Ανακοινωθέντα

«O Nικόλαος Πετρή Γιάγκου από την Πάνω Zώδια, ενώ βρισκόταν υπό νόμιμη κράτηση, κατόρθωσε να διαφύγει». Aυτό ήταν το σύντομο ανακοινωθέν που εξέδωσαν οι αποικιακές αρχές μετά την απάνθρωπη δολοφονία του 24χρονου παλληκαριού με βασανιστήρια. Tέτοιο ήταν το δόλιο επιθανάτιο άγγελμα της κατοχικής αγγλικής διοίκησης. Oι Άγγλοι κατακτητές δεν είχαν το θάρρος να ομολογήσουν ότι δολοφόνησαν βάναυσα, με φρικτά βασανιστήρια το παλληκάρι από τη Zώδια.

Στις 5 Οκτωβρίου 1958 πραγματοποιήθηκε επιτυχής ενέδρα της ΕΟΚΑ στην Κάτω Ζώδια. Η ομάδα που συμμετείχε, οδηγήθηκε στο Νικητάρι και ο Νικόλαος Γιάγκου ήταν ο μόνος που γνώριζε σε ποιο χώρο κατέφυγαν οι αντάρτες που είχαν κάνει την επίθεση.

Δύο μέρες αργότερα συνελήφθη. Αφού μεταφέρθηκε στη Λεύκα υποβλήθηκε σε φρικτά βασανιστήρια για να αποκαλύψει πού βρίσκονταν ο τομεάρχης και η αντάρτικη ομάδα του. Είναι συγκλονιστική η μαρτυρία του δεκαπεντάχρονου τότε μαθητή, Αντώνη Παπαευριπίδη, που είχε, επίσης, συλληφθεί και βασανιστεί μαζί του, και που αναφέρει σχετικά: «Ο ξυλοδαρμός μας από τους βασανιστές μας, που ήταν δύο αξιωματικοί της αστυνομίας,  ένας Άγγλος, ένας Τούρκος και αρκετοί Άγγλοι στρατιώτες, συνεχίζονταν μια σε μένα, μια στον Νικολή, έξω από τη Μόρφου προς τη θάλασσα, κοντά σε ένα αυλάκι με νερό, όπου μας έριχναν, όταν λιποθυμούσαμε. Στις δύο η ώρα μετά τα μεσάνυχτα, μας έβαλαν στο ίδιο αυτοκίνητο, τον Νικολή μπροστά κι εμένα στο πίσω κάθισμα. Σε μια στροφή του δρόμου ο Νικολής έγειρε πάνω στην πόρτα, η οποία άνοιξε, αφήνοντας το σώμα του να κρέμεται κατατσακισμένο, ταλαιπωρημένο, μη μπορώντας να κάμει την παραμικρή προσπάθεια, για να κρατηθεί».

Ο Νικόλαος Γιάγκου, σύμφωνα με μαρτυρία αστυνομικού, ξεψύχησε στον αστυνομικό σταθμό Λεύκας, όπου είχε μεταφερθεί, κοντά στον οποίο και τάφηκε από τους δύο αξιωματικούς της αστυνομίας, που είχαν προκαλέσει τον θάνατό του. Σκληροί και απάνθρωποι αλλά και ανίκανοι οι βασανιστές να αιτιολογήσουν τον θάνατο του νεαρού παλληκαριού τον έθαψαν σε άγνωστο μέρος. Είναι ο μόνος ήρωας της ΕΟΚΑ, που πέθανε από βασανιστήρια και τάφηκε σε άγνωστο μέρος.

Οι Άγγλοι και Τούρκοι επικουρικοί χρησιμοποίησαν απάνθρωπες μεθόδους, χωρίς όμως να κατορθώσουν να αποσπάσουν ούτε λέξη από το θαρραλέο παλληκάρι. Παρόλο που γνώριζε, δεν ομολόγησε. Άντεξε και δεν πρόδωσε τον αγωνιστή Γιάννη Kασίνη και τους άλλους συντρόφους του. Εκείνος μαρτύρησε και ξεψύχησε στα χέρια τους, σώθηκε όμως η Ομάδα. Πιστός στον όρκο, προτίμησε τον θάνατο παρά να καταδώσει τους συναγωνιστές του και να θέσει σε κίνδυνο την Οργάνωση.

Ο Νικόλαος Γιάγκου γεννήθηκε στην Πάνω Ζώδια -την κατεχόμενη σήμερα Πάνω Ζώδια του διαμερίσματος Μόρφου- το 1934, από γονείς αγρότες. Πατέρας του ήταν ο Πέτρος Γιάγκου και μητέρα του η Χατζημαρία Χατζηχαραλάμπους.

