Ανακοινωθέντα

Χωρίς αμφιβολία, ο σεβασμός στα δικαιώματα του ανθρώπου αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο για τη θεμελίωση συνθηκών κράτους δικαίου και ευημερίας σε κάθε οργανωμένη δημοκρατική κοινωνία. Στο σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων εδράζεται ο αγώνας μας για απαλλαγή από την τουρκική κατοχή και επανένωση της πατρίδας μας, ενώ με βάση τα ανθρώπινα δικαιώματα, η Ευρώπη και η ανθρωπότητα επιχειρούν να οικοδομήσουν ένα ειρηνικό, δημοκρατικό και ευοίωνο μέλλον.

H σημερινή επετειακή εκδήλωση, με αφορμή την παγκόσμια ημέρα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, είναι πρωτίστως, μια μέρα επικαιροποίησης της διαρκούς προσπάθειας για προάσπιση των δικαιωμάτων των ανθρώπων με στόχο τη διασφάλιση της ισότητας, του αλληλοσεβασμού και της αλληλεγγύης σε μια κοινωνία χωρίς διακρίσεις και αποκλεισμούς. Είναι ταυτόχρονα και μια μέρα εγρήγορσης, για να μάς θυμίζει όσα κάναμε, αλλά πολύ περισσότερο όσα απομένουν να κάνουμε για πλήρη και καθολικό σεβασμό, εμπέδωση και προαγωγή των δικαιωμάτων όλων των πολιτών.

Η πρόοδος, που συντελέστηκε τα τελευταία χρόνια στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στον τόπο μας, είναι ομολογουμένως εντυπωσιακή. Κρίσιμος, για τη διασφάλιση των αρχών του κράτους δικαίου και καθολικού σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε μια ευνομούμενη δημοκρατική πολιτεία, καθίσταται ο ρόλος των δικαστηρίων. Και αυτό γιατί τα δικαστήρια της χώρας μας προασπίζονται στον ύψιστο βαθμό τα ανθρώπινα δικαιώματα, τις δημοκρατικές αξίες, τη διαφάνεια και τη λογοδοσία, και ενισχύουν την εμπιστοσύνη των πολιτών προς την πολιτεία και τη δημοκρατία.

Το θέμα της διαφύλαξης της δημόσιας τάξης και ασφάλειας, και πάταξης της εγκληματικότητας είναι κορυφαίο στις προτεραιότητές μας. Ένα σύγχρονο κράτος οφείλει να δημιουργεί συνθήκες ασφάλειας για τον πολίτη με σεβασμό στα δικαιώματα και τις ελευθερίες του. Πρωταρχικός μας στόχος είναι η ασφάλεια του πολίτη με σεβασμό των συνταγματικά κατοχυρωμένων δικαιωμάτων της ελευθερίας και της ασφάλειας. Είναι γι’ αυτό που ενισχύσαμε και συνεχίζουμε να ενισχύουμε την επιχειρησιακή ικανότητα της Αστυνομίας για πρόληψη και καταπολέμηση του εγκλήματος και προστασία του πολίτη με απτά θετικά αποτελέσματα.

Έχουμε δημιουργήσει στην Αστυνομία ένα συνεκτικό δίκτυο με εξειδικευμένες οργανωτικές δομές και με άρτια εκπαιδευμένο προσωπικό, το οποίο με τα κατάλληλα εργαλεία και μέσα αντιμετωπίζει με επιτυχία πολλαπλές μορφές βίας και τις καθημερινές προκλήσεις για πάταξη της εγκληματικότητας. Τα στελέχη της Αστυνομίας υπερασπίζονται τους νόμους, το Σύνταγμα με αυστηρή τήρηση των κανόνων του κράτους δικαίου. Στον ρόλο τους αυτό, δεν πρέπει να λησμονούν ότι η Αστυνομία είναι ταγμένη στην υπηρεσία του κάθε πολίτη, του οποίου τα ανθρώπινα δικαιώματα πρέπει να σέβονται πλήρως και απαρεγκλίτως. Μια αποτελεσματική Αστυνομία είναι αυτή που εργάζεται για τον πολίτη και συνεργάζεται μαζί του στην πρώτη γραμμή της διαφύλαξης της δημόσιας τάξης και ασφάλειας, με ταυτόχρονη υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων όλων των πολιτών.

