Ανακοινωθέντα

Καταρχάς, επιτρέψετε μου να καλωσορίσω και να ευχαριστήσω τον Εξοχότατο Πρόεδρο της Δημοκρατίας κ. Νίκο Χριστοδουλίδη, που μας τιμά με την παρουσία του και που έθεσε την παρούσα εκδήλωση υπό την αιγίδα του. Η παρουσία και ο επιδεικνυόμενος σεβασμός εκφράζει το ήθος της πολιτείας μας στους υπερασπιστές της πατρίδας μας, έγραψε ο αρχαίος ρήτορας Ισοκράτης.

Γι’ αυτό πρόσφατα, μόλις πριν λίγους μήνες, επισκεφθήκαμε τις οικίες Ελλαδιτών πεσόντων και αγνοουμένων, για να ενημερώσουμε –πρόσωπο με πρόσωπο– τις οικογένειες των ΕΛΔΥΚάριων που έδωσαν τη ζωή τους στην Κύπρο για την τύχη των αγαπημένων τους, των δικών τους ανθρώπων.

Σε μια από αυτές τις επισκέψεις μας, η αδελφή του ήρωα Κωνσταντίνου Τσιτιρίδη μάς εξήγησε πως η μητέρα τους για πενήντα χρόνια ζητούσε από την οικογένεια της να μην αλλάξει τον αριθμό του τηλεφώνου, όσα χρόνια κι αν περάσουν, γιατί μια μέρα τους είπε θα χτυπήσει από την Κύπρο και θα έχουν νέα για τον γιο της. Αυτό το τηλεφώνημα από την Υπηρεσία μας έγινε. Κι έγινε μετά από μισό αιώνα, ωστόσο η ίδια δεν ήταν εκεί για να το απαντήσει. Έφυγε με τον ίδιο καημό που εκατοντάδες Κύπριες και Ελλαδίτισσες μάνες έφυγαν από τη ζωή. Να μάθουν νέα για τα παλληκάρια τους, για τη διακρίβωση της τύχης τους. Η οικογένεια του ήρωα, ωστόσο, είναι εδώ μαζί μας, όπως και άλλες οικογένειες ηρώων μας από την Ελλάδα.

Αυτή είναι η τραγωδία της Κύπρου, αυτά είναι τα ένδοξα παλληκάρια της ΕΛΔΥΚ, αυτή είναι η Ελληνίδα μάνα, αλλά και η κάθε μάνα που έχασε το παιδί της εκείνο το μαύρο καλοκαίρι του 1974. Και γι’ αυτό βρισκόμαστε σήμερα εδώ. Αφενός, για να τιμήσουμε τους ήρωες της Ελληνικής Δύναμης Κύπρου και, αφετέρου, για να υπενθυμίσουμε σε όλους και να θυμηθούμε κι εμείς ότι η Ελλάδα και ο ελληνικός λαός εκείνες τις τραγικές ημέρες του καλοκαιριού του 1974 ήταν εδώ μαζί μας, στον αγώνα για την ελευθερία.

Είναι με αισθήματα ιδιαίτερης συγκίνησης που σας καλωσορίζω σε αυτή την εκδήλωση μνήμης και τιμής, που διοργανώνουμε για πρώτη φορά με την ΟΕΛΜΕΚ και υπό την αιγίδα του Προέδρου της Δημοκρατίας, με τίτλο «Κανένας δεν Ξεχνά, Κανένας δεν Ξεχνιέται», και έχει ως στόχο να τιμηθούν από την κυπριακή Πολιτεία οι δεκαπέντε Ελλαδίτες ταυτοποιηθέντες αγνοούμενοι και πεσόντες του 1974 και της περιόδου 1963-1964, καθώς και οι καθηγητές αγνοούμενοι και πεσόντες της κυπριακής τραγωδίας. Στους ήρωες μας, στους αγνοούμενους και πεσόντες Κύπριους καθηγητές θα αναφερθεί εκτενώς ο Πρόεδρος της ΟΕΛΜΕΚ κ. Δημήτρης Ταλιαδώρος.

