Ανακοινωθέντα

Να ευχαριστήσω το Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας (ΙδΕΚ) για την οργάνωση της σημερινής εκδήλωσης, η οποία, όπως εξάλλου τονίζει και ο τίτλος της, θα επικεντρωθεί στην αποδόμηση έμφυλων στερεοτύπων, στο πλαίσιο επίτευξης ισότητας γυναικών και ανδρών στους τομείς της έρευνας και της καινοτομίας. Τέτοιες δράσεις και εκδηλώσεις αναδεικνύουν τον σημαντικό ρόλο που μπορούν να διαδραματίσουν όλοι ανεξαιρέτως, φορείς και οργανώσεις, στην προώθηση της ισότητας των φύλων. 

Η σχέση μεταξύ της ισότητας των φύλων, της έρευνας και της καινοτομίας είναι αμφίδρομη. Μέσω της έρευνας προκύπτουν γνώσεις και δεδομένα για διαρθρωτικές και κοινωνικές αιτίες ανισότητας και διακρίσεων με βάση το φύλο. Τα στοιχεία αυτά συμβάλλουν στην ανάπτυξη πολιτικών και στην αξιολόγηση και ανασχεδιασμό δράσεων που ενισχύουν, μεταξύ άλλων, τη συμμετοχή των γυναικών στην εργασία, στην ηγεσία και ευρύτερα στα κοινά, ενισχύοντας τη δίκαιη κατανομή πόρων και τη μείωση των ανισοτήτων στην αγορά εργασίας. 

Η καινοτομία επίσης, υπό τη μορφή νέων τεχνολογιών, συμβάλλει στην ισότιμη πρόσβαση γυναικών και ανδρών στην εκπαίδευση, στην ενίσχυση της οικονομικής ανεξαρτησίας των γυναικών, στην επαγγελματική τους δικτύωση και στην ευκολότερη πρόσβαση τους σε υπηρεσίες. 

Στο πλαίσιο υλοποίησης της Εθνικής Στρατηγικής για την Ισότητα των Φύλων, έχουμε απτά παραδείγματα της συνεισφοράς του τομέα έρευνας, καινοτομας και ψηφιακού μετασχηματισμού στον σχεδιασμό δράσεων που προωθούν την ισότιμη συμμετοχή και την ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου σε διάφορους τομείς δραστηριότητας. 

Πριν αναφερθώ συγκεκριμένα στις δράσεις της στρατηγικής, θα ήθελα να ευχαριστήσω τον κ. Σκουρίδη και το ΙδΕΚ για την αγαστή μας συνεργασία, αλλά και για τις δικές τους πρωτοβουλίες, όπως η άρση του αρσενικού στον τίτλο «βραδιά του ερευνητή», διατηρώντας τον αγγλικό τίτλο «researcher’s night”, ενώ στην περιγραφή το κείμενο έγινε συμπεριληπτικό με τη χρήση τόσο του αρσενικού όρου όσο και του θηλυκού. Την ίδια στιγμή, στα βραβεία Ομοσπονδίας Εργοδοτών και Βιομηχάνων Κύπρου (ΟΕΒ) και ΙδΕΚ βραβεύτηκαν ισόρροπα ερευνητές και ερευνήτριες για το έργο τους. Συμβολικές παρεμβάσεις μεν ουσιαστικές δε. 

Προχωρώντας στην εθνική στρατηγική, να δώσω κάποια παραδείγματα σχετικά:

• Με στόχο την ενίσχυση των γυναικών της υπαίθρου, υλοποιούμε με το Υφυπουργείο Έρευνας, Καινοτομίας και Ψηφιακής Πολιτικής και το Υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος τη δράση για ψηφιακή εκπαίδευση των γυναικών σε αγροτικές περιοχές στη βάση μελέτης για τις ανάγκες τους.

Είμαι σίγουρη πως εκπρόσωπος του Υφυπουργείου θα αναφέρει περισσότερα κατά τη διάρκεια της συζήτησης.

