Ανακοινωθέντα

Έχουμε πολύ καλό λόγο να είμαστε σήμερα χαρούμενοι για την έναρξη με αυτή τη συνάντηση του Έργου «Υποστήριξη της Επέκτασης και Στρατηγικής Ανάπτυξης της Προδημοτικής Εκπαίδευσης και Φροντίδας στην Κύπρο». Πρόκειται για ένα Έργο που εντάσσεται στο πλαίσιο του Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΣΑΑ) της Κύπρου για την περίοδο 2021-26. Στη βάση της ειδικής μελέτης που προβλέπεται θα ετοιμαστεί η πρώτη Εθνική Στρατηγική και το Σχέδιο Δράσης για την Προδημοτική Εκπαίδευση και Φροντίδα στην Κύπρο. Μέσα από αυτή την εναρκτήρια συνάντηση δίνεται και η ευκαιρία για ενημέρωση των αρμόδιων φορέων της χώρας μας, σχετικά με τις επενδύσεις και τις δράσεις που υλοποιούνται στον χώρο της Προδημοτικής Εκπαίδευσης και Φροντίδας.

Καλωσορίζω τον Γενικό Διευθυντή της Γενικής Διεύθυνσης Στήριξης Διαρθρωτικών Μεταρρυθμίσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, κ. Mario Nava και τον ευχαριστώ ιδιαίτερα για την παρουσία του μαζί μας σήμερα. Η συμμετοχή του σε αυτή τη συνάντηση και στο συνέδριο υποδηλώνει την πλήρη στήριξη τόσο της Διεύθυνσης Μεταρρυθμίσεων, όσο και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής εν γένει και συμβάλλει στην επιτυχία του Έργου και της Μελέτης που καλούμαστε να υλοποιήσουμε τους επόμενους 24 μήνες.

Καταθέτοντας εκ μέρους και του Υπουργείου την ικανοποίηση μας, επιτρέψετε μου να κάνω και μια σχετική προσωπική αναφορά. Θυμάμαι ότι πριν από ακριβώς 30 χρόνια, το 1992, συμμετείχα, με την προσωπική μου ιδιότητα, ως προσκεκλημένος ομιλητής στο Πανελλήνιο Εκπαιδευτικό Συνέδριο που έκαναν από κοινού η κυπριακή και η ελλαδική εκπαιδευτική οργάνωση Δημοτικής Εκπαίδευσης, η ΠΟΕΔ και η ΔΟΕ. Το συνέδριο που έγινε στα Χανιά της Κρήτης είχε ως αντικείμενο την Προδημοτική Εκπαίδευση και η δική μου εισήγηση είχε ως τίτλο «Κοινωνικές συντεταγμένες της προσχολικής εκπαίδευσης, με ειδική αναφορά στην Κύπρο». Θυμάμαι ότι τότε η γενική δωρεάν προδημοτική εκπαίδευση ήταν ακόμα ένας οραματισμός που περνούσε μέσα από φιλόδοξους μακροχρόνιους στόχους. Στο ενδιάμεσο έχουν γίνει πολλά. Σήμερα όμως, χάρη σε αυτή την ευκαιρία που μας δίνεται με το Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, το σχέδιο μας «Κύπρος_το αύριο», φτάνουμε σε υλοποίηση εκείνου του οραματισμού περισσότερο από ό,τι ποτέ πριν. 

Ως γνωστόν, η διαμόρφωση της προσωπικότητας των παιδιών ξεκινά νωρίς και τα πρώτα έτη της ζωής του ανθρώπου είναι τα πιο διαπλαστικά ως προς την ανάπτυξη θεμελιωδών δεξιοτήτων και μαθησιακών κλίσεων. Οι πρώιμες ηλικίες είναι αρκετά καθοριστικές για τις μετέπειτα εκπαιδευτικές και αναπτυξιακές προοπτικές του ανθρώπου. Δημιουργούνται τότε προϋποθέσεις για τη μετέπειτα δραστηριότητα και τα ευρύτερα επιτεύγματά του και, εν τέλει, και γι’ αυτές τις ίδιες τις κοινωνικές και επαγγελματικές προοπτικές του.