Οι νουθεσίες και οι διδαχές, που έλαβε από την οικογένειά του, ενστάλαξαν στην παιδική ψυχή του την αγάπη, τη φιλοπατρία, την ορθόδοξη πίστη και ευλάβεια και την αφοσίωση σε ανθρωπιστικές αξίες και εθνικά ιδανικά. Αφοσίωση στην ελευθερία και την ελληνική ψυχή της Κύπρου. Ολοκληρώνοντας τη φοίτησή του στο Δημοτικό Σχολείο, και θέλοντας να συμπαρασταθεί στον καθημερινό αγώνα των γονιών του, ασχολήθηκε με τη γεωργία. Από νωρίς υπήρξε μέλος της Ο.Χ.Ε.Ν. Πάνω Ζώδιας και πρωτοστατούσε σε όλες τις θρησκευτικές και εθνικές εκδηλώσεις του χωριού, ομαδικές εκδρομές, εξορμήσεις, γιορτές και θεατρικές παραστάσεις, που είχαν ως βασικό στόχο την καλλιέργεια και την τόνωση του εθνικού φρονήματος.

Επεσήμαναν τις αρετές και τα ιδιαίτερα χαρίσματα της προσωπικότητάς του οι υπεύθυνοι της Ε.Ο.Κ.Α. και γι’ αυτό τον παρότρυναν να μυηθεί στην Οργάνωση. Έτσι το 1954 ορκίστηκε ως μέλος της ΕΟΚΑ και ανέλαβε να οργανώσει την ομάδα του χωριού του. Με την έναρξη του αγώνα, αναλαμβάνει ενεργό ρόλο και βοηθά με κάθε τρόπο στη μεταφορά οπλισμού, στην επικοινωνία με διάφορους συνδέσμους, στη μεταφορά και στην απόκρυψη αγωνιστών, που καταζητούνταν από τον Άγγλο κατακτητή. Στο σπίτι του διατηρούσε κρησφύγετο, το οποίο αποτελούσε ορμητήριο  για ενέδρες και εργαστήριο κατασκευής πολεμικού εξοπλισμού. Παράλληλα, εκεί φιλοξενούσε αντάρτες, αναλαμβάνοντας τόσο την προστασία και την τροφοδοσία τους όσο και τη διακίνησή τους. Συμμετείχε σε ποικίλες δραστηριότητες, ανάμεσα στις οποίες και η επίθεση εναντίον του αστυνομικού σταθμού Κουτραφά.  

Σήμερα εδώ, 60 χρόνια μετά, τιμούμε τη μνήμη του ήρωα Νικολάου Πετρή Γιάγκου, ενός γενναίου αγωνιστή του απελευθερωτικού Αγώνα της ΕΟΚΑ 55’-59. Ενός νέου παλληκαριού με ακμαία και αγνή ελληνική ψυχή, που υπέμεινε μέχρι θανάτου τα φρικτά βασανιστήρια του αδίστακτου κατακτητή. Μικρής διάρκειας η ζωή του, όμως αξιοζήλευτη σε ποιότητα, σε «αρετήν και τόλμην», σε ελεύθερο φρόνημα και σε ακατάβλητη δύναμη ψυχής.

Διερωτόμαστε κάποτε εμείς οι σημερινοί: πώς μπόρεσαν τότε τα παλληκάρια της EOKA να αξιωθούν για τόσο λαμπρά επιτεύγματα, τόσο μεγάλα πράγματα; Πώς αυτοί οι απλοί και φιλειρηνικοί νέοι, συχνά αφοσιωμένοι σε γεωργικές ενασχολήσεις όπως ο Nικολής, εντελώς άκαπνοι μέχρι τότε στη ζωή τους, μπόρεσαν να επιδείξουν τέτοια αποφασιστικότητα, αντοχή και αυταπάρνηση στον αγώνα; Πώς ήταν δυνατό εκείνοι να βαδίζουν προς το βέβαιο θάνατο ή και να αντικρίζουν την αγχόνη με μια ηρεμία και σχεδόν με την ίδια φυσικότητα που άλλοι διασχίζουν ένα δρόμο για να πάνε στη δουλειά τους; Πώς μπορούσε έτσι απλά οι μανάδες τους να δίνουν στο γιο τους την ευχή τους όταν ήξεραν ότι πιθανότατα δεν θα γύριζε πίσω ποτέ ξανά;

Tην απάντηση μας δίνει με άμεσο τρόπο, με τη θαυμαστή απλότητα, ο ίδιος ο πατέρας του ήρωα, ο Πέτρος Γιάγκου Ψάλτη. Mέσα από δυο-τρία λόγια που σημαίνουν όμως πολλά : «H πολλή μου ευχαρίστηση που έχω, έλεγε ο γέροντας Πέτρος, είναι που ο γυιος μου δεν πρόδωσε. Eπήεν η ψυχή του ευχαριστημένη. Έχει πιο καλό πράγμα από του να πάει η ψυχή ευχαριστημένη;». Όταν ο πατέρας μιλά με τέτοια λόγια, τότε καταλαβαίνουμε πολλά για τον τρόπο που οι άνθρωποι του τόπου μας μεγάλωναν αυριανούς ήρωες. Για την ψυχοσύνθεση που έχτισαν αυτά τα νέα παιδιά μέσα στον απλό και ταπεινό κόσμο της κυπριακής υπαίθρου.

