Ανακοινωθέντα

Σε σχέση με τις αναφορές που έγιναν σε ρεπορτάζ που κυκλοφόρησε στον Τύπο από μέρους του Διοικητικού Συμβουλίου και της Ομάδας Εργασίας για το Καθεστώς του Καλλιτέχνη του Συνδέσμου Εικαστικών Καλλιτεχνών και Θεωρητικών Τέχνης Κύπρου – Φυτώριο για το περιεχόμενο του Νομοσχεδίου με τον τίτλο «Ο Περί της Θέσπισης Μητρώου Καλλιτεχνών και Καλλιτεχνικής Χορηγίας Νόμος του 2025», το Υφυπουργείο Πολιτισμού επιθυμεί να διευκρινίσει τα εξής:

Σκοπός του νομοσχεδίου είναι ο καθορισμός του πλαισίου και των κριτηρίων απόδοσης του Καθεστώτος του Καλλιτέχνη σε πολιτιστικούς δημιουργούς και επαγγελματίες, καθώς και o τρόπος πρόσβασης των αυτοτελώς εργαζομένων πολιτιστικών δημιουργών και επαγγελματιών στα ωφελήματα της κοινωνικής ασφάλισης και ιατροφαρμακευτικής κάλυψης.

Σημειώνεται ότι ο όρος «Καθεστώς του Καλλιτέχνη» εμφανίζεται για πρώτη φορά, σε επίσημο κείμενο στη σχετική Σύσταση της UNESCO του 1980 (Σύσταση αναφορικά με το Καθεστώς του Καλλιτέχνη). Χρησιμοποιείται, για να υποδηλώσει, αφενός μεν, την εκτίμηση, με την οποία μια κοινωνία οφείλει να περιβάλλει τους καλλιτέχνες της –βάσει του ρόλου, τον οποίο αυτοί καλούνται να διαδραματίσουν στους κόλπους της– και, αφετέρου δε, την αναγνώριση των ελευθεριών και δικαιωμάτων, περιλαμβανομένων των ηθικών, οικονομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων, ειδικότερα σε σχέση με το εισόδημα και την κοινωνική ασφάλιση, τα οποία πρέπει να απολαμβάνουν οι καλλιτέχνες. Ακολούθησαν σειρά ψηφισμάτων και εκθέσεων για το ίδιο θέμα, όπως το Final report of the discussion: Global Dialogue Forum on Employment Relationships in the Media and Culture Sector, 2014 του International Labour Organisation (Διεθνής Οργάνωση Εργασίας) και το Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με την Κατάσταση των Καλλιτεχνών και την Πολιτιστική Ανάκαμψη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) του 2021.

Με καθοδηγητικό γνώμονα τα πιο πάνω, στο νομοσχέδιο περιλαμβάνονται: (α) όροι και προϋποθέσεις για την εγγραφή στο Μητρώο Καλλιτεχνών και στο Μητρώο Συνδέσμων Καλλιτεχνών, επιδιώκοντας την καταγραφή όλων των καλλιτεχνών και των συνδέσμων καλλιτεχνών που πληρούν συγκεκριμένες προϋποθέσεις, και (β) καταβολή καλλιτεχνικής χορηγίας που αποτελεί ποσό, το ύψος του οποίου ανέρχεται στο τριάντα τοις εκατό (30%) της εισφοράς που κατέβαλε ο καλλιτέχνης ως αυτοτελώς εργαζόμενος στο Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων και στο Ταμείο Ασφάλισης Υγείας. Για τη διεκδίκηση της καλλιτεχνικής χορηγίας έχουν τεθεί συγκεκριμένα κριτήρια.