Στόχος της Πολιτείας είναι, επομένως, να δημιουργούμε τις καλύτερες δυνατές συνθήκες και προϋποθέσεις για τα παιδιά και την προετοιμασία τους, δηλαδή για τους αυριανούς πολίτες μας. Η ενδυνάμωση του παιδιών επιτυγχάνεται εφόσον θέσουμε στη διάθεσή τους ένα ποιοτικό και επαρκές σύστημα Προδημοτικής Εκπαίδευσης και Φροντίδας. Ενώ ταυτόχρονα, πολιτική μας είναι να εξασφαλίζεται και η πρόσβαση σε αυτό το σύστημα για όλους, υπερκεράζοντας οικονομικούς, πολιτιστικούς ή άλλου είδους φραγμούς και εμπόδια. Τέτοια είναι η προτεραιότητα για το Υπουργείο μας.

Στη σημερινή συγκυρία πρέπει μάλιστα να λάβουμε υπόψη και επιπτώσεις που προέκυψαν σε διάφορους τομείς από την αναπάντεχη πανδημία που βιώσαμε τα προηγούμενα χρόνια. Πρέπει δηλαδή να αντιμετωπισθούν ενδεχόμενες δυσκολίες που προέκυψαν μέσα από τις έκτακτες συνθήκες και τους περιορισμούς που επικράτησαν. Γιατί, ως γνωστόν, η πανδημία του Κορωνοϊού δεν απείλησε μόνο την υγεία, και το ιατροφαρμακευτικό σύστημα ή ακόμα και την ίδια τη ζωή των ανθρώπων, αλλά επηρέασε δραστικά την οικονομία, έθεσε πίεση στο σύστημα κοινωνικής προστασίας και στην εκπαίδευση, επιφέροντας διάφορες συνέπειες και στην οικογένεια. Βλέπουμε λοιπόν σήμερα τις ανάγκες για τη φροντίδα των μικρών παιδιών και μέσα από αυτό το πρίσμα.

Είναι μέσα από αυτή τη λογική που οι 27 εταίροι στην Ε.Ε. μαζί με τους θεσμικούς φορείς θεσμοθέτησαν μια συλλογική προσπάθεια για την ανάκαμψη, αλλά και για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας της κοινωνίας στις χώρες-μέλη. Μέσα από αυτή την ευκαιρία και εκπονώντας το δικό μας ΣΑΑ, με την εμβληματική ονομασία «Κύπρος_το αύριο», έχουμε συμπεριλάβει αυτή τη μεταρρυθμιστική δράση για την εκπαίδευση και τη φροντίδα των παιδιών σε πρώιμη ηλικία.

Το Υπουργείο Παιδείας, Αθλητισμού και Νεολαίας, σε συνεργασία και με το Υφυπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας, έρχεται να συμβάλει αποφασιστικά στη διεύρυνση της συμμετοχής στην Προδημοτική Εκπαίδευση, στη βελτίωση της πρόσβασης, αλλά και στην αναβάθμιση της ποιότητας των υπηρεσιών που παρέχονται στον τομέα της εκπαίδευσης και φροντίδας. Επιδιώκουμε να εκσυγχρονίσουμε τις παιδαγωγικές προσεγγίσεις, αλλά και να αναβαθμίσουμε και να βελτιώσουμε τις υποδομές μας. Απώτερος στόχος είναι να διασφαλίσουμε ότι κανένα παιδί δεν θα μείνει πίσω. Η πολιτική μας αποσκοπεί να αντιμετωπίσουμε την ανισότητα και τον κοινωνικό αποκλεισμό.

Παράλληλα, μέσα από αυτό τον προγραμματισμό για τη σχολική ένταξη, την ανάπτυξη και την ευημερία των παιδιών, ενισχύεται αναμφίβολα και η οικογένεια. Διότι με την επέκταση της προδημοτικής σε περισσότερα παιδιά, στηρίζονται οι γονείς που μπορούν έτσι να αναπτύξουν πιο άνετα κοινωνικές και, ιδιαίτερα, επαγγελματικές δραστηριότητες. Σε συνδυασμό με τις πρόσφατες αποφάσεις της Κυβέρνησης για περαιτέρω επέκταση της γονικής άδειας, η επέκταση και της προδημοτικής εκπαίδευσης διευκολύνει την εργασιακή απασχόληση των γονέων -και ιδιαίτερα των γυναικών που συχνά επωμίζονται μεγαλύτερο βάρος.

Μέσα από αυτό τον προγραμματισμό, τα επόμενα τρία χρόνια σταδιακά θα ενταχθούν στην προδημοτική εκπαίδευση περίπου δέκα χιλιάδες πρόσθετα παιδιά, αριθμός πολύ σημαντικός για τα μεγέθη της χώρας μας.