Η συνεργασία με τους πολίτες και η προώθηση της προληπτικής συμμετοχικής αντεγκληματικής πολιτικής αναδεικνύεται και μέσω της πρόσφατης Απόφασης του Υπουργικού Συμβουλίου για πιλοτική εφαρμογή του πρώτου Τοπικού Συμβουλίου Πρόληψης της Παραβατικότητας στον Δήμο Λεμεσού. Τα Τοπικά Συμβούλια μαζί με τους υφιστάμενους θεσμούς της Κοινοτικής Αστυνόμευσης, του Αστυνομικού της Γειτονιάς και του Παρατηρητή της Γειτονιάς, έχουν ως βάση τους το γεγονός ότι η Αστυνομία από μόνη της, χωρίς τη συμμετοχή της κοινωνίας και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, και χωρίς τη συνεργασία με την ίδια την τοπική κοινωνία δεν μπορεί να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά το έγκλημα.

Θα ήθελα να σημειώσω, με αφορμή τη σημερινή επετειακή εκδήλωση, τη σημαντική θεσμική τομή, δείγμα της προσήλωσής μας στην προστασία και σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, με τη δημιουργία ξεχωριστής Διεύθυνσης στο Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως (ΥΔΔΤ) με αρμοδιότητά της την οριζόντια και διαρκή παρακολούθηση των ζητημάτων και των εξελίξεων που σχετίζονται με την εφαρμογή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από όλες τις κρατικές Αρχές στη βάση της εκπλήρωσης των υποχρεώσεών μας έναντι των ευρωπαϊκών και διεθνών οργανισμών. Στο πλαίσιο αυτής της αρμοδιότητας, υλοποιούμε σταδιακά όλες τις προβλεπόμενες Δράσεις της πρώτης Εθνικής Στρατηγικής για την Προστασία και Προαγωγή των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, την οποία ετοίμασε το ΥΔΔΤ. Η Στρατηγική περιλαμβάνει ένα συνεκτικό και συστηματικό πλαίσιο στόχων και προτεραιοτήτων, που απευθύνονται στο σύνολο των κρατικών Αρχών και της κοινωνίας.

Κορυφαία ανάμεσα στις προτεραιότητές μας αποτελεί η πρόληψη και καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών. Τα τελευταία χρόνια καταρτίσθηκαν και ψηφίστηκαν σημαντικές νομοθεσίες που ποινικοποιούν την έμφυλη βία, τις γυναικοκτονίες, τον σεξισμό, τον διαδικτυακά διαδιδόμενο σεξισμό, την παρενόχληση, και την παρενοχλητική παρακολούθηση. Μέσω των νόμων που έχουν θεσπιστεί έχει εγκαθιδρυθεί ένα εμπεριστατωμένο, εκτενές και σύγχρονο πλέγμα προληπτικών δράσεων και κατασταλτικών μέτρων, και έχουν τεθεί οι βάσεις για παροχή εξειδικευμένης προστασίας και βοήθειας στα θύματα έμφυλης βίας.

Σημαντικές βελτιώσεις έχουν επέλθει και στον Ποινικό Κώδικα, όπου έχει εκσυγχρονιστεί πλήρως ο ορισμός του αδικήματος του βιασμού, σύμφωνα με ευρωπαϊκές και διεθνείς συμβάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, προκειμένου να συνάδει πλήρως με σύγχρονες θυματοκεντρικές προσεγγίσεις και αντιλήψεις. Στο πλαίσιο αυτό, έχουν αναθεωρηθεί και τα Πρωτόκολλα για τις υποθέσεις σεξουαλικής βίας και βιασμών που εφαρμόζει η Αστυνομία, ενισχύοντας τις προσπάθειες για παροχή εξατομικευμένης προστασίας με πλήρη σεβασμό στην αξιοπρέπεια και τα δικαιώματα των θυμάτων.

