Ανακοινωθέντα

Με βαθύτατη λύπη αποχαιρετούμε σήμερα τη σπουδαία καλλιτέχνιδα Νίνα Ιακώβου, την κ. Νίνα όπως την αποκαλούσαμε όλοι. Βρίσκομαι εδώ ως Υφυπουργός Πολιτισμού, εκπροσωπώντας την Κυβέρνηση, για να αποτίσω φόρο τιμής εκ μέρους όλων μας σε έναν σπουδαίο άνθρωπο, μια γυναίκα που χάραξε τον δικό της δρόμο στην τέχνη και που τόλμησε να ξεπεράσει τα όρια της εποχής της. Βρίσκομαι εδώ επίσης επειδή με την Μαρία και την ίδια την κα Νίνα μας συνδέουν δεσμοί φιλίας και εκτίμησης.

Η Νίνα Ιακώβου είναι η πρώτη Κυπρία που παρακολούθησε μαθήματα γλυπτικής στη Σχολή Καλών Τεχνών στην Αθήνα, λίγο πριν από την έναρξη του απελευθερωτικού αγώνα. Η κλίση της αυτή, όπως και η από πολύ νωρίς εκφρασμένη αγάπη της για τον πηλό και την κεραμική, ίσως αναπτύχθηκε λόγω της επαφής της με πρόσφυγες από την Χίο, τους οποίους γνώρισε όταν το 1940 μετακόμισε στο χωριό Λεονάρισσο. Στη Σχολή Καλών Τεχνών γνώρισε τον καθηγητή της κεραμικής Γιώργη Γεωργίου, τον «μεγάλο της δάσκαλο, στον οποίο όφειλε τα πάντα», όπως η ίδια έλεγε, και ο οποίος την δέχτηκε να φοιτήσει στο εργαστήριό του. Η έναρξη του απελευθερωτικού αγώνα όμως και οι δύσκολες συνθήκες της δεκαετίας του πενήντα την ανάγκασαν να επιστρέψει στην Κύπρο, όπου παντρεύτηκε και έκανε την οικογένειά της. Ποτέ όμως δεν ξέχασε την αγάπη της για την γλυπτική. Η πόλη της Αμμοχώστου, όπου ζούσαν, της πρόσφερε τα ερεθίσματα και την έμπνευση για ορισμένα από τα έργα που σημάδεψαν την καλλιτεχνική της πορεία. Αναφέρομαι βέβαια στις περίφημες Κουκουμμάρες. Στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Αμμοχώστου γνώρισε την αρχαιολόγο Αγγελική Πιερίδου, η οποία της μίλησε για αρχαία Κυπριακή κοροπλαστική τέχνη και τη μύησε στην τεχνική της. Παράλληλα, γνώρισε τους αδελφούς Πέτρο και Γιάννη Μουσούπετρου, οι οποίοι της δίδαξαν την τεχνική της κουκκουμάρας, την ανθρωπόμορφη στάμνα της παραδοσιακής κεραμικής της Αμμοχώστου. Το 1964 έλαβε υποτροφία από την Μορφωτική Υπηρεσία του Υπουργείου Παιδείας και ξαναγύρισε στη Σχολή Καλών Τεχνών και στο εργαστήρι του δασκάλου της για ακόμη ένα έτος. Αμέσως μετά, επέστρεψε στην αγαπημένη της Αμμόχωστο και άρχισε να δραστηριοποιείται επαγγελματικά ως γλύπτρια, συχνά σε συνεργασία με τον ζωγράφο Ξάνθο Χατζησωτηρίου.

Δημιούργησε μνημειακά γλυπτά σε τσιμέντο, ξύλο, ή σίδηρο, καθώς και πολλά κεραμικά, για τα μεγάλα ξενοδοχεία της Αμμοχώστου, που ήταν εμπνευσμένα από τον αρχαίο, βυζαντινό και λαϊκό πολιτισμό της Κύπρου. Τραγικό γεγονός ότι εκείνο το μοιραίο καλοκαίρι του 1974, μόλις είχε ολοκληρώσει και παραδόσει μια μεγάλη σειρά ανάγλυφων έργων στο ξενοδοχείο Castle Beach της Κερύνειας.