Εφαρμόζουμε τα τελευταία χρόνια μια σειρά από σημαντικές μεταρρυθμίσεις στο εκπαιδευτικό σύστημα. Μεταξύ αυτών, η πολιτική μας για την προδημοτική εκπαίδευση είναι να την προσαρμόσουμε στα σύγχρονα δεδομένα, αλλά και να την καταστήσουμε προσιτή σε όλες τις οικογένειες. Σε αυτή την κατεύθυνση, εφαρμόστηκε ήδη με επιτυχία για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά η επέκταση της δωρεάν φοίτησης σε υποχρεωτική Προδημοτική Εκπαίδευση από 12 σε 18 μήνες.

Ενώ ήδη εφαρμόζεται και πολιτική που διευρύνει την πρόσβαση, αφού οι κενές θέσεις στα Δημόσια Νηπιαγωγεία κατανέμονται σε παιδιά μικρότερης ηλικίας, 3-4 ετών. Η κατανομή αυτών των θέσεων βασίζεται σε συγκεκριμένα κριτήρια, ούτως ώστε να δίνεται προτεραιότητα σε παιδιά οικογενειών από χαμηλότερα κοινωνικο-οικονομικά στρώματα, που αναμένεται να αντιμετωπίζουν και μεγαλύτερο κίνδυνο κοινωνικού αποκλεισμού. Για τα μικρότερα παιδιά που καταλαμβάνουν τέτοιες κενές θέσεις στα Δημόσια Νηπιαγωγεία, καταβάλλονται χαμηλά δίδακτρα. Τυγχάνουν όμως πλήρους εξαίρεσης από δίδακτρα οικογένειες που αντιμετωπίζουν ιδιαίτερες οικονομικές δυσκολίες. Εξάλλου, μείωση διδάκτρων προβλέπεται και για οικογένειες με τέσσερα παιδιά και άνω.

Στο πλαίσιο της ίδιας πολιτικής ενθάρρυνσης της προσβασιμότητας, το Υπουργείο μας επιχορηγεί την κάλυψη μέρους των εξόδων των Κοινοτικών Νηπιαγωγείων. Νηπιαγωγεία αυτής της κατηγορίας λειτουργούν εκεί όπου οι διαθέσιμες δημόσιες τάξεις του Νηπιαγωγείου δεν μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες όλων των μικρότερων παιδιών της κοινότητας.

Τώρα, στο πλαίσιο μεταρρύθμισης που περιλαμβάνεται στο σχέδιο Κύπρος_το αύριο, η δωρεάν προδημοτική εκπαίδευση θα επεκταθεί σε ηλικίες που θα καλύπτουν ακόμη οκτώ μήνες. Κατ’ αυτό τον τρόπο μέχρι το 2025 το κυπριακό εκπαιδευτικό σύστημα θα παρέχει διετή δωρεάν (υποχρεωτική) προδημοτική εκπαίδευση, σε όλα ανεξαιρέτως τα παιδιά, ηλικίας τεσσάρων έως έξι ετών.  Επιπλέον, την οικογένεια και τους εργαζόμενους γονείς στηρίζουμε με τη λειτουργία το απόγευμα Ολοήμερων Προαιρετικών Δημόσιων Νηπιαγωγείων.

Την ίδια όμως ώρα που επιτυγχάνεται διευρυμένη πρόσβαση στα σχολεία, δηλαδή ενός είδους ποσοτική ανάπτυξη, ιδιαίτερη μέριμνα λαμβάνεται και για την ποιότητα στην Προδημοτική Εκπαίδευση. Αυτός ο στόχος εξυπηρετείται από την αναθεώρηση που έγινε πρόσφατα στο Αναλυτικό Πρόγραμμα των Νηπιαγωγείων, με ενιαίο σχεδιασμό για τις ηλικίες τριών έως έξι ετών. Το νέο Αναλυτικό στοχεύει στην ανάπτυξη δεξιοτήτων και όχι στην απόκτηση γνώσεων, ενώ λαμβάνει υπόψη την ατομική αφετηρία κάθε παιδιού, προκειμένου να παρέχει σε όλα τα παιδιά την καλύτερη δυνατή υποστήριξη στην αξιοποίηση όλων των δυνατοτήτων τους. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην υποστήριξη της γλωσσικής ανάπτυξης των μικρών παιδιών. Αυτό διότι, από τη μια, υπάρχει ομολογουμένως ανάγκη για μια μεγαλύτερη προσπάθεια για την κατάκτηση της ελληνικής γλώσσας. Ενώ, από την άλλη, πρέπει να ανταποκριθούμε σε ένα περιβάλλον αυξημένης διεθνούς συσσωμάτωσης και στις ανάγκες διεθνούς επικοινωνίας, με τη διδασκαλία της αγγλικής γλώσσας να ξεκινά από μικρότερες ηλικίες. Ταυτόχρονα, το σημερινό σχολείο λειτουργεί μέσα σε μια κοινωνία όπου υπάρχει μεγαλύτερος πλουραλισμός και, βεβαίως, προωθεί τον σεβασμό στη διαφορά που μπορεί να προκύπτει από το οικογενειακό περιβάλλον. 