Ως σημαντικό βήμα προόδου, καταγράφεται και η λειτουργία του πολυθεματικού Σπιτιού της Γυναίκας, το οποίο συστεγάζει επαγγελματίες όλων των ειδικοτήτων και εργάζεται με γνώμονα την παροχή ολοκληρωμένων υπηρεσιών στήριξης, προστασίας και καθοδήγησης των θυμάτων έμφυλης βίας και των ανήλικων παιδιών τους. Εξόχως σημαντική εξέλιξη αποτελεί και η λειτουργία, εντός των αμέσως επόμενων ημερών της εφαρμογής «ΕΛΠΙΣ», η οποία έχει σχεδιαστεί ειδικά για τα θύματα ενδοοικογενειακής βίας που βρίσκονται σε αυξημένο κίνδυνο βίας και χρειάζεται να επικοινωνήσουν άμεσα με την Αστυνομία, χωρίς να γίνουν αντιληπτά από τον δράστη. Αναμένεται ότι εντός του πρώτου εξαμήνου του νέου έτους η εφαρμογή θα τεθεί σε πλήρη λειτουργία και θα εξυπηρετεί τα θύματα βίας, παρέχοντάς τους ασφάλεια και προστασία καθ’ όλη τη διάρκεια του 24ώρου.

Την ίδια στιγμή, τα ειδικά Κλιμάκια που λειτουργούν σε παγκύπρια βάση στην Αστυνομία για χειρισμό των υποθέσεων ενδοοικογενειακής βίας συνεχίζουν να εργάζονται εντατικά με στόχο τη διασφάλιση των δικαιωμάτων των θυμάτων βίας σε συνθήκες πλήρους ασφάλειας και εμπιστευτικότητας, αποφεύγοντας τον κίνδυνο δευτερογενούς και επαναλαμβανόμενης θυματοποίησής τους.

Παράλληλα, ο Εθνικός Συντονιστικός Φορέας για την Πρόληψη και Καταπολέμηση της Βίας κατά των Γυναικών, ο οποίος λειτουργεί κάτω από το Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως, συνεχίζει να υλοποιεί δράσεις πρόληψης και ενημέρωσης των επαγγελματιών και της κοινωνίας των πολιτών, οι οποίες απορρέουν από την Εθνική Στρατηγική και το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Πρόληψη και Καταπολέμηση της Βίας κατά των Γυναικών 2023-2028. Μέχρι στιγμής έχουν εκπαιδευτεί 60 επαγγελματίες υγείας και αναμένεται να επιμορφωθούν πέραν των 80 εκπαιδευτικών σε παγκύπρια βάση.

Αυτήν την περίοδο ο Εθνικός Συντονιστικός Φορέας υλοποιεί επίσης ευρεία διαφωτιστική εκστρατεία, η οποία έχει ως στόχο την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση της κοινωνίας των πολιτών γύρω από το σοβαρό πρόβλημα της έμφυλης βίας. Η εκστρατεία υλοποιείται σε συνεργασία με το Γραφείο Επιτρόπου Ισότητας των Φύλων.

Ιδιαίτερα σημαντική θεωρείται και η πρόσφατη ψήφιση του νόμου που προβλέπει την παροχή δωρεάν νομικής αρωγής σε θύματα έμφυλης και ενδοοικογενειακής βίας, καθιστώντας τα πλέον ως διακριτές ομάδες δικαιούχων. Η νέα νομοθετική ρύθμιση, η οποία φέρει και τη σφραγίδα του Υπουργείου Δικαιοσύνης, οδηγεί την Κύπρο ένα βήμα εγγύτερα στην πλήρη ευθυγράμμιση με το εκτενές κατευθυντήριο πλαίσιο, που εγκαθιδρύει η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, επιτυγχάνοντας να αναγνωρίσει ότι οι οικονομικά και κοινωνικά ασθενέστερες ομάδες γυναικών χρήζουν εξειδικευμένης προστασίας, στήριξης και βοήθειας.

Επιτρέψτε μου, στο σημείο αυτό, να αναφέρω ότι πολύ πρόσφατα υπέγραψα Μνημόνιο Συνεργασίας με την Υπουργό Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας της Ελλάδας με στόχο την ανταλλαγή τεχνογνωσίας και εμπειρογνωμοσύνης, και την ανάπτυξη κοινών δράσεων στον τομέα πρόληψης και καταπολέμησης της έμφυλης βίας. Επιπλέον, με στόχο την εγκαθίδρυση ενός νέου σύγχρονου συστήματος δικαιοσύνης φιλικής προς τα παιδιά, ψηφίστηκε και τέθηκε σε ισχύ Νόμος, ο οποίος προβλέπει εναλλακτικούς τρόπους μεταχείρισης των ανήλικων παραβατών.

