δυναμική για περαιτέρω βήματα με στόχο μια νέα ουσιαστική προσπάθεια για επανέναρξη των διαπραγματεύσεων, στο πλαίσιο πάντα των σχετικών ψηφισμάτων του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών και του ευρωπαϊκού δικαίου, αρχών και αξιών.

Παρά τις προκλήσεις, παρά τις δυσκολίες, δεν συμβιβαζόμαστε με την κατοχή και την υπάρχουσα κατάσταση πραγμάτων. Δεν μπορεί να είναι αυτό το μέλλον της πατρίδας μας, των παιδιών μας, των μελλοντικών γενεών. Δεν υπάρχει άλλη επιλογή, ούτε άλλο μονοπάτι πέρα από τη βιώσιμη και λειτουργική επίλυση του Κυπριακού, την επανένωση του τόπου μας και του λαού μας. Πέρα από μια λύση που να διασφαλίζει τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις βασικές ελευθερίες για όλους τους πολίτες, σε συνθήκες ασφάλειας και ευημερίας.

Πιστεύουμε ακράδαντα στην ενοποιητική δύναμη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και προσβλέπουμε στην έμπρακτη στήριξή της για την επίτευξη μιας βιώσιμης λύσης του Κυπριακού. Ανήκουμε στην Ευρωπαϊκή Ένωση και σε αυτήν θα συνεχίσουμε να ανήκουμε και μετά τη λύση. Για αυτό και το ευρωπαϊκό κεκτημένο και οι ευρωπαϊκές αρχές και αξίες είναι τα εργαλεία που πρωτίστως οφείλουμε να αξιοποιούμε. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει τα εργαλεία, έχει τις απαντήσεις σε όλα τα δύσκολα θέματα των διαπραγματεύσεων και μπορεί να διαδραματίσει καταλυτικό ρόλο στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.

Ονειρευόμαστε μια επανενωμένη Κύπρο εντός της μεγάλης ευρωπαϊκής οικογένειας, όπου οι νόμιμοι κάτοικοί της, Ελληνοκύπριοι, Τουρκοκύπριοι, Μαρωνίτες, Αρμένιοι και Λατίνοι θα ορίζουν τη ζωή τους και το μέλλον τους. Το μέλλον της χώρας τους και των παιδιών τους, όπως τους αξίζει. Χωρίς εγγυητές, ξένους στρατούς, και επεμβατικά δικαιώματα. Όπου θα απολαμβάνουν όλα τα δικαιώματα που απολαμβάνουν οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι πολίτες, χωρίς διακρίσεις. Σε μια ευρωπαϊκή Κύπρο, της δικαιοσύνης, της ασφάλειας, της ειρήνης και της ευημερίας, των ίσων ευκαιριών. Η ΕΕ είναι για όλους τους Κύπριους χώρος ασφάλειας και ευημερίας.

Προς αυτή την κατεύθυνση εργαζόμαστε τόσο στο εξωτερικό όσο και στο εσωτερικό. Με επίκεντρο των προσπαθειών μας τον άνθρωπο και την ευημερία του.

Όραμά μας είναι η βελτίωση της καθημερινότητας του κάθε πολίτη ξεχωριστά, σε μια Κύπρο που όντως αλλάζει, που διαρκώς εξελίσσεται, μεταρρυθμίζεται. Με μια υπεύθυνη οικονομική πολιτική, με ένα σύγχρονο ψηφιακό κράτος, πρότυπο διαφάνειας και λογοδοσίας, κοινωνικά ευαίσθητο και περήφανο για τον σταθεροποιητικό του ρόλο στην περιοχή.

Μέσα από την ανάληψη διεθνών πρωτοβουλιών σε περιφερειακό επίπεδο, ενισχύουμε το κράτος μας και τη θέση της χώρας μας εντός της ΕΕ, αλλά και διεθνώς. Θεσμοθετήσαμε στρατηγικές συνεργασίες, αποδεικνύοντας στην πράξη τον ρόλο μας ως πυλώνα σταθερότητας και ασφάλειας στην περιοχή.

Μόλις την περασμένη εβδομάδα ο πρώτος στρατηγικός διάλογος που πραγματοποιήθηκε μεταξύ ΗΠΑ και Κυπριακής Δημοκρατίας στη Λευκωσία επιβεβαίωσε την ενισχυμένη στρατηγική εταιρική σχέση μεταξύ των δύο κρατών και την κοινή μας προσήλωση στη δημιουργία ενός μέλλοντος ασφάλειας, ειρήνης και ευημερίας στην περιοχή.

Τέτοιου είδους πρωτοβουλίες και στρατηγικές συνεργασίες ενισχύουν το γεωστρατηγικό αποτύπωμα της Κύπρου. Και αυτό είναι που αξιοποιούμε συστηματικά, για να πετύχουμε τον τερματισμό της κατοχής και την επανένωση της πατρίδας μας.

Με την ίδια αποφασιστικότητα και με όραμα θα συνεχίσουμε να αναδεικνύουμε τον καίριο ρόλο της χώρας μας κατά τη διάρκεια της επερχόμενης Κυπριακής Προεδρίας του Συμβουλίου της ΕΕ το 2026. Ως φάρο ειρήνης και σταθερότητας της ΕΕ στην περιοχή, αλλά και ως γέφυρα μεταξύ της ΕΕ και της περιοχής μας.

Κυρίες και κύριοι,

Η ηχώ του ηρωικού «ΟΧΙ» αντηχεί και σήμερα, όπως και τότε, στεντόρειο σάλπισμα μες τους αιθέρες. Η ηχώ που απέλπισε τον θάνατο.

«Στο πείσμα των καιρών, στο πείσμα των λιμών, στο πείσμα των εχτρών» ο ελληνισμός «κρατήθηκε, ψυχώθηκε, κραταιώθηκε».

«Θεμέλιωσε το σπίτι του στη μνήμη».

Δεν λησμονούμε.

Δεν στέργουμε το σβήσιμο της μνήμης.

Ο Κύπριος ποιητής Μιχάλης Πιερής αναφωνεί: «Αυτός που απειλεί να φέρει θάνατο (…) Ας μη ξεχνά. Υπάρχει Πρόνοια. Υπάρχει Κρίσις. Έστιν δε Λαός-Θεός. Και άλκιμος. Και μέγας.»

Με πείσμα, επιμονή και αποφασιστικότητα, αλλά και με την έμπρακτη και σταθερή συμπαράσταση και στήριξη της Ελλάδας στον αγώνα του Κυπριακού Ελληνισμού, συνεχίζουμε ακούραστα τις προσπάθειές μας. Το δικαίωμα στην ειρήνη, στην ελευθερία, στη δικαιοσύνη και στην αξιοπρέπεια είναι αδιαπραγμάτευτα, είναι ό,τι πιο πολύτιμο έχουμε. Βρίσκεται στον πυρήνα των αξιών μας και έχουμε χρέος να τα διαφυλάξουμε.

Για να ξαναγίνει η Κύπρος μας τόπος ειρήνης, ασφάλειας, σταθερότητας και ευημερίας για όλους τους πολίτες της.

Ζήτω η 28η Οκτωβρίου!

Ζήτω η Ελλάδα!

Ζήτω η Κύπρος!

(ΕΝ/ΑΦ/ΜΣ)