Tα λόγια αυτά του γέρο-Πέτρου θα μπορούσαν και σήμερα να δώσουν απαντήσεις σε πολλές από τις απορίες, τις αμηχανίες και τα αδιέξοδα του κόσμου μέσα στον οποίο ζούμε με τη μισή πατρίδα σκλαβωμένη, εδώ και 44 χρόνια στον Tούρκο παραδομένη. Σκέφτονταν και είχαν μέριμνα «τι ψυχή θα παραδώσουν». Λειτουργούσαν με δύναμη ψυχής, δίνοντας ίσως λιγότερο προτεραιότητα στα υλικά αγαθά του κόσμου.

Ο Εθνικοαπελευθερωτικός Αγώνας της ΕΟΚΑ σημάδεψε ανεξίτηλα τη σύγχρονη Ιστορία της Κύπρου. Η εξέγερση των απλών και αγνών ανθρώπων του νησιού μας, αποτέλεσε την κορυφαία στιγμή στον αγώνα των Ελλήνων της Κύπρου για ελευθερία και έδωσε με σθένος την απάντηση στην επίμονη άρνηση των Βρετανών να αποδώσουν δικαιοσύνη. Ο ωραίος εκείνος Αγώνας, ήταν μια εποποιία, στην οποία η συμμετοχή των Ελληνοκυπρίων ήταν καθολική, η ενότητα και η αλληλεγγύη των αγωνιστών και του λαού συγκινητική.

Μπορεί να μην οδήγησε στην επίτευξη του βασικού στόχου, που ήταν η αυτοδιάθεση και η ένωση με την Ελλάδα, οδήγησε ωστόσο στο τέλος της αποικιοκρατίας και στην ίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας. Αυτή την Κυπριακή Δημοκρατία, με τα όποια τρωτά της, αυτό το κράτος που καλούμαστε να διαφυλάξουμε και σήμερα, μας το κληροδότησε ο αγώνας του 1955-59, η ψυχή και η θυσία των αγωνιστών της ΕΟΚΑ. Διαφύλαξε ο Αγώνας εκείνος τις αξίες και τα ιδανικά μας, την εθνική και πολιτισμική ταυτότητά μας, την ανθρωπιά και την αξιοπρέπειά μας. Ανέδειξε σπουδαίες ηρωικές μορφές, οι οποίες θα αποτελούν πάντα άξια παραδείγματα απαράμιλλου θάρρους, αυτοθυσίας και προσφοράς στην πατρίδα. Ένα τέτοιο ενδεικτικό παράδειγμα ήθους αποτελεί και ο ήρωας Νικόλαος Γιάγκου, που μνημονεύουμε και τιμούμε σήμερα.

Οι πράξεις της ενάρετης ζωής του, μα κυρίως η συνειδητή απόφαση να οδηγηθεί με τόλμη στον θάνατο, όπως και όλων των ωραίων και γενναίων παλληκαριών, που έγραψαν με το αίμα και τις θυσίες τους το ένδοξο έπος του ’55-’59, θα υπενθυμίζει πάντοτε σε όλους μας το χρέος μας απέναντι στην πατρίδα και θα αναδεικνύει διδάγματα αγωνιστικότητας, ακεραιότητας, ανιδιοτέλειας και εντιμότητας. Διδάγματα τα οποία ενδυναμώνουν την πίστη μας, ώστε να συνεχίσουμε τον δικό μας αγώνα.

Η πατρίδα μας, ημικατεχόμενη, έχει ακόμα ανάγκη και εμείς έχουμε αγώνα να κάνουμε. Ο τουρκικός στρατός κρατά και ελέγχει πλήρως ένα μεγάλο μέρος της πατρίδας μας –κι ανάμεσα σε αυτά τα κατεχόμενα είναι και η Μόρφου και η γενέτειρα του Νικολάου Γιάγκου η Ζώδια. Η κατοχική δύναμη καθημερινά απεργάζεται τον εκτουρκισμό των κατεχομένων -ενάντια ακόμα και στους αυθεντικούς Τουρκοκυπρίους. Η Τουρκία και το κατοχικό καθεστώς προσπαθούν να εμφανίσουν τους τόπους μας ως ένα άλλο κράτος κι ας είναι προϊόν υφαρπαγής και λεηλασίας θέλουν και πάλι να του δώσουν ίση μοίρα στον κόσμο. Η τουρκική πολιτική δόλια προσπαθεί να χρησιμοποιεί ακόμα και αυτή τη διαδικασία για επίλυση του Κυπριακού σαν μια ευκαιρία να κηδεμονεύσει ολόκληρη την Κύπρο και να διαιωνίσει τον πλήρη έλεγχό της. 

