Ανακοινωθέντα

Το Υφυπουργείο Πολιτισμού, στο πλαίσιο του Προγράμματος Πολιτιστικής Αποκέντρωσης, παρουσιάζει τη διεθνή ομαδική έκθεση Under|Mining Εκ|Μετάλλευση σε διάφορες τοποθεσίες της κοινότητας Καλαβασού. Τα εγκαίνια της έκθεσης θα τελέσει ο Υφυπουργός Πολιτισμού, Δρ Γιάννης Τουμαζής, την Παρασκευή 28 Οκτωβρίου στις 16:00 στην Πλατεία της Καλαβασού.

Επιμελητές της έκθεσης είναι ο Δρ Γαβριήλ Κουρέας (Κύπρος), ο Herman Bashiron Mendolicchio (Ιταλία) και ο Γιώργος Λάζογλου (Κύπρος). Στην έκθεση συμμετέχουν με έργα τους οι εξής εικαστικοί καλλιτέχνες: Κλίτσα Αντωνίου (Κύπρος), Trevor Borg (Μάλτα), Vince Briffa (Μάλτα), Ελίνα Ιωάννου (Κύπρος), Μελίτα Κούτα (Κύπρος), Βασίλης Ψαρράς (Ελλάδα), Lara Salmon (ΗΠΑ), Κωνσταντίνος Ταλιώτης (Κύπρος), Λεόντιος Τουμπουρής (Κύπρος), Αντώνης Βολανάκης (Ελλάδα).

Είναι η πρώτη φορά που μια πολυτοπική έκθεση τέχνης πραγματεύεται την ιστορία, τη μνήμη, αλλά και τον κοινωνικοπολιτισμικό και περιβαλλοντικό αντίκτυπο της μετάλλευσης στην Κύπρο μέσα από μια σύγχρονη καλλιτεχνική προοπτική. Στο νησί, η μετάλλευση έχει μακραίωνη ιστορία που εκτείνεται από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα.

Οι εξορύξεις κορυφώθηκαν κατά τη διάρκεια της βρετανικής αποικιοκρατίας. Η συγκεκριμένη έκθεση πρωτοπορεί θεματολογικά και επικεντρώνεται στην άλλοτε μεταλλευτική κοινότητα της Καλαβασού και στην κληρονομιά της, πάντοτε όμως σε συνάρτηση με τις υπόλοιπες μεταλλευτικές κοινότητες της Κύπρου.

Αντλώντας από το έργο της ιστορικού τέχνης Lucy Lippard (Undermining, 2014) η έκθεση αξιοποιεί με γόνιμο τρόπο μεταλλεία ανοιχτού ορύγματος αλλά και υπόγεια φρεάτια εξόρυξης, διερευνώντας το πώς αυτοί οι τόποι αντικατοπτρίζουν κουλτούρες· πιο ουσιαστικά, το πώς έχουν μεταβάλει τα οικοσυστήματα και συνεχίζουν να τα επηρεάζουν, παράγοντας νέες δομές μέσα στο περιβάλλον και στις κοινωνίες μας. Οι δύο λέξεις στον τίτλο της έκθεσης – mining [μετάλλευση, η διαδικασία εξόρυξης μεταλλεύματος από ορυχείο] και undermining [εκμετάλλευση, η διάβρωση της βάσης ή των θεμελίων μιας δομής, προκειμένου να μειωθεί η αποτελεσματικότητα, η δύναμη ή η ικανότητα ανθρώπου ή πράγματος, και μάλιστα με τρόπο σταδιακό ή ύπουλο] αποτελούν την αφετηρία από όπου θα εξεταστεί ο περιβαλλοντικός αλλά και ο κοινωνικοπολιτισμικός αντίκτυπος της μετάλλευσης στην Κύπρο. Μέσα από τα τέσσερα στοιχεία της φύσης – γη, αέρα, φωτιά και νερό – και την αφύσικη εκμετάλλευσή τους, οι καλλιτέχνες της έκθεσης εγκύπτουν κάθετα και οριζόντια στην πολλαπλότητα των θεμάτων που προκύπτουν από την κατάχρηση των πόρων της γης.