• Για την προώθηση της ισόρροπης συμμετοχής γυναικών και ανδρών στη ναυτιλία, το αρμόδιο Υφυπουργείο σε συνεργασία με το Γραφείο μας διενήργησε χαρτογράφηση της εκπροσώπησης και της τεκμηριωμένης καταγραφής των αναγκών των δύο φύλων στα επαγγέλματα του κλάδου, καθώς και των πιθανών εμποδίων για απασχόληση σε αυτά. Στη βάση της έρευνας που μόλις έχει ολοκληρωθεί, θα σχεδιαστούν στοχευμένες πολιτικές με στόχο τη δημιουργία έμφυλου εργασιακού περιβάλλοντος στον τομέα.
• Παράλληλα, η Στατιστική Υπηρεσία διενεργεί χαρτογράφηση και καταγραφή των επαγγελμάτων της ναυτιλίας και του τουρισμού, του βαθμού εκπροσώπησης και των αναγκών των δύο φύλων.
• Έχει ολοκληρωθεί μελέτη για την ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου σε ενεργειακές πολιτικές, η οποία θα συμβάλει στην αντιμετώπιση των διαφορετικών, για γυναίκες και άνδρες, συνεπειών της ενεργειακής κρίσης.
• Το Γραφείο μας διενήργησε έρευνα και συνέλεξε στοιχεία με σκοπό τη δημιουργία ψηφιακού αρχείου γυναικών πολιτικών. Πρόκειται για μια δυναμική βάση δεδομένων που θα εμπλουτίζεται και θα ενημερώνεται συνεχώς. Σύντομα, το αρχείο θα είναι διαθέσιμο σε ερευνητές/ερευνήτριες και κάθε ενδιαφερόμενο/η.
• Τον Οκτώβριο 2023, η Στατιστική Υπηρεσία, σε συνεργασία με το Γραφείο μας, εξέδωσε την πρώτη έκδοση με τίτλο «Έμφυλες Στατιστικές» με στοιχεία που καλύπτουν δημογραφικά χαρακτηριστικά, την αγορά εργασίας, την εκπαίδευση, τη δημόσια ζωή, την υγεία, τη φτώχια και την εγκληματικότητα.

Τα στοιχεία αυτά επικαιροποιούνται και εμπλουτίζονται, έτσι ώστε να περιλάβουν και άλλους τομείς. Η διεύρυνση αυτή θα μας βοηθήσει στη χάραξη πιο στοχευμένων πολιτικών και δράσεων προς ικανοποίηση των συγκεκριμένων διαφορετικών αναγκών των δύο φύλων σε διάφορα πεδία δραστηριότητας, όπως αυτές θα κωδικοποιούνται από τα αντίστοιχα στατιστικά στοιχεία. Αναμένεται σύντομα η δεύτερη έκδοση. Είναι σημαντικό να προσθέσω ότι οι έμφυλες στατιστικές αποτελούν χρήσιμο εργαλείο και στο πλαίσιο ετοιμασίας έμφυλου κρατικού προϋπολογισμού, δηλαδή του προϋπολογισμού που ενσωματώνει τη διάσταση φύλου σε όλα τα επίπεδα της δημοσιονομικής διαδικασίας και της διαδικασίας αναδιάρθρωσης των εσόδων και των εξόδων, ώστε να διασφαλίζεται η ισότητα των φύλων.

