Ανακοινωθέντα

 Εκκλησία Παναγίας Δεξιάς, Καμάρα, Θεσσαλονίκης

12 Ιανουαρίου 1956, στη μία μετά τα μεσάνυχτα. Ήταν παγερή νύχτα εκείνη. Η βροχή είχε σταματήσει πριν από λίγο και ο αέρας ήταν ορμητικός και βίαιος. Τα σκαλιά της πιο σκοτεινής φυλακής στην Ομορφίτα ανεβαίνει ένας ολόκληρος στρατάρχης. Το βήμα και η όψη του στρατάρχη παγώνει τους στρατιώτες που φρουρούν τη φυλακή. Σιγή. Δεν ακούγεται παρά το τρίξιμο της μπότας του και το πλατάγιασμα των παρασήμων στο στήθος του. Ο στρατάρχης σταματά μπροστά σ’ένα κελί. Το κελί είναι σκοτεινό. Ένας δεσμοφύλακας, κοκκαλωμένος από το κρύο αλλά και την εμφάνιση του στρατάρχη, με αδέξιες κινήσεις ανοίγει την πόρτα. Ο στρατάρχης αναζητεί με το βλέμμα του τον κρατούμενο στο σκοτεινό εκείνο περιβάλλον. Τον εντοπίζει και κάθεται σε μια καρέκλα. Προσφέρει και στον κρατούμενο καρέκλα να καθίσει αλλά δεν κάθεται. Στέκεται ο κρατούμενος μπροστά στον Στρατάρχη και τον αναγκάζει τελικά να σταθεί κι αυτός. Άθελά του ο στρατάρχης αναγνωρίζει το κολοσσιαίο ανάστημα του αγωνιστή. Ο στρατάρχης του δίνει το χέρι, προσπαθεί να τον δελεάσει. Του προτείνει το μυθικό για την εποχή εκείνη ποσό των 500 χιλιάδων λιρών για να προδώσει τον Διγενή. Το βλέμμα του αγωνιστή φλογίζει. Με την πιο μεγάλη ηρεμία και σαφήνεια του απαντά «Ου περί χρημάτων τον αγώνα ποιούμεθα, αλλά περί Αρετής». Ο στρατάρχης είναι ο στυγνός, αιματοσταγής κυβερνήτης Χάρντινγκ. Ο κρατούμενος είναι ο ήρωας, ο θρυλικός αγωνιστής Κυριάκος Μάτσης. Η δύναμη της αξιοπρέπειας, της λεβεντιάς και του πατριωτισμού του Μάτση εντυπωσιάζουν ακόμη και τον άκαρδο Χάρντινγκ, που ενδόμυχα φθονεί τη μεγαλοσύνη τέτοιων αγωνιστών.

Σεβαστό ιερατείο,

Κύριε Γενικέ Πρόξενε της Κυπριακής Δημοκρατίας στη Θεσσαλονίκη,

Εκπρόσωποι της Ελληνικής Κυβέρνησης,

Με δέος, απέραντο σεβασμό και βαθιά συγκίνηση προσήλθαμε σήμερα εδώ στη Θεσσαλονίκη στο ετήσιο Εθνικό και Θρησκευτικό Μνημόσυνο του κορυφαίου ήρωα του εθνικοαπελευθερωτικού μας αγώνα Κυριάκου Μάτση.

Βρισκόμαστε σήμερα εδώ, ταπεινοί προσκυνητές, να μνημονεύσουμε και να τιμήσουμε μια μορφή του Κυπριακού Ελληνισμού που υπερβαίνει όρια γεωγραφικά, χρονικά και ιστορικά.

Η απόδοση τιμής όμως σε απαστράπτουσες Εθνικές μορφές με το μεγαλείο του Μάτση, που τίμησε και φώτισε με τη ζωή, τους αγώνες και την ανεπανάληπτη θυσία του τις διαχρονικές αξίες της ελευθερίας και της δικαιοσύνης, κάθε άλλο παρά εύκολο καθήκον μπορεί να θεωρηθεί. Δηλώνω λοιπόν αδύναμος να καταγράψω το μεγαλείο της προσφοράς του, να αποτυπώσω το μέγεθος του αγωνιστικού αναστήματος και να απαριθμήσω τις αρετές του Κυριάκου Μάτση.

Εξήντα πέντε χρόνια μετά τη θυσία του τιμούμε τον Κυριάκο Μάτση ως μια από τις σημαντικότερες μορφές του Εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα της ΕΟΚΑ ’55-’59, αλλά και ως ένα οραματιστή του Έθνους, ως μια χαρισματική προσωπικότητα που υπερασπίστηκε με σθένος και πίστη την ελευθερία της πατρίδας του και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια.

