Ανακοινωθέντα

Όταν άρχισε η δημοσιοποίηση διεξαγωγής τής σημερινής Ημερίδας με τη θεματική για την Τηλλυρία από το Γραφείο μου, τα βασικά ερωτήματα που ετίθεντο ήταν «γιατί κλιματική ουδετερότητα» και «γιατί Τηλλυρία». Η απάντηση στο γιατί «κλιματική ουδετερότητα» είναι διότι αυτός είναι ο κύριος στόχος της ΕΕ στην αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης. Γιατί στην «Τηλλυρία», είναι επειδή οι συνέπειες της κλιματικής κρίσης αφορούν ολόκληρη την Κύπρο και επειδή οι δράσεις που πρέπει να αναληφθούν χρειάζεται να σχεδιαστούν και να υλοποιηθούν σταδιακά παντού. Αρχίζουμε από την Τηλλυρία, η οποία έχει επιπλέον δυσκολίες και ιδιαιτερότητες γιατί είναι απομακρυσμένη, ακριτική και εφάπτεται στις κατεχόμενες περιοχές. Πέραν των πιο πάνω η Τηλλυρία έχει και χερσαίες και θαλάσσιες περιοχές που πρέπει να τύχουν διαχείρισης. Γι’ αυτό έχουμε μαζί μας και εκπροσώπους από την Τήλο, που πέραν της θεματικής, παρουσιάζει και αρκετά κοινά με την Τηλλυρία, όντας ακριτικό νησί με περίπου το ίδιο μέγεθος πληθυσμού.

Η σημερινή Ημερίδα πραγματοποιείται με την ευκαιρία της Παγκόσμιας Ημέρας Περιβάλλοντος που είναι στις 5 Ιουνίου και για εμάς δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος να τιμήσουμε αυτή την ημέρα από το να ασχοληθούμε έμπρακτα, και με δέσμευση για την προστασία του περιβάλλοντος, των πόρων, της προώθησης της αειφόρου ανάπτυξης και της ευημερίας όλων των πολιτών. Επιθυμώ να εκφράσω τις θερμές μου ευχαριστίες προς το Σύμπλεγμα Κοινοτήτων Τηλλυρίας και όλους τους παρευρισκόμενους για το έμπρακτο ενδιαφέρον και την αφοσίωσή σας. Επίσης, καλωσορίζω και ευχαριστώ θερμά τους συμμετέχοντες από την Ελλάδα που θα μοιραστούν μαζί μας την εμπειρία μετατροπής της Τήλου στο πρώτο νησί μηδενικών αποβλήτων παγκόσμια.

Η Τηλλυρία, με την πλούσια ιστορία της, τις φυσικές ομορφιές και το τοπίο της, έχει βιώσει τις προκλήσεις των ιδιαίτερων συνθηκών που έχουν δημιουργηθεί ως απότοκο της τουρκικής εισβολής και της συνεχιζόμενης κατοχής. Αυτές οι προκλήσεις καθιστούν ακόμη πιο επιτακτική την ανάγκη για στοχευμένες δράσεις και συντονισμένες προσπάθειες για την ανάδειξη και την αναζωογόνησή της.

Η δημιουργία κλιματικά ουδέτερων και πράσινων κοινοτήτων βρίσκεται στο επίκεντρο της Στρατηγικής του Γραφείου μου και εντάσσεται στις προτεραιότητες του Προέδρου κ. Νίκου Χριστοδουλίδη, ο οποίος έχει ήδη εκφράσει την απόλυτη στήριξη της Κυβέρνησης προς αυτή την κατεύθυνση. Κατά τη διάρκεια συνάντησής του με τους Προέδρους των Κοινοτικών Συμβουλίων της Τηλλυρίας τόνισε τη σημασία που αποδίδει στην εξεύρεση λύσεων και στην άμβλυνση των προβλημάτων που αντιμετωπίζει η περιοχή. Η σύσταση της Διυπουργικής Επιτροπής τον περασμένο Ιούνιο αποτελεί σαφές μήνυμα της αποφασιστικότητας της Κυβέρνησης να προωθήσει στοχευμένα μέτρα και δράσεις πολιτικής, με στόχο την αναχαίτιση της πληθυσμιακής αποψίλωσης και την αειφόρο ανάπτυξη της περιοχής.