Στην απαίτηση που εξέφρασε ο Σύνδεσμος αναφορικά με την οικονομική στήριξη του εισοδήματος, τονίζεται ότι σαφώς αναγνωρίζεται πλήρως η ιδιαιτερότητα στην επαγγελματική υπόσταση των καλλιτεχνών και, για να καταρτιστεί το νομοσχέδιο εξετάστηκε το τι ισχύει τόσο στον ευρωπαϊκό χώρο όσο και στον διεθνή, καθώς και ποια μέτρα υιοθετούν άλλες χώρες. Διαφάνηκε από μελέτη ότι η επιχορήγηση του εισοδήματος δεν μπορεί να υποστηριχθεί στην παρούσα φάση και αναγνωρίστηκε ως πιο άμεση ανάγκη η στήριξη της πιο ευάλωτης ομάδας, δηλαδή των αυτοαπασχολούμενων καλλιτεχνών. Η καλλιτεχνική χορηγία που καθιερώνουμε έρχεται να καλύψει μέρος του κόστους της κοινωνικής ασφάλισης, ώστε να διευκολύνονται οι καλλιτέχνες να συνεισφέρουν στο Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων και να έχουν όλα τα ωφελήματα του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης.

Σε σχέση με την αναφορά του Φυτωρίου ότι οι καλλιτέχνες έχουν την απαίτηση να τους δίδονται πραγματικές ευκαιρίες, τονίζεται ότι ο νόμος για το 1% (περί του Ελάχιστου Υποχρεωτικού Ποσοστού Εμπλουτισμού των Δημόσιων Κτιρίων (Διαδικασίες και Υποχρεώσεις Νόμου), ιδιαίτερα τώρα με τις νέες τροποποιήσεις, είναι εξαιρετικά υποστηρικτικός προς τους εικαστικούς. Συγκεκριμένα ο εν λόγω Νόμος καλύπτει όλα τα κτήρια (ενοικιαζόμενα, αγοραζόμενα και ανεγειρόμενα) και θεσμοθετεί την απαίτηση όπως 1% του κόστους αγοράς, ενοικίου ή ανέγερσης να προϋπολογίζεται για αγορά και εγκατάσταση ανάλογης αξίας έργων τέχνης. Πιστή εφαρμογή του Νόμου δημιουργεί μεγάλη ζήτηση και ευκαιρίες για τους καλλιτέχνες, πέραν των όσων είχαν μέχρι σήμερα.

Όσον αφορά στην προσδοκία του Φυτωρίου για θεσμικές μεταρρυθμίσεις, επισημαίνεται ότι η επιδότηση της ασφάλισης, έστω και για μια μερίδα καλλιτεχνών, στην οποία ανήκει η πλειοψηφία των εικαστικών του Φυτωρίου, αποτελεί τομή για την κυπριακή πολιτεία γιατί, πρώτον, αναγνωρίζει την επαγγελματική ιδιαιτερότητα των καλλιτεχνών και την προσφορά τους στο πολιτιστικό γίγνεσθαι, δεύτερον, παρακάμπτει τις δυσκαμψίες που δημιουργούσε η αδυναμία τροποποίησης του περί Κοινωνικών Ασφαλίσεων νόμου και, τρίτον, αποτελεί καθαρή στήριξη της Πολιτείας προς τους αυτοεργοδοτούμενους καλλιτέχνες από κρατικούς πόρους, ενώ άλλες χώρες στηρίζουν ποσοστό των κοινωνικών ασφαλίσεων καλλιτεχνών μέσω ταμείων ή άλλων διευθετήσεων που προνοούν την καταβολή συνεισφορών από τους καλλιτέχνες.