Εξειδικευμένα προγράμματα παρέχουν υποστήριξη σε παιδιά που κινδυνεύουν από αναλφαβητισμό, ενώ αναπτύσσεται και εξειδικευμένη μεθοδολογική προσέγγιση για τη διδασκαλία της ελληνικής ως δεύτερης γλώσσας σε παιδιά με μεταναστευτική βιογραφία. Το 2020 το Υπουργείο προχώρησε στην ανάπτυξη Αναλυτικού Προγράμματος διδασκαλίας της ελληνικής ως δεύτερης γλώσσας.  Επιπλέον, στα δημόσια νηπιαγωγεία παρέχεται μαθητική στήριξη με κοινωνικοοικονομικά κριτήρια, αξιοποιώντας και άλλα ευρωπαϊκά προγράμματα και κονδύλια. Το 2019 εφαρμόστηκε για πρώτη φορά το πρόγραμμα ΔΡΑ.Σ.Ε., το οποίο επιχορηγεί δεύτερη νηπιαγωγό στην τάξη, καθώς και άλλο διδακτικό προσωπικό για επιπλέον υποστήριξη, με στόχο την ανάπτυξη δημιουργικών δραστηριοτήτων, όπως χορός, θεατρικά παιχνίδια, φυσική αγωγή, μουσική, τέχνες και χειροτεχνία.

Με σεβασμό και αναγνώριση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών και των διαφορών, εστιάζοντας και στις ιδιαίτερες ανάγκες που παρουσιάζουν τα παιδιά, όπως και την επιδίωξη να διασφαλίζεται σε όλους το δικαίωμα στην εκπαίδευση, χωρίς διακρίσεις και αποκλεισμούς, το Υπουργείο εφαρμόζει πολιτική ισότιμης πρόσβασης και συμμετοχής όλων των παιδιών. Στο πλαίσιο που ορίζει η αναθεωρημένη νομοθεσία του 2021 και οι σχετικοί κανονισμοί, αλλά και στη βάση ευρωπαϊκών και διεθνών προτύπων, το Υπουργείο στηρίζει με κάθε δυνατό τρόπο τα παιδιά με αναπηρίες ή άλλες ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες. Ενεργοποιούνται διαδικασίες για να τους παρέχεται η δυνατότητα να μεγιστοποιήσουν τη μαθησιακή και κοινωνική ανάπτυξή τους. Απώτερος στόχος είναι να διευκολύνεται η προσαρμογή τους στο σχολικό περιβάλλον και γενικότερα η ενσωμάτωσή τους στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο.

Οι ιδιαίτερες ανάγκες των παιδιών με αναπηρίες ή με άλλες ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες εξυπηρετούνται και αντιμετωπίζονται μέσα από υπηρεσίες και προγράμματα που προσφέρονται, στοχεύοντας τόσο στην έγκαιρη διάγνωση όσο και στην  κατάλληλη παρέμβαση. Πέρα από τις βασικές παροχές που προσφέρονται στα παιδιά, όπως είναι η ειδική αγωγή και εκπαίδευση, η λογοθεραπεία, η κατάρτιση του εξατομικευμένου προγράμματος, οι ειδικές διευκολύνσεις και ο ειδικός τεχνολογικός εξοπλισμός, το σχολείο εφαρμόζει δράσεις και υιοθετεί ενταξιακές εκπαιδευτικές πολιτικές, οι οποίες διέπονται από τις αξίες της ισότητας, της αναγνώρισης και της αποδοχής της διαφορετικότητας.