Οι διαδικασίες που προβλέπονται στη νομοθεσία είναι κυρίως εξωδικαστικές και λαμβάνεται υπόψη πρωτίστως το συμφέρον του παιδιού. Κάθε παιδί σε σύγκρουση με το νόμο τυγχάνει εξειδικευμένης, εξατομικευμένης προσέγγισης και στήριξης από διεπιστημονική ομάδα με στόχο την ομαλή κοινωνική του επανένταξη και την αποφυγή της επανάληψης της παραβατικής συμπεριφοράς. Η ποινική δίωξη του παιδιού, και κυρίως η κράτησή του συνιστούν το έσχατο μέτρο, και εφαρμόζονται μόνο εφόσον οι εξωδικαστικές διαδικασίες ή τα εναλλακτικά μέτρα που προβλέπει ο Νόμος δεν έχουν τελεσφορήσει. Στις εξαιρετικές περιπτώσεις ποινικής δίωξης παιδιού, η υπόθεση εκδικάζεται από ειδικό δικαστήριο παιδιού, το οποίο έχει ήδη εγκαθιδρυθεί, δυνάμει του εν λόγω Νόμου.

Η κράτηση παιδιών με βάση τις προβλέψεις της νομοθεσίας είναι η τελευταία επιλογή. Ακόμα, όμως, και εάν επιβληθεί σε κάποιο παιδί η ποινή της κράτησης, το παιδί αυτό θα κρατείται σε ειδικό χώρο κράτησης εκτός φυλακών, ο οποίος θα έχει αναμορφωτικό, παιδαγωγικό, θεραπευτικό και προνοιακό χαρακτήρα. Ο χώρος αυτός θα πρέπει να αρχίσει να λειτουργεί το αργότερο μέχρι την 1^η Ιανουαρίου 2026 σύμφωνα με το Νόμο.

Η Κυβέρνηση αυτή, και ειδικότερα το Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως, καταβάλλει σημαντικές προσπάθειες για την επίτευξη του στόχου αυτού εντός του χρονοδιαγράμματος που θέτει ο Νόμος. Για τον λόγο αυτό, σε συνεργασία με το Τμήμα Νομικής του Πανεπιστημίου Κύπρου, προχώρησε στην ετοιμασία ενός πλήρους σύγχρονου Κανονιστικού Πλαισίου για τη λειτουργία του χώρου. Το Σχέδιο Κανονισμών, αφού έτυχε δημόσιας διαβούλευσης και νομοτεχνικού ελέγχου από τη Νομική Υπηρεσία, εγκρίθηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο και κατατέθηκε στη Βουλή των Αντιπροσώπων στις 16/7/2024 για συζήτηση και έγκριση. Η συζήτησή του στην Κοινοβουλευτική Επιτροπή Νομικών άρχισε τον Οκτώβριο του 2024, και βρίσκεται σε εξέλιξη.

Μετά την έγκριση των Κανονισμών από τη Βουλή, θα προχωρήσουμε άμεσα στην προκήρυξη δημόσιου διαγωνισμού για την ανάθεση της λειτουργίας του χώρου στον ιδιωτικό τομέα. Η φύλαξη του χώρου και των παιδιών θα είναι ευθύνη του κράτους. Παράλληλα, το Υπουργικό Συμβούλιο, κατά τη συνεδρία του στις 4/9/2024, αποφάσισε να εγκρίνει τη χρήση και αξιοποίηση του Χώρου Κράτησης Απαγορευμένων Μεταναστών στη Μενόγεια, μετά την ολοκλήρωση του νέου κλειστού Προαναχωρησιακού Κέντρου στην περιοχή Λίμνες για τη δημιουργία: (α) χώρου κράτησης παιδιών, και (β) αστυνομικών κρατητηρίων για παιδιά, νοουμένου ότι θα γίνουν όλες οι κατάλληλες αναδιαμορφώσεις και βελτιωτικές εργασίες. Στόχος ο χώρος αυτός να είναι έτοιμος προς λειτουργία το αργότερο μέχρι την 1η Ιανουαρίου 2026, όπως προβλέπει ο Νόμος.