“Το μεταλλείο… Εκεί που σέρνεται σκουλήκι ο άνθρωπος, του ήλιου και του αέρα απαρνητής για νάβρη ή να μη ξανάβρη πιά ανοιγμένη την τρύπα, που θα τον ξαναβγάλη στη ζωή. …Το μεταλλείο… Αυτό πού’γινε κατάρα και κατηγόρια, θρύλος κι ιστορία. Αυτό για το οποίο το θέατρο κι ο κινηματογράφος, το μυθιστόρημα και το τραγούδι έπλεξαν αραχνιασμένους πέπλους γύρω απ’ τη σκοτεινή του ύπαρξη… Το μεταλλείο…” (Κώστας Μόντης, Εφημερίδα «Ελευθερία», 12/07/36).

Ο Κύπριος συγγραφέας Κώστας Μόντης καταγράφει τα δεινά των ανθρώπων της μεταλλευτικής βιομηχανίας, που κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα αποτελούσε περιζήτητη πηγή απασχόλησης για πολλούς εργάτες.

Όπως σημειώνει ο Μόντης, το 1936 η μετάλλευση στην Κύπρο δημιούργησε μια πλουσιότατη πολιτιστική παραγωγή. Ωστόσο, η πρώτη γενιά Κυπρίων καλλιτεχνών που έδρασαν ομόχρονα με τον Μόντη, αλλά και μεταγενέστερα, επιλέγουν να μην αναδείξουν το πληγωμένο τοπίο της Κύπρου και αντίθετα προβάλλουν μία εξιδανικευμένη εκδοχή του κυπριακού τοπίου, όπως σημειώνει η Έλενα Πάρπα στον κατάλογο της έκθεσης. Είναι ενδιαφέρον το γεγονός ότι το πληγωμένο κυπριακό τοπίο εμφανίζεται μόνο μετά τη διαίρεση του νησιού, ως «ενδείκτης» του μεταπολεμικού τραύματος. Επίσης στον κατάλογο της έκθεσης, ο Herman Bashiron Mendolicchio επισημαίνει ότι το τοπίο με τις περιβαλλοντικές πληγές αρχίζει να απασχολεί την τέχνη με την εγκατάσταση του Joseph Beuys για την Documenta 7, 7000 Eichen (7000 Βελανιδιές). Η πρόθεση του καλλιτέχνη ήταν να επουλώσει τις πληγές του τοπίου και της κοινωνίας μετά τον όλεθρο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και να αναδιαμορφώσει τη χαμένη ισορροπία ανάμεσα σε άνθρωπο και φύση. Έκτοτε, οι εικαστικές παρεμβάσεις προσφέρουν έναν τρόπο με τον οποίο το κοινό μπορεί να στοχαστεί, να αναθεωρήσει και να επανατοποθετήσει τα ψευδαισθητικά αφηγήματα της προόδου και της οικονομικής ανάπτυξης με κάθε τίμημα.

Οι καλλιτέχνες που συμμετέχουν στην έκθεση θέτουν παρόμοιους προβληματισμούς στην έκταση της Καλαβασού, χρησιμοποιώντας συχνά αρχειακό υλικό με πολυμεσικές εγκαταστάσεις.

Η έκθεση θα διαρκέσει από 28/10-20/11/2022 και οι ώρες λειτουργίες είναι Παρασκευή – Κυριακή 10:00-18:00.

Η είσοδος είναι ελεύθερη.

Επιμελητές:

Δρ Γαβριήλ Κουρέας

Herman Bashiron Mendolicchio

Γιώργος Λάζογλου

Συμμετέχουν οι εικαστικοί:

Κλίτσα Αντωνίου (Κύπρος)

Αντώνης Βολανάκης (Ελλάδα)

Ελίνα Ιωάννου (Κύπρος)

Μελίτα Κούτα (Κύπρος)

Vince Briffa (Μάλτα)

Trevor Borg (Μάλτα)

Lara Salmon (ΗΠΑ)

Κωνσταντίνος Ταλιώτης (Κύπρος)

Λεόντιος Τουμπουρής (Κύπρος)

Βασίλης Ψαρράς (Ελλάδα)

(ΜΧ/ΕΧΡ)