Γι’ αυτούς τους λόγους ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας και η Κυβέρνηση στοχεύουν ταυτόχρονα στην ακούραστη προσπάθεια και επίμονη διεκδίκηση για να πετύχουμε λύση μέσα από τις αποφάσεις και το πλαίσιο του ΟΗΕ για μια δικοινοτική διζωνική ομοσπονδία, αλλά σύμφωνα και με τις αρχές και τους κανόνες της ΕΕ, αλλά όμως και στην αποτροπή του κινδύνου μέσα από αυτή τη διεκδίκησή μας η Τουρκία να παρεμβάλει δομές και λογική κηδεμόνευσης ολόκληρης της Κύπρου είτε μέσα από ένα μη βιώσιμο και συγκρουσιακό σχήμα είτε μέσα από εγγυήσεις και δική της στρατιωτική παρουσία.

Είναι μεγάλες οι δυσκολίες της εθνικής προσπάθειας για την αποτίναξη της τουρκικής κατοχής και την επανένωση του λαού της Κύπρου. Για τον λόγο αυτό μας χρειάζεται η μεγαλύτερη δυνατή ενότητα και σύμπνοια.

Αυτή την ώρα ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας διεκδικεί την επανέναρξη της διαπραγμάτευσης με στόχο να αξιοποιήσουμε και το πλαίσιο που πρότεινε ο Γ.Γ. των Η.Ε. κ. Αντόνιο Γκουτέρες, με το οποίο για πρώτη φορά τόσο καθαρά και ωφέλιμα τέθηκε επί τάπητος το θέμα της ασφάλειας της Κύπρου και της οριστικής απεμπλοκής από έλεγχο της Τουρκίας. Ταυτόχρονα, η Κυπριακή Δημοκρατία ξεδιπλώνει μια ενεργητική πολύπλευρη εξωτερική πολιτική τόσο μέσα από το πλέγμα των άριστων, συμμαχικών πλέον, σχέσεων με όλα τα γειτονικά κράτη, όσο και με την αναβάθμιση της Κύπρου ως ευρωπαϊκού πυλώνα σταθερότητας και ασφάλειας που προσθέτει για τον εαυτό της αξία και μπορεί να είναι ωφέλιμη για το διεθνές σύστημα ασφάλειας. Ενώ την ίδια ώρα χωρίς πολλά λόγια αξιοποιείται και ο   αναβαθμός που εξασφαλίζεται με τον ενεργειακό ρόλο της Κύπρου.

Είμαστε έτοιμοι για διαπραγμάτευση και πρέπει να αξιοποιήσουμε τα ΗΕ, αφού έτσι είναι ο μόνος τρόπος ειρηνικά να πετύχουμε το τέλος της τουρκικής κατοχής. Ταυτόχρονα όμως, μπροστά στις μεγάλες δυσκολίες που βάζει η Τουρκία, αλλά και τις άλλες προκλήσεις των καιρών, πρέπει να διατηρήσουμε τη διαύγεια και την ψυχραιμία μας. Ενώ, με ευκαιρίες όπως η αυριανή συνεύρεση στο Εθνικό Συμβούλιο, πρέπει να ανταποκριθούμε και σε εκείνο που ξέρουμε ότι απαιτεί ο λαός μας. Παρά τις όποιες πολιτικές διαφορές, παρά τις όποιες διαφορετικές εκτιμήσεις, πρέπει να αρθούμε στο ύψος των περιστάσεων, αναλογιζόμενοι και την κληρονομιά αυτού του αγώνα για ελευθερία της Κύπρου και να κινηθούμε με όσο το δυνατό μεγαλύτερη ενότητα.  

Με αυτές τις σκέψεις, σεμνά μνημονεύουμε το μεγαλείο των ηρώων και του μεγάλου αγώνα της ΕΟΚΑ. Αναλογιζόμαστε για μια στιγμή πόσα οφείλουμε στη θυσία παλληκαριών όπως ο ήρωας της Ζώδιας Νικόλαος Πετρή Γιάγκου.

Σεβασμός και ευγνωμοσύνη για τη θυσία τους δίνουν το μέτρο του δικού μας χρέους και καθήκοντος για να εργαστούμε συλλογικά και υπεύθυνα για την εθνική δικαίωση του τόπου μας.

Αιωνία ας είναι η μνήμη του ήρωα Νικόλαου Γιάγκου.

_____________

ΡΜ/ΣΧ