Είναι με ιδιαίτερη εκτίμηση που καλωσορίζουμε στην Κύπρο τις οικογένειες των ηρώων της ΕΛΔΥΚ. Στο πρόσωπο τους θα μνημονεύσουμε τη θυσία των δικών τους ανθρώπων και θα τιμήσουμε τις οικογένειές τους, που εδώ και μισό αιώνα βίωσαν και βιώνουν τον πόνο της απώλειας. Ταυτόχρονα, στην εκδήλωση θα τιμηθεί η θυσία των οκτώ ηρώων αγνοούμενων καθηγητών, από τους οποίους ταυτοποιήθηκαν οι τρεις, οι συγγενείς των οποίων είναι επίσης μαζί μας.

Η συγκίνηση είναι διπλή όταν καλείσαι να μιλήσεις για τους ήρωες της ΕΛΔΥΚ. Διατηρούν μια ξεχωριστή θέση στο Πάνθεον των ηρώων του ελληνισμού, συγκαταλέγονται στους ήρωες που συνειδητά θυσίασαν τη ζωή τους. Για αυτούς τους λίγους, τους ξεχωριστούς, δεν έχει σημασία πού θα είναι ο τάφος τους. Φτάνει εμείς ως Πολιτεία, αλλά και ως πολίτες, να φροντίζουμε ώστε η μνήμη τους να παραμένει άσβεστη. Αυτό, άλλωστε, μας προστάζει η Ιστορία μας, αυτό μας δίδαξαν οι πρόγονοί μας. «Ανδρών γὰρ ἐπιφανών πᾶσα γῆ τάφος».

Γι’ αυτούς τους ήρωές μας, για μισό αιώνα, τάφος έγινε η ματωμένη κυπριακή γη. Οι έντεκα από τους 15 τιμώμενους ήρωες έπεσαν υπέρ πίστεως και πατρίδος κατά τη διάρκεια της τουρκικής εισβολής, υπερασπιζόμενοι τα πάτρια εδάφη στο τιμημένο στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ τον Ιούλιο και τον Αύγουστο του 1974. Το στρατόπεδο που μετατράπηκε σε θυσιαστήριο ηρωομαρτύρων. Με τον ενταφιασμό των λειψάνων των 15 ηρώων μας κλείνουμε ανοιχτές πληγές μιας εκκρεμότητας που καθυστέρησε μισό αιώνα. Σε συνεννόηση με το Γενικό Επιτελείο Στρατού της Ελλάδος θεωρούμε καθήκον μας έναντι των ηρώων και των συγγενών τους να προχωρήσουμε στην ταυτοποίηση, στην ενημέρωση των συγγενών, καθώς και στον ενταφιασμό των οστών, που για χρόνια βρίσκονται στο Ανθρωπολογικό Εργαστήριο της Κυπριακής Δημοκρατίας, ώστε να ταφούν με τις πρέπουσες τιμές.

Από τις ταυτοποιήσεις λειψάνων που έγιναν τον τελευταίο χρόνο, οι έξι αφορούν Ελλαδίτες στρατιώτες της ΕΛΔΥΚ. Στο πλαίσιο εφαρμογής της ανθρωποκεντρικής προσέγγισης του ζητήματος των αγνοουμένων μας, σύμφωνα με το Πρόγραμμα Διακυβέρνησης του Προέδρου της Δημοκρατίας κ. Νίκου Χριστοδουλίδη και σε συνεργασία με το Γενικό Επιτελείο Στρατού της Ελλάδας, επισκεφθήκαμε με λειτουργό του Γραφείου μου τις οικίες των πεσόντων και αγνοουμένων μας στην Ελλάδα και ενημερώσαμε προσωπικά τους συγγενείς τους για την ταυτοποίηση των λειψάνων τους και τις διαδικασίες ενταφιασμού τους. Μια στιγμή πολύ δύσκολη για τον κάθε έναν από εμάς, αλλά ανθρώπινη πράξη ευθύνης έναντι των συγγενών τους, οι οποίοι δικαιολογημένα αναζητούν κάθε πληροφορία που σχετίζεται με τους δικούς τους ανθρώπους και τις συνθήκες θανάτου τους.