Η Τουρκική εισβολή την οδήγησε, όπως και τόσους άλλους, στην προσφυγιά. Φεύγοντας από την πόλη της, η Νίνα άφησε μαζί με τα περισσότερα έργα της και την ψυχή της, λεηλατημένα και τα δυο. Μετά την εισβολή εγκαταστάθηκε με την οικογένειά της στη Λάρνακα, όπου συνέχισε να δημιουργεί τα παραδοσιακά κεραμικά και τις κουκουμμάρες σε πολλές παραλλαγές. Παράλληλα, όμως, άρχισε μέσα από την τέχνη της και τον πηλό να απεικονίζει τα βιώματά της από την Αμμόχωστο, τα τραγικά γεγονότα του 1974 και τη νοσταλγία επιστροφής στην αγαπημένη πόλη. Στα έργα της αυτά, σπάζοντας τις φόρμες της παράδοσης, που τόσο πιστά υπηρετούσε κατά τα άλλα, με νέες τολμηρές τεχνικές και ιδέες κατάφερε να αποτυπώσει την βαθιά οδύνη του πολέμου, της προσφυγιάς, του χαμού των ανθρώπων και του τόπου, όπως τα βίωσε η ίδια, και παράλληλα, την βαθιά της αγάπη, πίστη και ελπίδα για τον άνθρωπο. Γιατί αυτό ακριβώς είναι τα έργα της αυτά, βαθιά ανθρωπιστικά. Tα πιο πρωτοποριακά της έργα τα έκανε σε ώριμη ηλικία.

Μόλις το 2002 πήρε την μεγάλη απόφαση, ομολογουμένως μετά από κάποια πίεση, να εκθέσει τη δουλειά της για πρώτη φορά σε ατομική έκθεση στην γκαλερί Γκλόρια. Εκεί παρουσίασε τα πρώτα έργα από μια νέα σειρά με τίτλο «Διαμαρτυρίες». Δείγματα της δουλειάς της παρουσιάστηκαν στη συνέχεια σε σημαντικές εκθέσεις τόσο στην Κύπρο όσο και στο εξωτερικό, μεταξύ των οποίων και η αναδρομική έκθεση που διοργάνωσε το Επιμελητήριο Καλών Τεχνών, του οποίου υπήρξε ιδρυτικό μέλος.

Μέσα από αυτές τις εκθέσεις, η κα Νίνα και το έργο της έτυχε ευρείας αναγνώρισης και εκτίμησης. Ίσως καλύτερα από όλους την κα Νίνα περιέγραψε ο Νέστορας της Κυπριακής Αρχαιολογίας Καθηγητής Βάσος Καραγιώργης με τα εξής λόγια: «Η Νίνα είναι μια ξεχωριστή γλύπτρια. Η τέχνη της έχει μια αρχαιοπρέπεια, ειλικρίνεια, βαθύ συναισθηματισμό. Είναι σεμνή, χωρίς φλυαρίες, διαυγής, χαρακτηριστικά της ίδιας της προσωπικότητάς της. Είναι ενσυνείδητα Ελληνίδα και ειδικότερα Κυπρία γλύπτρια…».

To 2021 της απονεμήθηκε το Βραβείο Πολιτιστικής Προσφοράς «Τεύκρος Ανθίας – Θοδόσης Πιερίδης» για την πολύχρονη, πλούσια και αξιόλογη προσφορά της.

Η κα Νίνα έφυγε πλήρης ημερών, αφήνοντας πίσω της ένα μεγάλο έργο. Λυπούμαι αφάνταστα που έφυγε χωρίς να έχει εκπληρώσει ένα μεγάλο όνειρο, όπως τόσοι άλλοι πρόσφυγες, την επιστροφή στο σπίτι της, στην οδό Καντάρας 10, στο Βαρώσι. Το κενό που αφήνει η απώλειά της είναι σαφώς δυσαναπλήρωτο, αλλά η κληρονομιά που άφησε, οι μορφές που έπλασε, η τέχνη που υπηρέτησε, η πρωτοπορία που τόλμησε, σπάζοντας τα στερεότυπα της δεκαετίας του 1950, θα συνεχίσει να μας εμπνέει. Η κα Νίνα άφησε πολλά σε πολλούς. Όλοι θα τη θυμόμαστε ως ένα απόλυτα δοτικό άνθρωπο, με μια σπάνια σεμνότητα και μια έμφυτη ευγένεια, μια αιώνια έφηβη που έφυγε στα 92 χρόνια της.

Μαρία, Κρυστάλλω και Κυριάκο, πέρα από τα προσωπικά, εκφράζω και τα ειλικρινή συλλυπητήρια της Πολιτείας. Αιωνία ας είναι η μνήμη της και ελαφρύ το χώμα που θα τη σκεπάσει.

(ΕΚ/ΑΣ/ΕΑθ)