Με την ανάληψη των καθηκόντων μου ως Επίτροπος Περιβάλλοντος πριν από περίπου 5 μήνες και κατόπιν σχετικού αιτήματος του Συμπλέγματος Κοινοτήτων Τηλλυρίας, έχω προσωπικά αναλάβει τη στήριξη των προσπαθειών δημιουργίας και υλοποίησης Σχεδίου Δράσης που θα προκύψει από τη Διυπουργική Επιτροπή, ενισχύοντας με τον τρόπο αυτό τις δεσμεύσεις της Κυβέρνησης.

Ο στόχος για «κλιματική ουδετερότητα» σημαίνει να έχουμε ένα μηδενικό ισοζύγιο εκπομπών, δηλαδή η συνολική παραγωγή εκπομπών αερίων θερμοκηπίου να ισούται με την απορρόφησή τους. Με άλλα λόγια, όση ποσότητα θερμοκηπιακών αερίων εκπέμπεται, ίση ποσότητα να απορροφάται ή να απομακρύνεται σε μια καθορισμένη περίοδο. Ο εκμηδενισμός των εκπομπών δεν αποτελεί ρεαλιστικό στόχο, ωστόσο, όσο χαμηλότερες είναι οι εκπομπές, τόσο ευκολότερο είναι να διασφαλιστεί ότι η όποια παραγόμενη ποσότητα θα αντισταθμίζεται πλήρως.

Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι η κλιματική αλλαγή οφείλεται, κυρίως, σε ανθρωπογενείς παράγοντες και στη συσσώρευση αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα (διοξείδιο του άνθρακα, μεθάνιο, οξείδια του αζώτου, φθοριούχα αέρια, υδρατμοί, αιωρούμενα σωματίδια κ.ά.), που προκύπτουν από την παραγωγή και τη χρήση ενέργειας, τις μεταφορές, τον κατασκευαστικό τομέα, την οικιακή θέρμανση, τη βιομηχανική δραστηριότητα, τη γεωργία, την κτηνοτροφία, την αποψίλωση των δασών, μεταξύ άλλων.

Αν και οι περισσότερες δράσεις προς επίτευξη της κλιματικής ουδετερότητας στοχεύουν στους τομείς της ενέργειας, των μεταφορών και της διαχείρισης αποβλήτων, εντούτοις, η μείωση των εκπομπών απαιτεί μια πολυδιάστατη προσέγγιση που να περιλαμβάνει πέρα από τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, την ενεργειακή απόδοση κτηρίων, τη χρήση βιώσιμων μεταφορών και την αποτελεσματική διαχείριση των παραγόμενων αποβλήτων, καθώς και άλλες πτυχές όπως:

-       τη βελτίωση των βιομηχανικών διαδικασιών,

-       τις πρακτικές φυσικής και βιοκλιματικής δόμησης κτηρίων και χώρων,

-       τη βιώσιμη γεωργία και κτηνοτροφία,

-       τη διατήρηση και την ενίσχυση των δασών και της βιοποικιλότητας,

-       την ορθολογική διαχείριση των υδάτινων πόρων,

-       τον περιβαλλοντικά υπεύθυνο τουρισμό,

-       τη βιώσιμη αλιεία,

-       την ενίσχυση της διακυβέρνησης στη λήψη και την υλοποίηση αποφάσεων,

-       τις συνέργειες μεταξύ κυβέρνησης, τοπικής αυτοδιοίκησης, ιδιωτικού τομέα και πολιτών,

-       την προώθηση πράσινων χρηματοδοτικών εργαλείων και επενδύσεων,

-       την εκπαίδευση και την ευαισθητοποίηση πολιτών και πολιτικών,

-       την προστασία του φυσικού και πολιτισμικού τοπίου,

-       τη διαφύλαξη της κτιστής και άυλης μας κληρονομιάς,

-       την προστασία των ακτών,

-       τη διατήρηση και την ανάδειξη παραδοσιακών πρακτικών και γνώσεων που συνδέονται με τη βιώσιμη ζωή και τη σχέση του ανθρώπου με το περιβάλλον.

Κάθε τομέας χρειάζεται συγκεκριμένες στρατηγικές που να συμβάλλουν στον συνολικό στόχο της μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και του μετριασμού των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής, και ιδιαίτερα όσον αφορά την προσαρμογή μας σε αυτήν.