• Εξάλλου, οι στατιστικές συνέβαλαν στην ετοιμασία και τη συμβολή του Γραφείου μας στη διαμόρφωση των κυβερνητικών εισηγήσεων για τη φορολογική μεταρρύθμιση, ώστε να ληφθεί υπόψη η έμφυλη διάσταση. Οι εισηγήσεις φορολογικής ελάφρυνσης που προτείνονται, για παράδειγμα, και για τους δύο γονείς στην περίπτωση οικογενειών, με βάση τον αριθμό εξαρτώμενων παιδιών και φοιτητών, και η πρόταση για παραχώρηση σε μονογονεϊκές οικογένειες της ίδιας ελάφρυνσης που θα ισχύει για οικογένειες με δύο γονείς αποτελούν μέτρα που ενθαρρύνουν τις γυναίκες να συμμετέχουν πιο ενεργά και πιο δυναμικά στην αγορά εργασίας και ταυτόχρονα συμβάλλουν στη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των ιδίων και των οικογενειών τους.
• Η συλλογή έμφυλων στατιστικών στοιχείων καλύπτει και τους τομείς της έρευνας και καινοτομίας.

Αναμένονται τα αποτελέσματα της σχετικής προσπάθειας του Υφυπουργείου Έρευνας, Καινοτομίας και Ψηφιακής Πολιτικής σε συνεργασία με τη Στατιστική Υπηρεσία, έτσι ώστε να μπορέσουμε στοχευμένα να προωθήσουμε την ισότιμη συμμετοχή γυναικών και ανδρών στους τομείς αυτούς.

Φίλες και φίλοι, 

Προηγουμένως ανέφερα πως η σχέση μεταξύ έρευνας, καινοτομίας και ισότητας των φύλων είναι αμφίδρομη και έδωσα σχετικά παραδείγματα για το πώς η έρευνα μπορεί να συνεισφέρει στην ισότητα των φύλων. Αντιστρέφοντας τους όρους, η προώθηση της ισότητας των φύλων στους τομείς έρευνας και καινοτομίας, μέσω της ισότιμης συμμετοχής και ηγεσίας των γυναικών, τους καθιστά πιο αποτελεσματικούς. Έρευνες στο επίπεδο επιχειρήσεων και οργανισμών καταδεικνύουν πως τα οφέλη της ισότιμης συμμετοχής γυναικών σε ηγετικές ομάδες παρέχουν σφαιρικότητα ιδεών, ευρύτερη οπτική και πιο στοχευμένες και καινοτόμες λύσεις σε προβλήματα. Στο πεδίο της έρευνας και της καινοτομίας, η ενισχυμένη συμμετοχή γυναικών σε ερευνητικές ομάδες, όπως σε ομάδες ανάπτυξης συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης, μπορεί να οδηγήσει στον εντοπισμό συγκεκριμένων αναγκών, που ενδεχομένως να μην είναι εύκολα διακριτές από ομάδες με ανεπαρκή γυναικεία εκπροσώπηση. Η σημασία των θεμάτων αυτών αντανακλάται και στο γεγονός πως στο πλαίσιο του Τρίο Προεδρίας του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), κατά τη διάρκεια της Προεδρίας της χώρας μας το πρώτο εξάμηνο του 2026, θα εστιάσουμε στην απειλή της κυβερνοβίας και της κακοποίησης κατά των κοριτσιών στο διαδίκτυο. 

Έμφαση θα δοθεί στην προστασία των νεαρών κοριτσιών από τις εξελισσόμενες διαδικτυακές απειλές, συμπεριλαμβανομένου του διαδικτυακού εκφοβισμού, της σεξουαλικής παρενόχλησης, της κακοποίησης που βασίζεται στην εικόνα και άλλων μορφών ψηφιακής εκμετάλλευσης στη βάση μελέτης που ζητήσαμε να διεξαχθεί από το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Ισότητας των Φύλων. 

Με δεδομένη λοιπόν αυτής της παραγωγικής και δυναμικής σχέσης της ισότητας των φύλων και της έρευνας και καινοτομίας, η επιστήμη και η τεχνολογία δεν είναι, και δεν πρέπει να είναι, κλειστά πεδία για οποιονδήποτε ή οποιανδήποτε. Κάθε φορά που ένα στερεότυπο, μια ξεπερασμένη αντίληψη περιορίζει την πλήρη συμμετοχή γυναικών και ανδρών, την ισότιμη εκπροσώπηση και τις δυνατότητές τους, η κοινωνία μας χάνει μια ευκαιρία για πρόοδο και εξέλιξη. 