Τιμούμε, λοιπόν, όχι μόνο τον ασύγκριτο ηρωισμό του Κυριάκου Μάτση αλλά και το μεγαλείο της ψυχής και του πνεύματος. Γιατί το ανάστημα του Μάτση υψώθηκε πολύ πριν τη θυσία του, μέσα από τις φλογερές του ομιλίες σε αμφιθέατρα και πορείες –«Αηδόνι της Κύπρου» τον αποκάλεσε ο Γεώργιος Παπανδρέου– μέσα από τα βαθιά γραφόμενά του, μέσα από τη δράση, τη ζωή και τον θάνατό του.

Επιτρέψτε μου μια ιδιαίτερη αναφορά όμως στους Κύπριους φοιτητές, στα μέλη της Εθνικής Φοιτητικής Ένωσης Κυπρίων Θεσσαλονίκης.

Είναι ομολογουμένως ιδιαίτερος ο συμβολισμός της μνημόνευσης του Κυριάκου Μάτση στη Θεσσαλονίκη, την πόλη που αγάπησε βαθιά, αλλά και που σε ένα μεγάλο βαθμό τον διαμόρφωσε. Εδώ άλλωστε σπουδάζει, γράφει και αναπτύσσει μια βαθιά κατανόηση των ιστορικών και πολιτιστικών δεσμών που ενώνουν την Κύπρο με την Ελλάδα. Πάντοτε στην πρώτη γραμμή ο Μάτσης, από τη δράση του στα φυλάκια του Ελληνικού Στρατού, όπου έδινε ομιλίες για την Κύπρο μας, τις συζητήσεις με τον τότε υπουργό Παιδείας για τα φοιτητικά προβλήματα, πρωτοστάτης στη συλλογή και αποστολή υπογραφών στην Κύπρο κατά τη διεξαγωγή του Ενωτικού Δημοψηφίσματος.

Δεν μπορείς να περάσεις από τη Θεσσαλονίκη και να μην σε ακουμπήσει το πέρασμα του Μάτση έστω και αν σε χωρίζουν δεκαετίες με εκείνον. Έτσι είναι που ξεχωρίζει το μεγαλείο άλλωστε. Έγραφε ο Μάτσης στο προσωπικό του ημερολόγιο στις 12 Οκτωβρίου 1946 «(σήμερα) είναι η μεγάλη μέρα της ζωής μου, η μέρα που διαγράφει σταθερά κι ακλόνητα το μέλλον μου. Φεύγω από την Κύπρο για ν’ακολουθήσω τα μαθήματα της Γεωπονικής Σχολής Θεσσαλονίκης. Ευρύ ανοίγεται μπροστά μου το μέλλον. Στον τιτάνιο αυτό αγώνα νιώθω πως έχω να παλέψω άγρια. Έχω πλήρη συναίσθηση των δυναμικοτήτων και αισθάνομαι πλήρως τα ευθύνας της θέσεώς μου. Πιστεύω στον εαυτό μου κι’ ελπίζω πως θα νικήσω στη ζωή».

Αυτός ήταν άλλωστε ο Κυριάκος Μάτσης, αγωνιστής, γεννημένος νικητής. Στο ημερολόγιο του σημειώνει ότι «Όποιος δεν ΝΙΚΑ δεν έχει δικαίωμα να ΖΗ», με τις δύο λέξεις, το «ΝΙΚΑ» και το «ΖΗ» με κεφαλαία γραμμένες, σαν να αποτελεί αρχή της ζωής του και πεποίθηση ότι η ΖΩΗ πρέπει να συμπίπτει με τη ΝΙΚΗ, να ταυτίζεται μ’ αυτήν.

Αυτό το ανεξίτηλο πέρασμα του Κυριάκου Μάτση από τη Θεσσαλονίκη είναι που οδήγησε ολόκληρη την πόλη στις 23 Νοεμβρίου 1958, λίγες μέρες μετά την ηρωική του θυσία –«ο οποίος έπεσε μαχόμενος, γενναίος ως νέος Λεωνίδας» όπως η εφημερίδα ο «Ελληνικός Βορράς» τον αναφέρει– σε μια μεγαλειώδη σιωπηλή πορεία διαμαρτυρίας. Επικεφαλής της πομπής ήταν ο Πρύτανης, η σύγκλητος και οι καθηγητές του Πανεπιστημίου, ενώ προηγήθηκε θεία λειτουργία και μνημόσυνο για τον ήρωα Μάτση εις τον Άγιο Δημήτριο. Παρόντες έξω από τον Άγιο Δημήτριο, ασφαλώς, Κύπριοι φοιτητές με τη φωτογραφία του ήρωα και το λάβαρο της Εθνικής Φοιτητικής Ένωσης Κυπρίων Θεσσαλονίκης (ΕΦΕΚΘ). Το ίδιο λάβαρο που αγαπητοί φίλοι σήμερα κρατάτε στα χέρια σας, που υψώνετε περήφανα, σύμβολο αγώνων και εθνικών πόθων.