Παράλληλα, λαμβάνεται μέριμνα και γίνεται συνεχής επιμόρφωση των νηπιαγωγών και ενημέρωσή τους για τις σύγχρονες τάσεις στην εκπαίδευση με σκοπό την επαγγελματική και προσωπική τους ανάπτυξη.

Η προώθηση της ψυχικής ανθεκτικότητας είναι ένας άλλος σημαντικός τομέας στον οποίο εστιάζει το εκπαιδευτικό μας σύστημα. Το έργο «Resilient Preschools-Ψυχική Ανθεκτικότητα και Προαγωγή της Ευημερίας στην Προσχολική Εκπαίδευση, για την Πρόληψη Συναισθηματικών και Κοινωνικών Προβλημάτων, καθώς και την Εξάλειψη Ανεπιθύμητων Συμπεριφορών» αποσκοπεί στην ανάπτυξη των δεξιοτήτων των νηπιαγωγών, προκειμένου να καλλιεργηθεί η ψυχολογική ανθεκτικότητα στα παιδιά και συνεπώς να διαφυλαχθεί η συνολική τους ευημερία. Το Έργο, το οποίο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή με τη συμμετοχή έξι ευρωπαϊκών φορέων, στοχεύει στην ανάπτυξη ποιοτικών πόρων για θετική κουλτούρα στα νηπιαγωγεία, με βάση πρακτικές θετικής ψυχολογίας και επιστημονικά ευρήματα.

Μέσα από εμπειρίες, όπως η οξύτατη οικονομική κρίση της περιόδου 2012-13, η οικονομική συρρίκνωση ως παράγωγο της πανδημίας, αλλά και τώρα οι συνέπειες στη διεθνή οικονομία ως απόρροια του πολέμου στην Ουκρανία, αναπτύσσουμε πρόσθετα αντανακλαστικά για την αντιμετώπιση της υλικής υστέρησης. Έχουν αναπτυχθεί και εφαρμόζονται ειδικοί μηχανισμοί στο εκπαιδευτικό σύστημά μας, όπως το Πρόγραμμα Παροχής Δωρεάν Προγεύματος σε παιδιά που χρήζουν βοήθειας, όπως και στη διάρκεια της πανδημίας είχε αναπτυχθεί μηχανισμός εξασφάλισης δωρεάν ηλεκτρονικής συσκευής ή και σύνδεσης στο Διαδίκτυο για μαθητές και μαθήτριες από ευάλωτες κοινωνικές ομάδες. Στόχος πάντοτε να εξασφαλίζεται η ομαλή και όσο γίνεται απρόσκοπτη συμμετοχή όλων των παιδιών στη μαθησιακή διαδικασία και στη σχολική ζωή.

Σήμερα όμως θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την ευκαιρία που δίνει και στη χώρα μας να επενδύσει στον ιδιαίτερα ευαίσθητο και σημαντικό τομέα της Προδημοτικής Εκπαίδευσης και Φροντίδας. Όπως ευχαριστίες απευθύνω και στον κ. Mario Nava που μας ενισχύει με την παρουσία του.

Ευχαριστίες, όπως και συγχαρητήρια απευθύνω και στη UNICEF, με την οποία συνδιοργανώνουμε το Συνέδριο για την αγαστή συνεργασία και τον ζήλο με τον οποίο εργάστηκαν για την επιτυχία της εναρκτήριας αυτής συνάντησης. 

Θα ήθελα, επίσης, να σημειώσω ότι, το Έργο αυτό δίνει την ευκαιρία να συνεργαστούμε σε μια κοινή πορεία που αφορά την πρόοδο και την ευημερία των παιδιών μας, Υπουργείο Παιδείας, Αθλητισμού και Νεολαίας και Υφυπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας.  Γι’ αυτό ευχαριστώ και προσωπικά την αγαπητή συνάδελφο, Υφυπουργό Κοινωνικής Πρόνοιας, κα Αναστασία Ανθούση.

Με αυτές τις σκέψεις χαιρετίζω, λοιπόν, την έναρξη των εργασιών του Έργου «Υποστήριξη της Επέκτασης και Στρατηγικής Ανάπτυξης της Προδημοτικής Εκπαίδευσης και Φροντίδας στην Κύπρο» και είμαι βέβαιος ότι θα λειτουργήσει ως έναυσμα για την περαιτέρω αναβάθμιση της προδημοτικής εκπαίδευσης και φροντίδας στην Κύπρο.

 ΙΠ