Το στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ στην περιοχή του Γερόλακκου μαγνήτισε από την πρώτη στιγμή την προσοχή των Τούρκων εισβολέων και ειδικότερα των πολεμικών βομβαρδιστικών αεροπλάνων. Εντός του στρατοπέδου σήμανε συναγερμός και οι Ελλαδίτες στρατιώτες, αφού συγκροτήθηκαν σε λόχους, μετέβησαν στους προκαθορισμένους τόπους ακροβολισμού. Στο στρατόπεδο παρέμεινε δύναμη πυρός, για να το υπερασπιστεί σε περίπτωση τουρκικών επιθέσεων.

Οι τουρκικές επιθέσεις ήταν πρωτοφανείς, τόσο σε συχνότητα όσο και σε σφοδρότητα. Τα ηρωικά παλληκάρια της ΕΛΔΥΚ με αυταπάρνηση δεν έκαναν ούτε βήμα πίσω. Διατήρησαν τη θέση τους και παρά τα καταιγιστικά πυρά, υπερασπίστηκαν το σπίτι τους. Σε αυτή την πρώτη μάχη, που διήρκησε από τις 20 μέχρι τις 22 Ιουλίου, βγήκαν νικητές, αρνούμενοι να παραδοθούν στους εισβολείς, μετρώντας, ωστόσο, απώλειες.

Ανάμεσα στους νεκρούς στις επικές μάχες της ΕΛΔΥΚ στην πρώτη φάση της τουρκικής εισβολής ήταν ο Συνταγματάρχης (ΠΖ) Μπινάκης Γεώργιος, ο Έφεδρος Ανθυπασπιστής (ΠΖ) Χριστόπουλος Αλέξιος και ο Έφεδρος Ανθυπασπιστής (ΤΧ) Ξανθόπουλος Αθανάσιος.

Η δεύτερη φάση της εισβολής, τον Αύγουστο του 1974 αποτέλεσε την κορύφωση της προσπάθειας των εισβολέων να καταλάβουν το στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ. Αυτός ήταν και ο λόγος που συγκέντρωσαν τεράστια δύναμη πυρός γύρω από το στρατόπεδο. Όλμοι, τανκς, αεροπλάνα, πυροβολικό, χιλιάδες άνδρες πεζικού, όλοι έλαβαν ως αποστολή την κατάληψη του στρατοπέδου.

Οι μαρτυρίες από το στρατόπεδο είναι φοβερές. Το στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ μετατράπηκε σε νέες Θερμοπύλες. Στις Θερμοπύλες της Λευκωσίας έδωσαν την ύστατη μάχη, γνωρίζοντας ότι ο θάνατος ήταν αναπόφευκτος. Δεν δείλιασαν, δεν υποχώρησαν, στάθηκαν με ανδρεία, ανταποκρινόμενοι στην αρχέγονη επιταγή: «Ή ταν ή επί τας.» Ανήμερα της Παναγίας κι ενώ οι Τούρκοι κατάφεραν να σπάσουν τις γραμμές της Εθνικής Φρουράς, περικύκλωσαν το στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ και άρχισαν την επίθεση. Μια επίθεση όμως που κατέληξε στη μεγαλύτερη ήττα των εισβολέων κατά τη διάρκεια της εισβολής με τεράστιες απώλειες.

Οι ηρωικές μάχες των ΕΛΔΥΚάριων έχουν γραφτεί με χρυσά γράμματα στην Ιστορία μας για να θυμίζουν, πρώτον, ότι η Ελλάδα και η ελληνική ψυχή ήταν και είναι εδώ και, δεύτερον, επιβεβαίωσαν αυτό που πολύ παραστατικά περιέγραψε κατά τον ελληνοϊταλικό πόλεμο ο Winston Churchill, ότι στο εξής δεν θα λέμε ότι οι Έλληνες πολεμούν σαν ήρωες, αλλά ότι οι ήρωες πολεμούν σαν Έλληνες.