Ο Κυριάκος Μάτσης ακόμη και σήμερα, 65 χρόνια μετά, εξακολουθεί να είναι ο ήρωας που εμπνέει, που κατευθύνει, που ενθουσιάζει, που συγκλονίζει, ο ήρωας που ξεσηκώνει και αφυπνίζει τον λαό. Γιατί ακριβώς αυτός ο γενναίος αλλά και γενναιόψυχος αγωνιστής, ο διανοούμενος αγωνιστής νοιαζόταν για την ανθρωπότητα, για ολόκληρη την ανθρωπότητα. Αγαπούσε τη ζωή και τον τόπο του αγνά και ατόφια. Έγραφε ο Μάτσης «Να γιατί δεν νοιάζομαι αν τη γη αυτή τη ζουν Τούρκοι ή Έλληνες, Εβραίοι… Εκείνο που έχει αξία, είναι να τη ζουν αυτοί που την ποτίζουν με τον ιδρώτα τους και να περπατούν πάνω της ελεύθεροι, διαφεντευτές της, κυρίαρχοί της. Ν’ αναπνέουν περήφανοι τον αέρα της που να ‘ναι αέρας δροσιάς, ομορφιάς, λεβεντοσύνης, Όχι πνίχτης». Με αυτόν τον απαράμιλλο ψυχικό πλούτο, με ευγενικά όνειρα και με μοναδική νηφαλιότητα σήμερα ο Μάτσης είναι πιο επίκαιρος από ποτέ.

Πέρα λοιπόν από την οφειλόμενη απόδοση τιμής οφείλουμε και επιβάλλεται να αντλούμε διδάγματα από τις διαχρονικά άφθορες αξίες της ελευθερίας, της δικαιοσύνης και της αξιοπρέπειας του ανθρώπου που υπηρέτησε μέχρι τέλους ο ήρωας.

Η ιστορική μας ευθύνη απέναντι σε όσους με το πέρασμά του σμίλεψαν την ένδοξή μας Ιστορία, όπως ο Κυριάκος Μάτσης, επιτάσσει τη συνέχιση του αγώνα για λύτρωση.

Εκπροσωπώντας την Κυβέρνηση και τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας θέλω να μεταφέρω ότι, συναισθανόμενοι το βάρος της ιστορικής μας ευθύνης, πορευόμαστε με βασική επιδίωξη την επανένωση της πατρίδας μας και θα εξαντλήσουμε κάθε προσπάθεια προς αυτή την κατεύθυνση. Στόχος μας παραμένει η επανέναρξη των διαπραγματεύσεων από εκεί όπου είχαν διακοπεί, με πυξίδα τα ψηφίσματα του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) και τις αρχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ).

Επιδιώκουμε την ενεργότερη συμμετοχή της ΕΕ, αναμένουμε τον διορισμό απεσταλμένου και από δικής μας πλευράς θα πράξουμε ό,τι είναι δυνατόν για να δημιουργήσουμε τις προϋποθέσεις, να αξιοποιήσουμε όλες τις ευκαιρίες και να εξαντλήσουμε κάθε προσπάθεια για την επίτευξη μιας βιώσιμης, ειρηνικής και οριστικής διευθέτησης του Κυπριακού. Η θέλησή μας για επίλυση με μια λύση διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας με πολιτική ισότητα παραμένει ισχυρή.

Ο Κυριάκος Μάτσης τόλμησε να αναμετρηθεί με τη συνείδηση και την Ιστορία του και πρωτοστάτησε σε έναν αγώνα επικό και ανεπανάληπτο με αυταπάρνηση και αυτοθυσία. Βγήκε από τον στενό κύκλο ενός πρόσκαιρου χώρου και χρόνου για να εισέλθει στο ανέσπερο στερέωμα της απαράγραπτης Ιστορίας.