Φίλες και φίλοι, 

Η αποδόμηση των στερεοτύπων είναι ηθική και κοινωνική αναγκαιότητα και στρατηγική επένδυση για το μέλλον. Η αλλαγή κουλτούρας, μέσω της αποδόμησης αντιλήψεων και προκαταλήψεων, είναι ίσως η μεγαλύτερη πρόκληση που έχουμε να αντιμετωπίσουμε στην προσπάθειά μας για επίτευξη ισότητας μεταξύ γυναικών και ανδρών. Ταυτόχρονα, όμως, είναι και μονόδρομος για την υλοποίηση του οράματος μας για μια κοινωνία όπου άνδρες και γυναίκες θα εκπροσωπούνται ισότιμα σε κάθε τομέα, συμπεριλαμβανομένων βεβαίως της έρευνας και της καινοτομίας. 

Για την επίτευξη του στόχου μας και σε συνέχεια των πιο πάνω παραδειγμάτων που παρέθεσα από την εθνική στρατηγική, θέλω να τονίσω πως το Γραφείο μας δεν εφαρμόζει αποσπασματικές πολιτικές και δράσεις, αλλά υιοθετεί ολιστική προσέγγιση. Σε αυτό το πλαίσιο, να παραθέσω μερικές από τις οριζόντιες δράσεις της στρατηγικής μας, αλλά και πέραν της στρατηγικής, τις οποίες υλοποιούμε σε συνεργασία με υπουργεία, υφυπουργεία και φορείς του ιδιωτικού τομέα, με στόχο την αποδόμηση στερεοτύπων, και οι οποίες συμβάλλουν σε όλα που έχω προαναφέρει: 

• Εκπαίδευση και Ευαισθητοποίηση: Αποδίδοντας τεράστια σημασία στην καλλιέργεια κουλτούρας ισότητας των φύλων από νωρίς, επικεντρωνόμαστε και στα σχολεία. Από τη φετινή χρονιά, οι σύμβουλοι επαγγελματικού προσανατολισμού λαμβάνουν ειδική εκπαίδευση, έτσι ώστε να καθοδηγούν τα παιδιά στην επιλογή επαγγελματικής κατεύθυνσης με βάση τις δεξιότητές τους και όχι τους στερεοτυπικούς ρόλους για αγόρια και κορίτσια. Επιδιώκουμε την ισότιμη συμμετοχή των δύο φύλων σε όλους τους τομείς δραστηριότητας. 

• Προβολή προτύπων: Για την ενίσχυση της συμμετοχής γυναικών σε παραδοσιακά «ανδροκρατούμενα» επαγγέλματα, είναι σημαντικό να παρέχονται πρότυπα που ενθαρρύνουν κορίτσια και νέες γυναίκες να ακολουθήσουν τα βήματά τους. Το Γραφείο μας διενεργεί θεματικές εκστρατείες, υπό τον τίτλο «Ιστορίες Γυναικών», με τη συμμετοχή πετυχημένων γυναικών σε κλάδους με γυναικεία υποεκπροσώπηση. Έχουμε ήδη υλοποιήσει δύο εκστρατείες στα επαγγέλματα STEAM και στη Ναυτιλία. 