Η αναφορά σε διάκριση από μέρους του κράτους στην αντιμετώπιση των μισθωτών εικαστικών (κυρίως εκπαιδευτικών) και των καλλιτεχνών που ζουν αποκλειστικά από την τέχνη τους είναι ένα ζήτημα που το νομοσχέδιο μερικώς γεφυρώνει, προσφέροντας στους δεύτερους στήριξη, για να μπορούν να συνεισφέρουν στο Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων και να απολαμβάνουν τα ανάλογα οφέλη. Συναφώς αναφέρεται ότι το νομοσχέδιο καλύπτει και τους αυτοτελώς εργαζόμενους καλλιτέχνες, οι οποίοι για ένα μέρος μέρους του χρόνου τους μπορεί να εργάζονται σε άλλες εργασίες ως μισθωτοί. Γι’ αυτούς τους επαγγελματίες, το κράτος έρχεται να καλύψει ένα ποσοστό του κόστους της κοινωνικής ασφάλισης του προηγούμενου έτους. Δηλαδή, θα υπολογίζεται η κοινωνική ασφάλιση του προηγούμενου έτους στη βάση των δηλωμένων εισοδημάτων του ατόμου ως αυτοαπασχολούμενου καλλιτέχνη και το κράτος εκ των υστέρων θα του επιστρέφει το 30%. Είναι γεγονός ότι η φιλοσοφία του νομοσχεδίου είναι να στηριχθούν περισσότερο οι αυτοτελώς εργαζόμενοι, εφόσον είναι και οι πιο ευάλωτοι του επαγγέλματος. Με βάση όμως την οικονομική θεωρία, η ενίσχυση μιας ομάδας του πληθυσμού ενισχύει το σύνολο του πληθυσμού.

Περαιτέρω, όλοι οι καλλιτέχνες μπορούν με την εγγραφή τους στο μητρώο να είναι επιλέξιμοι, για να επωφεληθούν από μελλοντικές αποφάσεις της κυβέρνησης και νέες πολιτικές που θα υιοθετηθούν. Για παράδειγμα, υπάρχει το αίτημα από πλευράς ομάδας καλλιτεχνών όπως η φορολόγηση καλλιτεχνών να μην είναι ετήσια, αλλά ανά δύο ή τρία έτη, ώστε να είναι ανάλογη με την περιοδικότητα της εργασίας τους. Στην περίπτωση που θα υιοθετηθεί μια τέτοια πολιτική, θα εφαρμόζεται για εκείνους τους καλλιτέχνες που είναι εγγεγραμμένοι στο μητρώο και θα πληρούν και τις όποιες άλλες προϋποθέσεις θα τεθούν. Αυτό είναι το όφελος του να εγγραφεί σήμερα κάποιος καλλιτέχνης στο μητρώο.

Σε σχέση με τους προβληματισμούς για τη διαδικασία εγγραφής στο Μητρώο, δηλώνουμε ότι αυτή θα είναι πλήρως διαφανής, αφού (α) τα κριτήρια δημοσιεύονται, και (β) υπάρχει συμμετοχή εμπειρογνωμόνων που υποδεικνύονται από συνδέσμους καλλιτεχνών στην διαδικασία έγκρισης των αιτήσεων.

Αναφορικά με τις ανησυχίες που εκφράστηκαν από φορείς καλών τεχνών σχετικά με τον καθορισμό τέλους εγγραφής, σημειώνεται ότι το αυτό θα καθορισθεί με Διάταγμα του Υπουργικού Συμβουλίου και πρόκειται για ένα μικρό συμβολικό ποσό, όπως άλλωστε εφαρμόζεται και σε άλλα μητρώα επαγγελματικών ομάδων και σε άλλες χώρες.

Όσον αφορά το θέμα της στήριξης των μεγαλύτερων ηλικιακά καλλιτεχνών, πρέπει να επισημανθεί ότι το Υφυπουργείο εξετάζει τρόπους, με τους οποίους θα τους στηρίξει σε ένα άλλο πλαίσιο. Επιπλέον, στο νομοσχέδιο υπάρχει και μια επιπλέον μέριμνα που καθιστά δυνατή την αυτόματη εγγραφή παλαιότερων  καλλιτεχνών για καλλιτέχνες που έχουν ηλικία άνω των 60 ετών και έχουν να επιδείξουν καλλιτεχνική δραστηριότητα τουλάχιστον 20 ετών. Σε αυτή την περίπτωση, ο Διευθυντής του Τμήματος Σύγχρονου Πολιτισμού του Υφυπουργείου μπορεί με απόφασή του να επιτρέψει στον καλλιτέχνη να εγγραφεί στο μητρώο, ακόμη και αν δεν πληροί τρία από τα κριτήρια που απαιτούνται.

(ΕΚ/ΕΑθ/ΜΣ)