Είναι αλήθεια όμως πως ως Έλληνες δεν έχουμε καλή σχέση με τη μνήμη. Ανακαλούμε τις περισσότερες φορές μηχανικά ένα μακρύ κατάλογο ημερομηνιών, μια ατελεύτητη λίστα ηρώων. Γιατί αν είχαμε ζωντανή και ειλικρινή σχέση με τη μνήμη θα ήταν αυτή μια ζώσα πραγματικότητα στο «είναι» μας. Μια συνεχής και άσβεστη φλόγα υπόμνησης του χρέους απέναντι στην Ιστορία. Απέναντι στο παρόν και το μέλλον μας.

Έτσι και με τη σημερινή επέτειο της θυσίας του Μάτση. Την κοντύναμε ίσα με το μπόι μας. Αυτή που ξεπερνά τα ανθρώπινα μέτρα και την Ιστορία. Τιμούμε τους ήρωες των εθνικών μας αγώνων για να κρύψουμε τη δική μας μικρότητα κι ανημποριά. Γιατί δεν έχουμε το ήθος να αναμετρηθούμε με το δικό τους ήθος. Να παραβγούμε με το ανάστημα της ψυχής του Μάτση και το μεγαλείο της θυσίας του. Όσα κι αν σήμερα ειπωθούν θα είναι φτηνά και ανέξοδα συνθήματα. Γιατί αν πραγματικά θέλαμε να σταθούμε με σεβασμό στη μεγαλοσύνη του Μάτση θα έπρεπε πρώτα να αναδεχτούμε με γενναιότητα τις δικές μας ευθύνες.

Κάθε άνθρωπος, κάθε λαός, γίνεται άξιος της ιστορικής του αποστολής όσο βαθαίνει η συνείδηση που έχει για την Ιστορία του. Το μεγαλείο του πολιτισμού ενός έθνους είναι πάντα ανάλογο με την καθαρότητα και το βάθος της ιστορικής του μνήμης. Χρέος μας λοιπόν αυτή η ιστορική μνήμη να γίνει βίωμα, η ανάγκη της Ιστορίας να συναντήσει την ιστορικότητα της ανάγκης, η επιταγή για ενότητα να μετουσιωθεί σε λύτρωση.

Άλλωστε, το λέει και ο ποιητής:

«Χρωστάμε σ’ όσους ήρθαν πέρασαν,

θα ‘ρθουν, θα περάσουν.

Κριτές θα μας δικάσουν

οι αγέννητοι, οι νεκροί.»

Πριν από 65 χρόνια, μια τέτοια μέρα, στις 19 Νοεμβρίου 1958, ο Μάτσης βρίσκεται πολιορκημένος στο κρησφύγετό του. Καλείται να παραδοθεί, να σώσει τη ζωή του. Η απάντησή του ως γνήσιο, ατόφιο ελληνικό πνεύμα δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετική, επειδή «Θέλει αρετήν και τόλμην η ελευθερία». Απαντά λοιπόν με φωνή στεντόρεια και παλληκαρήσια, «Μολών λαβέ. Τώρα είμαι μόνος, ελάτε, αν τολμάτε, να με πάρετε. Δε θα με βγάλετε ζωντανόν από εδώ μέσα. Αν βγω, θα βγω πυροβολώντας». Αυτές ήταν οι τελευταίες λέξεις που βγήκαν από το στόμα του ήρωα. Οι κάτοικοι του Δίκωμου άκουσαν δύο τρομερές εκρήξεις. Η πρώτη χειροβομβίδα τον λειάνισε. Η δεύτερη, τη φαντάζομαι μεγαλόψυχη, όταν είδε το νεκρό παλληκάρι λύγισε κι άστραψε από θαυμασμό. Όπως λύγιζαν και θαύμαζαν όλοι στο πέρασμα του Μάτση.

Τιμή και δόξα στον Κυριάκο Μάτση.

Τιμούμε και υποκλινόμαστε στη μεγάλη του θυσία. Η μνήμη του θα είναι αιώνια, όπως ασταμάτητος θα είναι και ο δικός μας αγώνας ως την τελική δικαίωση, ως τη δικαίωση της θυσίας του.

Θα δανειστούμε μια σταγόνα από τη λεβεντιά σου. Θα δανειστούμε μια αχτίδα από τη σκέψη σου.

Να ‘σαι καλά που υπήρξες, Κυριάκο Μάτση.

Αιωνία κι αγέραστη ας είναι η φωτοβόλος μνήμη σου Κυριάκο Μάτση, Σταυραετέ του Πενταδαχτύλου.

(ΡΜ/ΝΓ/ΕΑθ)