Ανακοινωθέντα

Είναι τιμή μου η παρουσία μου σήμερα εδώ για να χαιρετίσω τις εργασίες του WEFE4MED Nexus στην Κύπρο. Με την ευκαιρία θα ήθελα να εκφράσω τις προσωπικές μου ευχαριστίες στον Καθηγητή Σταύρο Μαλά, Πρόεδρο του Ινστιτούτου Κύπρου, για την ευγενική του πρόσκληση εκ μέρους της κοινοπραξίας του έργου PRIMA WEFE4MED. Το Ινστιτούτο, σε συνεργασία με το Ίδρυμα PRIMA, διαδραματίζουν ηγετικό ρόλο στην Κύπρο στην προώθηση της συνεργασίας για τη Μεσόγειο, μια πρωτοβουλία που είναι ουσιαστική για τη δημιουργία ενός πιο ανθεκτικού, ασφαλούς και βιώσιμου μέλλοντος, με διασφάλιση των πόρων, προώθηση της σταθερότητας της οικονομίας και αντιμετωπίζοντας τις περιβαλλοντικές προκλήσεις σε έναν ταχέως μεταβαλλόμενο κόσμο.

Βρισκόμαστε αντιμέτωποι με κοινές κλιματικές προκλήσεις στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου, μιας περιοχής με πλούσια πολιτιστική και περιβαλλοντική κληρονομιά, αλλά και μιας κλιματικά και όχι μόνο εύθραυστης περιοχής. Η Κύπρος, όπως και οι γείτονες χώρες της στη Μεσόγειο, βρίσκεται υπό τεράστια πίεση. Η βιώσιμη διαχείριση του νερού, της ενέργειας, των τροφίμων και των οικοσυστημάτων μας – που επηρεάζονται σοβαρά από την κλιματική κρίση – δεν είναι πλέον επιλογή αλλά αναγκαιότητα για την επιβίωσή μας.

Γνωρίζουμε ότι η διαχείριση των πόρων αποτελεί, ήδη σε κάποιες περιπτώσεις, πηγή συγκρούσεων παγκοσμίως. Η περιοχή της Μεσογείου αντιμετωπίζει αυξανόμενες πιέσεις λόγω των κλιμακούμενων επιπτώσεων της κλιματικής κρίσης, των δημογραφικών μεταβολών και της γεωπολιτικής αστάθειας. Αυτές οι πιέσεις θα συνεχίσουν να αυξάνονται, καθιστώντας απαραίτητη την υιοθέτηση λύσεων για την παροχή νερού, ενέργειας και τροφίμων σε όλους, με βιώσιμο και δίκαιο τρόπο, διατηρώντας παράλληλα την υγεία των φυσικών οικοσυστημάτων, και αντιμετωπίζοντας την αλληλεξάρτητηση αυτών των τομέων.

Το νερό είναι απαραίτητο για την αλυσίδα εφοδιασμού αγροδιατροφικών προϊόντων, ωστόσο οι γεωργικές πρακτικές ενδέχεται να επηρεάζουν την ποιότητα του νερού. Το νερό είναι, επίσης ζωτικής, σημασίας για την παραγωγή ενέργειας, ενώ, παράλληλα, η ενέργεια είναι απαραίτητη για την άντληση, τη διανομή και την επεξεργασία του νερού, όπως στην περίπτωση των αφαλατώσεων.

Η ενέργεια, είναι επίσης αναγκαία σε όλη την αγροδιατροφική αλυσίδα, από την άντληση νερού μέχρι την επεξεργασία, τη μεταφορά και τη συντήρηση των τροφίμων. Παράλληλα, τα υγιή οικοσυστήματα είναι ζωτικής σημασίας για τη βιωσιμότητα όλων των τομέων, αλλά και αυτά υποβαθμίζονται λόγω της  συνεχιζόμενης μη βιώσιμης χρήσης των πόρων.

Η Κύπρος, ειδικότερα, αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις που σχετίζονται με την επάρκεια του νερού, της ενέργειας και των τροφίμων· προκλήσεις που επιτείνονται λόγω των γεωγραφικών περιορισμών του νησιού, την υπερεκμετάλλευση των φυσικών πόρων και, φυσικά, λόγω των επιπτώσεων της κλιματικής κρίσης.