Στην περιοχή της Τηλλυρίας η εφαρμογή συγκεκριμένων στρατηγικών μπορεί να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο, μέσω της ταυτόχρονης προώθησης της κλιματικής ουδετερότητας και της ενεργειακής αυτονομίας της. Αυτή η προσέγγιση όχι μόνο θα συμβάλει στη μείωση των εκπομπών, αλλά θα ενισχύσει, παράλληλα, και την τοπική οικονομία δημιουργώντας θέσεις εργασίας και ενισχύοντας τη βιώσιμη ανάπτυξη.

Η γεωγραφική απομόνωση της περιοχής καθιστά την αδιάλειπτη παροχή ενέργειας μια πρόκληση. Το υφιστάμενο δίκτυο σύνδεσης συχνά παρουσιάζει διακοπές, δημιουργώντας προβλήματα στους κατοίκους και τις επιχειρήσεις. Γι' αυτό τον λόγο, η αξιοποίηση Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας είναι επιβεβλημένη για την ενίσχυση της ενεργειακής αυτονομίας της περιοχής.

Η Τηλλυρία είναι, επίσης, ένας τόπος με τεράστιο δυναμικό. Καταλαμβάνει τη χερσόνησο μεταξύ των κόλπων Χρυσοχούς και Μόρφου, εκτείνεται δε σε μήκος 30 περίπου χιλιομέτρων. Στα νότια της περιοχής βρίσκεται το κρατικό δάσος Πάφου, γεγονός που την τοποθετεί σε προνομιούχα θέση, μεταξύ δάσους και θάλασσας.

Η Τηλλυρία, τοπωνυμικά, αφορά 23 χωριά των επαρχιών Λευκωσίας (21) και Πάφου (2 – Παλιάμπελα και Πωμός) εκ των οποίων μέχρι το 1974, τα 12 είχαν αμιγώς Ε/Κ πληθυσμό, τα 8 είχαν αμιγώς Τ/Κ πληθυσμό (όπως είναι ο Άγιος Θεόδωρος, η Αλεύκα και το Σελλάδιν τ΄ Άππη) και τα 3 ήταν μεικτά (Αμπελικού, Λιμνίτης και Μανσούρα). Η περιοχή γνώρισε συνεχή πληθυσμιακή αύξηση από το 1881 έως και το 1973, όταν από σχεδόν 2.000 κατοίκους έφθασε σχεδόν στους 8.000. Η τουρκική εισβολή, όμως, επηρέασε αρνητικά την πληθυσμιακή ανάπτυξη της περιοχής, εφόσον πολλοί κάτοικοι εγκατέλειψαν τα χωριά τους. Σύμφωνα με προκαταρκτική απογραφή του 2021 σήμερα τα χωριά, Πάνω Πύργος (18), Κάτω Πύργος (919), Πηγένια (80), Παχύαμμος (59) και Μοσφίλι (20), απαριθμούν συνολικά 1.100 περίπου κάτοικους.

Αν και μικρά σε πληθυσμό, τα χωριά αυτά έχουν πλούσια παράδοση στη γεωργία και την κτηνοτροφία. Σήμερα, οι κάτοικοι συνεχίζουν να καλλιεργούν λαχανικά, φρούτα, ελιές και εσπεριδοειδή, ενώ ασχολούνται, επίσης, και με άλλες δραστηριότητες που αφορούν τον τουρισμό, τη στελέχωση δημόσιων υπηρεσιών και τις μεταφορές.

Η Τηλλυρία είναι μια περιοχή με μοναδικές φυσικές ομορφιές, μέρος της εμπίπτει και στο Δίκτυο προστατευόμενων περιοχών Natura2000 (Ειδική Ζώνη Διατήρησης – το Δάσος Πάφου), με πλούσιο πολιτιστικό, ιστορικό και αρχαιολογικό απόθεμα, το οποίο καθορίζει σε μεγάλο βαθμό τη σημερινή της ταυτότητα. Η διατήρηση και η ανάδειξη αυτής της φυσικής ομορφιάς είναι παράγοντας που χρειάζεται να προσμετρήσει σοβαρά στις αποφάσεις που θα ληφθούν. Οφείλουμε να υιοθετήσουμε μια προσέγγιση που να ξεκινά από το μικρό και να φτάνει στο μεγάλο, από την ενεργειακή αναβάθμιση του κτηριακού αποθέματος μέχρι τη διάσωση και την αποκατάσταση του υφιστάμενου αποθέματος. Οφείλουμε να έρθουμε στην Τηλλυρία με καινοτόμες λύσεις που θα συνδυάζουν την παράδοση με τη σύγχρονη τεχνολογία, την αποκατάσταση της πλούσιας αρχιτεκτονικής κληρονομιάς με σύγχρονες αειφόρες κτηριακές οικοδομές και σχεδιασμό χώρων.