• Συμφιλίωση προσωπικής, οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής: Η κυβέρνηση υλοποιεί σειρά πολιτικών, όπως είναι η αύξηση της άδειας μητρότητας κατά 4 εβδομάδες, φθάνοντας συνολικά στις 22 εβδομάδες, η επέκταση της δυνατότητας λήψης γονικής άδειας μέχρι το παιδί να γίνει 15 ετών και μέχρι τα 21 έτη για παιδιά με αναπηρία, η δυνατότητα παροχής επιδόματος γονικής άδειας και σε αυτοεργοδοτούμενους γονείς, η επέκταση της υποχρεωτικής προσχολικής εκπαίδευσης από την ηλικία των τεσσάρων ετών, η σταδιακή αύξηση του αριθμού των ολοήμερων σχολείων, η σταδιακή δημιουργία νέων και η αναβάθμιση υφιστάμενων σταθμών για παιδιά ηλικίας μέχρι τεσσάρων χρόνων και Πολυδύναμων Κέντρων Φροντίδας Παιδιών. 

• Η προώθηση της συμμετοχής γυναικών σε ηγετικές θέσεις είναι επίσης καθοριστικής σημασίας. Το Γραφείο μας προχώρησε σε συνεργασία με οργανωμένους φορείς του ιδιωτικού τομέα. Ήδη, με το Κυπριακό Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο (ΚΕΒΕ) καταρτίσαμε και προωθούμε «Πλάνο Δράσης για την Ισότητα των Φύλων», με στόχο την προώθηση της έμφυλης ισότητας στη λειτουργία των επιχειρήσεων. Το πλάνο περιέχει εισηγήσεις για δράσεις που καλύπτουν, μεταξύ άλλων, θέματα εταιρικής διακυβέρνησης, όπως την προώθηση της έμφυλης ισότητας στις διαδικασίες πρόσληψης και ανέλιξης, στις απολαβές και στην επαγγελματική κατάρτιση, καθώς και άλλα θέματα που άπτονται της ισότητας των φύλων, όπως σεξουαλική παρενόχληση. Την περασμένη βδομάδα υπογράψαμε μνημόνιο συνεργασίας και με το Επιστημονικό Τεχνικό Επιμελητήριο Κύπρου (ΕΤΕΚ), με πρακτικές κοινές δράσεις για την προώθηση της ισότιμης συμμετοχής των γυναικών και της καλλιέργειας έμφυλου εργασιακού περιβάλλοντος σε κλάδους της μηχανικής επιστήμης. Συνεργασία θα ξεκινήσουμε σύντομα και με την ΟΕΒ σε παρόμοιο πλαίσιο. 

Φίλες και φίλοι, 

Όπως σε όλους τους τομείς, η εξάλειψη έμφυλων διακρίσεων αποτελεί «κλειδί» για την ισότητα των φύλων και στον τομέα της έρευνας και της καινοτομίας. Η υιοθέτηση πολιτικών που διασφαλίζουν την ίση εκπροσώπηση και την ενίσχυση της συμμετοχής των γυναικών σε ερευνητικά προγράμματα είναι καίριας σημασίας. Τα προγράμματα χρηματοδότησης, τα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά κέντρα θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι οι γυναίκες και οι άνδρες έχουν πρόσβαση σε ίσες ευκαιρίες συμμετοχής και αναγνώρισης. Στο ίδιο πλαίσιο, οι διαδικασίες αξιολόγησης και επιλογής ερευνητών/τριών πρέπει να διεξάγονται χωρίς έμφυλες προκαταλήψεις. 

Πρωτοβουλίες όπως η σημερινή εκδήλωση, που φέρνουν στο προσκήνιο αυτά τα κρίσιμα ζητήματα, συμβάλλουν ουσιαστικά στην εξάλειψη έμφυλων στερεοτύπων, στην αλλαγή κουλτούρας και, με αυτόν τον τρόπο, στη δημιουργία μιας κοινωνίας όπου η ουσιαστική ισότητα των φύλων θα καταστεί πραγματικότητα και όχι στόχος. 

Ευχαριστώ και συγχαίρω ξανά όλους και όλες που συνέβαλαν στη διοργάνωση και υποστηρίζουν τη σημερινή εκδήλωση και προσβλέπω στην παραγωγική συζήτηση που θα ακολουθήσει. 

Σας ευχαριστώ.

(AA/ΝΖ/ΓΣ)