Η επόμενη ημέρα βρήκε τους ήρωες του στρατοπέδου της ΕΛΔΥΚ με λίγα πολεμοφόδια να αναμένουν, μέσα στις δύσκολες συνθήκες του πολέμου, τη νέα τουρκική επίθεση. Η αντίσταση των ΕΛΔΥΚάριων κέντρισε την προσοχή και των Τούρκων επιτελών, που έδωσαν οδηγίες για νέα, ακόμα πιο ευρεία επίθεση.

Οι άνδρες της ΕΛΔΥΚ, παρόλες τις επιθέσεις με ρουκέτες και βόμβες από τα τουρκικά πολεμικά αεροπλάνα, τους όλμους και βολές από άλλα βαρέα όπλα, με πρωτοφανές σθένος και αυτοπεποίθηση έλαβαν θέσεις μάχης εντός και πέριξ του στρατοπέδου τους, πιστοί στον ιερό όρκο και έτοιμοι να υπερασπιστούν όλα τα εθνικά ιδεώδη και την ελευθερία της Κυπριακής Δημοκρατίας και του μεγαλείου του Ελληνικού Έθνους.

Η επική μάχη της ΕΛΔΥΚ, δαφνοστεφανωμένη, συνεχίστηκε μέχρι που αποκόπηκε κάθε δυνατότητα ανεφοδιασμού των ανδρών της ΕΛΔΥΚ.

Στις 16 Αυγούστου, οι αποκομμένοι ήρωες της ΕΛΔΥΚ ένιωσαν τις ανάσες των Τούρκων στρατιωτών, οι οποίοι πανηγύρισαν ως πορθητές του κάστρου της ΕΛΔΥΚ με την είσοδο τους στο στρατόπεδο. Γι’ αυτό δεν απέφυγαν τις γνωστές βαρβαρότητες, τις οποίες φρόντισαν να καταγράψουν και σε φωτογραφίες, οι οποίες μας θυμίζουν την Άλωση της Πόλης στις 29 Μαΐου 1453.

Στη διάρκεια αυτών των επικών μαχών χάθηκαν τα ίχνη των Εφέδρων Ανθυπασπιστών Κρατημένου Αναστάσιου του Κωνσταντίνου, Αναλυτή Γεώργιου του Βασιλείου, Τσιτιρίδη Κωνσταντίνου του Ιωάννη και Παναγιώτη Ηλιόπουλου του Αγγελή. Μικρά οστά των τεσσάρων ηρώων ταυτοποιήθηκαν πρόσφατα και γι’ αυτό μεταβήκαμε στην Ελλάδα, για να ενημερώσουμε τις οικογένειές τους.

Στις ίδιες μάχες έπεσαν ηρωικά μαχόμενοι και οι Έφεδροι Ανθυπασπιστές Μαρτζάκλης Γεώργιος του Απόστολου και Ηλιόπουλος Ιωάννης του Σταύρου, καθώς επίσης, όπως διαφάνηκε από τις μετέπειτα ταυτοποιήσεις, οι Έφεδροι Ανθυπασπιστές Κουκουλάρης Χρήστος του Κωνσταντίνου και Μπουρέκας Ασημάκης του Μενέλαου.

Μετά το τέλος των πολεμικών επιχειρήσεων, μετά από συνεννόηση με τα Ηνωμένα Έθνη, η Εθνική Φρουρά προχώρησε σε περισυλλογή των πεσόντων από τον Άγιο Δομέτιο μέχρι το ηρωικό στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ. Κάτω από τα βλοσυρά βλέμματα και τις κάννες των εισβολέων, η διαδικασία περισυλλογής δεν έγινε με τον ενδεικνυόμενο τρόπο, ενώ ακολούθησε άτακτη ταφή τους στη Λακατάμεια. Λίγα χρόνια αργότερα, μετά από εκταφές που έγιναν το 1979 μέχρι το 1981, έγιναν λάθη στην παραλαβή λειψάνων. Όσα εξ αυτών δεν παραλήφθηκαν, μεταφέρθηκαν στον Τύμβο της Μακεδονίτισσας και δυστυχώς εμποτίστηκαν με χημικές ουσίες.