Ένας άλλος πολύ σημαντικός θεσμός, που εγκαθιδρύεται με τον Νόμο αυτό, είναι ο θεσμός του επιμελητή, που ουσιαστικά λειτουργεί ως ο σύνδεσμος της Αστυνομίας με άλλες εμπλεκόμενες Υπηρεσίες, π.χ. ΥΚΕ, ΥΨΥ, και με τους γονείς ή κηδεμόνες του παιδιού. Ο ρόλος του επιμελητή, τον οποίο ενεργοποιήσαμε πλήρως τον περασμένο Μάιο, είναι να διασφαλίζει ότι τα παιδιά σε σύγκρουση με τον νόμο απολαμβάνουν τα δικαιώματα που προβλέπει ο Νόμος σε όλες τις εξωδικαστικές διαδικασίες, από το στάδιο της σύλληψης μέχρι την εφαρμογή του Προγράμματος Αποδικαστικοποίησης, στο οποίο έχει ενεργό ρόλο.

Αρχικά, μέχρι την ολοκλήρωση των απαιτούμενων διαδικασιών, τον ρόλο των επιμελητών είχαν αναλάβει αστυνομικοί, οι οποίοι έτυχαν εκπαίδευσης για τον σκοπό αυτό. Από 10/5/2024, μετά από κατακύρωση δημόσιου διαγωνισμού για την αγορά υπηρεσιών επιμελητή, το Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως ανέθεσε την εργασία αυτή σε ιδιωτική εταιρεία και οι πρόνοιες της σύμβασης, αλλά και του περί Παιδιών σε Σύγκρουση με το Νόμο νόμου του 2021, εφαρμόζονται ικανοποιητικά. Όπως μάλιστα έχω πληροφορηθεί, από την έναρξη της σύμβασης μέχρι σήμερα, οι επιμελητές έχουν χειριστεί 360 περίπου υποθέσεις, παγκύπρια.

Αγαπητοί φίλοι,

Η σημερινή επετειακή εκδήλωση, με αφορμή την Ημέρα των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, μάς υπενθυμίζει ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι οικουμενικά, αδιαίρετα, αναφαίρετα, αλληλεξαρτώμενα και αλληλένδετα. Ο σεβασμός τους δεν αποτελεί πλέον πολιτική επιλογή. Αποτελεί νομική υποχρέωση και δέσμευση που απορρέει από την ιδιότητα μας ως μέλους Ευρωπαϊκών και Διεθνών Οργανισμών, δεδομένου ότι η έννομη μας τάξη κινείται δημοκρατικά και θεσμικά, υπό το φως των πολλαπλών ευρωπαϊκών μας υποχρεώσεων.

Όσον αφορά ειδικότερα την Αστυνομία, η διασφάλιση της δημόσιας τάξης και ασφάλειας αποτελεί ένα σύνθετο εγχείρημα, το οποίο απαιτεί καθημερινά λεπτές, δύσκολες και ευαίσθητες σταθμίσεις. Πρέπει να είμαστε άτεγκτοι και σταθεροί απέναντι στο έγκλημα σε όλες του τις μορφές και εκδοχές, και από την άλλη, πρέπει να είμαστε εγγυητές του κράτους δικαίου και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Η Κύπρος, μια χώρα θύμα μαζικής παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, είναι σταθερά προσηλωμένη στον σεβασμό όλων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Είμαστε πεπεισμένοι ότι μια λύση του Κυπριακού, την οποία επιθυμούμε και επιδιώκουμε, με καθολικό σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων θα είναι ανθεκτική και βιώσιμη προς όφελος όλων μας.

Είμαι βέβαιος ότι η Ημερίδα αυτή, με τις γνώσεις και εμπειρίες των Ομιλητών και των συμμετεχόντων, θα συμβάλει ουσιαστικά στον κοινό αγώνα για την προστασία και προαγωγή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Εύχομαι κάθε επιτυχία στις εργασίες σας. Σας διαβεβαιώ ότι τα αποτελέσματα της Ημερίδας θα τύχουν σοβαρής μελέτης και αξιοποίησης από το Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως και τις αρμόδιες Υπηρεσίες. 

(ΜΣ/ΝΖ)