Η γεωγραφική απομόνωση και η ύπαρξη της γραμμής αντιπαράταξης, καθώς επίσης και η διακοπή του Συμπλέγματος από τον θύλακα των Κοκκίνων, αποτελούν παράγοντες που δεν μπορούν να αγνοηθούν όταν γίνεται αναφορά σε κλιματική ουδετερότητα και βιώσιμη ανάπτυξη.

Όπως προανέφερα, σημαντικό κομμάτι της σημερινής μας Ημερίδας είναι και η παρουσία εκλεκτών εκπροσώπων του Δήμου Τήλου. Η Τήλος αποτελεί το πρώτο νησί μηδενικών αποβλήτων στον κόσμο και αποτελεί πρότυπο ενεργειακής κοινότητας που βασίζεται σχεδόν εξ ολοκλήρου σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Παρόλο που πρόκειται για ένα μικρό νησί 500 μόλις κατοίκων, μέσα από σημαντικές αλλαγές που εφαρμόστηκαν σταδιακά, με την προθυμία, την ευαισθητοποίηση και την αποδοχή των κατοίκων, που αγκάλιασαν την προσπάθεια, η Τήλος κατάφερε να αποτελέσει εξαιρετικό παράδειγμα αρμονικής ισορροπίας μεταξύ ανάπτυξης και φύσης, καθώς και απόδειξη ότι η μετάβαση προς την κλιματική ουδετερότητα είναι εφικτή με το κατάλληλο ανθρώπινο δυναμικό, τα κατάλληλα εργαλεία, την αφοσίωση και τις επενδύσεις. Η εμπειρία της Τήλου μπορεί να μας δώσει πολύτιμα μαθήματα και να μας εμπνεύσει να εφαρμόσουμε αντίστοιχες πρακτικές στην Τηλλυρία.

Η κλιματική ουδετερότητα και η πράσινη μετάβαση είναι στόχοι που χρειάζονται τη συνεργασία όλων μας. Το Γραφείο μου έχει δεσμευτεί να στηρίξει όλες τις προσπάθειες. Η ανταλλαγή γνώσεων, μεθόδων και καλών πρακτικών με τον Δήμο Τήλου είναι μόνο η αρχή. Θέλουμε ο δρόμος για την κλιματική ουδετερότητα και την αειφόρο ανάπτυξη που θα υιοθετηθεί εδώ να μπορεί να εφαρμοστεί και σε άλλες περιοχές της Κύπρου.

Η προσπάθεια αυτή δεν θα είναι εύκολη, αλλά θα την παρακολουθούμε από κοινού, βήμα προς βήμα, ενσωματώνοντας βιώσιμες και εφικτές λύσεις κάθε φορά, επιδιώκοντας συνέργειες και συνεργασίες.

Η σημερινή Ημερίδα είναι η πρώτη από μια σειρά εκδηλώσεων που θα ακολουθήσουν, καλύπτοντας διαφορετική θεματολογία κάθε φορά. Αυτές οι εκδηλώσεις, εκτός από την ενημέρωση των τοπικών αρχών και των πολιτών σχετικά με τις δράσεις που μπορούν να αναλάβουν για την επίτευξη της κλιματικής ουδετερότητας, θα διαδραματίσουν καταλυτικό ρόλο στη διαπίστωση της προόδου, αλλά και στην προώθηση της συνεργασίας μεταξύ των τοπικών αρχών, των πολιτών, των εμπλεκόμενων φορέων, του ιδιωτικού τομέα και της κεντρικής κυβέρνησης.

Αναμένουμε τα πορίσματα της ημερίδας, τα οποία σας διαβεβαιώνουμε ότι θα αξιοποιηθούν στη συνέχεια. 

(ΑΣΠ)