Το 1999, όταν ξεκίνησαν οι εκταφές στο Κοιμητήριο της Λακατάμειας, πραγματοποιήθηκαν εξετάσεις ταυτοποίησης και εκεί ταυτοποιήθηκαν τα οστά των ηρώων Χρίστου Κουκουλάρη και Ασημάκη Μπουρέκα. Το 2009 ταυτοποιήθηκαν τα οστά του Γεώργιου Μαρτζάκλη, που έκτοτε παρέμειναν στο Ανθρωπολογικό Εργαστήριο.

Αύριο θα επαναπατριστούν στην Ελλάδα, για να ταφούν με τις δέουσες τιμές τα οστά των ηρώων Αναστάσιου Κρατημένου, Γεώργιου Αναλυτή, Κωνσταντίνου Τσιτιρίδη, Παναγιώτη Ηλιόπουλου και Γεώργιου Μαρτζάκλη, ως επίσης και επιπρόσθετα ταυτοποιηθέντα οστά του Ιωάννη Ηλιόπουλου και Αλέξιου Χριστόπουλου, ενώ στον Τύμβο της Μακεδονίτισσας ενταφιάστηκαν σήμερα με τις πρέπουσες τιμές τα οστά του Αθανάσιου Ξανθόπουλου, Χρίστου Κουκουλάρη, Γεώργιου Μπινάκη και Ασημάκη Μπουρέκα.

Σε ένα άλλο επίπεδο, το Γραφείο Ανθρωπιστικών Θεμάτων Αγνοουμένων και Εγκλωβισμένων της Προεδρίας κλείνει σήμερα και κάποιες άλλες πληγές, που παραμένουν εδώ και δεκαετίες ανοιχτές. Μαζί με τους ήρωες της ΕΛΔΥΚ επαναπατρίζονται στην Ελλάδα, για να ταφούν με τις πρέπουσες τιμές τα οστά του ήρωα Τούλη Ηλία, ο οποίος συμμετείχε σε μια από τις πιο ριψοκίνδυνες αποστολές των Ελλαδιτών Καταδρομών κατά την τουρκική εισβολή. Ο Ανθυπασπιστής Καταδρομών Τούλης Ηλίας επέβαινε σε ένα από τα μεταγωγικά αεροσκάφη Νοράτλας της επιχείρησης Νίκης, το οποίο κτυπήθηκε από φίλια πυρά στις 22 Ιουλίου.

Το όνομα του τοποθετήθηκε στους ήρωες, οι οποίοι με αυταπάρνηση και πρωτοφανή ηρωισμό συμμετείχαν σε μια αποστολή με τεράστιους κινδύνους. Τα οστά του ταυτοποιήθηκαν το 2005 και 2009 και έκτοτε παρέμειναν στο Ανθρωπολογικό Εργαστήριο της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Στην Ελλάδα θα επαναπατριστούν για να ταφούν στη γενέθλια γη και τα οστά του Έφεδρου Ανθυπολοχαγού Κωνσταντίνου Τσαγκαλίδη, ο οποίος τραυματίστηκε θανάσιμα τον Απρίλιο του 1965 εντός του στρατοπέδου της ΕΛΔΥΚ. Ο Τσαγκαλίδης τάφηκε στο κοιμητήριο Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης και ταυτοποιήθηκε τον Απρίλιο του 2017 μετά από ανασκαφή. Ο σκελετός είναι ολοκληρωμένος και έκτοτε παρέμεινε στο Ανθρωπολογικό Εργαστήριο της Κυπριακής Δημοκρατίας. Σήμερα πραγματοποιήθηκε η εξόδιος ακολουθία και αύριο θα επαναπατριστεί στην Ελλάδα.

Επιπλέον, με απόφαση της Προεδρίας, τα οστά του Στρατιώτη Χαράλαμπου Σαρλιάν, ο οποίος σκοτώθηκε από έκρηξη τορπίλων μπακαλόρ στον Άγιο Νικόλαο Κακοπετριάς τον Ιούλιο του 1964, τάφηκαν σήμερα με τις πρέπουσες τιμές στο Στρατιωτικό Κοιμητήριο Τύμβου Μακεδονίτισσας με ευθύνη της Προεδρίας της Δημοκρατίας, αφού, παρά τις προσπάθειες των Ελληνικών Αρχών, έχουμε ενημερωθεί από το Γενικό Επιτελείο Στρατού της Ελλάδας ότι δεν εντοπίστηκε οποιοσδήποτε εν ζωή συγγενής του.

Επιπρόσθετα, σήμερα το πρωί τελέστηκε η εξόδιος ακολουθία και προβήκαμε σε ταφή του ήρωα Φράγκου Χίου στον Τύμβο της Μακεδονίτισσας, ο οποίος έχασε τη ζωή του το έτος 1965 σε στρατόπεδο στον Πρόδρομο.

Σε αυτό το σημείο νιώθω το καθήκον να εκφράσω την ευγνωμοσύνη μας στις οικογένειες των ηρώων για την υπομονή και τη δύναμη ψυχής τους εδώ και μισό αιώνα. Θα ήθελα να τους διαβεβαιώσω πως η Κύπρος γνωρίζει από πρώτο χέρι τι σημαίνει η απώλεια των δικών τους ανθρώπων, τι σημαίνει πόνος και δυστυχία. Θα ήθελα επίσης να τους δώσω το μήνυμα πως, πλέον, το μόνο συναίσθημα που θα πρέπει να τους κυριεύει όταν μνημονεύουν τους ανθρώπους τους, που χάθηκαν στην κυπριακή τραγωδία, είναι αυτό της υπερηφάνειας. Η ευγνωμοσύνη όλων μας στους δικούς σας ανθρώπους ας είναι έστω και ένα μικρό βάλσαμο στις δικές σας ψυχές.

Όπως έγραψε και ο Θουκυδίδης στον Επιτάφιο του Περικλή: «Ανδρών γὰρ ἐπιφανών πᾶσα γῆ τάφος», δηλαδή ο θάνατος των επιφανών ανθρώπων έχει οικουμενική διάσταση. Και να προσθέσω ότι σε αυτούς τους ένδοξους ανθρώπους, των οποίων τάφος είναι κάθε γη, αρμόζουν όλες οι τιμές.

Το ελάχιστο που μπορεί να προσφέρει η Πολιτεία μας σε αυτούς τους ανθρώπους, που μετέτρεψαν το στρατόπεδο τους στην Κύπρο σε θυσιαστήριο ηρώων, είναι να μη λησμονεί τη θυσία τους. Η Κύπρος σήμερα τιμά τους ήρωες του Ελληνισμού, που συμμετείχαν στις πλέον αιματηρές και ένδοξες μέρες του ελληνικού στρατού.

Η θυσία τους ας αποτελέσει το μεγαλύτερο εχέγγυο για τη συνεχή, αδιάλειπτη στήριξη της Ελλάδας στην Κύπρο, που συνεχίζουν μέχρι σήμερα με τον ίδιο ζήλο οι συνεχιστές τους, τιμώντας την Κύπρο, την Ελλάδα και τους ήρωες μας.

Αγαπητοί συγγενείς των Ελλαδιτών ηρώων μας, καλωσορίσατε στην πατρίδα των ηρώων μας, καλωσορίσατε στην πατρίδα σας.

Ολοκληρώνοντας, θα ήθελα να ευχαριστήσω την Ευρυδίκη, που έχουμε την τιμή να βρίσκεται απόψε μαζί μας για να τραγουδήσει αφιλοκερδώς. Μια σπουδαία καλλιτέχνιδα που κάνει περήφανη την πατρίδα μας και όλους εμάς στο εξωτερικό, μα πάνω από όλα έναν υπέροχο άνθρωπο με ήθος και αξιοθαύμαστη αυθεντικότητα, που από την πρώτη στιγμή που την κάλεσα στην εκδήλωση, χωρίς δεύτερη σκέψη δήλωσε παρούσα για να τραγουδήσει για τους ήρωες μας, για την πατρίδα μας. Ευριδίκη, σε ευχαριστούμε.

Κλείνοντας, θα ήθελα να απευθύνω ιδιαίτερες ευχαριστίες στους χορηγούς της εκδήλωσης, τη Δικηγορική Εταιρεία Κρίτωνας Τορναρίτης και τη FREEDOM FINANCE EUROPE.

(ΡΜ/ΓΣ/ΕΠ)