Η κυριότερη πρόκληση είναι η λειψυδρία και η διαχείριση των υδάτινων πόρων μας. Η Κύπρος είναι μία από τις πιο ξηρές χώρες στην Ευρώπη, και οι παρατεταμένες ξηρασίες και οι ακανόνιστες βροχοπτώσεις ασκούν τεράστια πίεση στα υδάτινα αποθέματα. Για μετριασμό του προβλήματος, έχουν κατασκευαστεί φράγματα για τη συλλογή και διατήρηση των περιορισμένων πόρων, λαμβάνονται επιπρόσθετα μέτρα τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα, ωστόσο, το πρόβλημα δεν αφορά μόνο την επάρκεια σε πόσιμο νερό ή για αγροτική χρήση. Η έλλειψη νερού έχει σημαντικές επιπτώσεις στην παραγωγή ενέργειας, την υγεία των οικοσυστημάτων και σε άλλους τομείς όπως είναι ο τουρισμός, ένας σημαντικός τομέας της οικονομίας μας που βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην εκτεταμένη άρδευση για γήπεδα γκολφ και τουριστικές αναπτύξεις.

Ο αγροτικός τομέας, ο οποίος διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην εγχώρια οικονομία και την ασφάλεια τροφίμων, απορροφά μεγάλο ποσοστό νερού αλλά και ενέργειας. Η κυπριακή γεωργία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την άρδευση, που καλύπτει το 70% της συνολικής κατανάλωσης νερού, με εξαίρεση τις άνυδρες καλλιέργειες που όμως είναι επίσης ευάλωτες λόγω ολιγομβρίας. Οι αυξανόμενες θερμοκρασίες και τα συχνότερα ακραία καιρικά φαινόμενα επηρεάζουν ήδη τις αποδόσεις των καλλιεργειών, απειλώντας την επισιτιστική ασφάλεια.

Επιπλέον, οι μη βιώσιμες γεωργικές πρακτικές όχι μόνο εξαντλούν τα αποθέματα νερού, αλλά σταδιακά υποβαθμίζουν και την ποιότητα του εδάφους, επηρεάζοντας και τη βιοποικιλότητα. Η μετάβαση σε πιο βιώσιμες μεθόδους, όπως είναι η υιοθέτηση αποδοτικών τεχνολογιών άρδευσης, η ενσωμάτωση συστημάτων ανακυκλωμένου νερού και η προώθηση πρακτικών διατήρησης του εδάφους, μπορούν να βοηθήσουν μερικώς στην άμβλυνση των πιέσεων. Ωστόσο, αυτές οι προσπάθειες πρέπει να συνοδεύονται από έναν ευρύτερο επανασχεδιασμό του τρόπου με τον οποίο διαχειριζόμαστε τους πόρους μας.

Όσον αφορά την ενέργεια, η Κύπρος εξακολουθεί να εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από εισαγόμενα ορυκτά καύσιμα, κάτι που καθιστά τη χώρα ευάλωτη στις διακυμάνσεις των παγκόσμιων ενεργειακών αγορών, αλλά και συμβάλλει σημαντικά στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Αυτή η εξάρτηση από τις συμβατικές πηγές ενέργειας παρεμποδίζει τη μετάβαση σε μια πράσινη οικονομία και ασκεί επιπλέον πίεση στους υδάτινους πόρους μας, οι οποίοι είναι ήδη περιορισμένοι. Η μετάβαση στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας δεν είναι μόνο περιβαλλοντική αναγκαιότητα, αλλά και οικονομική επιτακτική ανάγκη.

Ευτυχώς, η Κύπρος διαθέτει άφθονη ηλιοφάνεια, γεγονός που μας δίνει τεράστιες ευκαιρίες εκμετάλλευσης της ηλιακής ενέργειας ως βιώσιμης εναλλακτικής λύσης. Ωστόσο, η μετάβαση προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας είναι αργή, περιορίζοντας την ικανότητά μας να μειώσουμε τις εκπομπές άνθρακα. Παρόλα αυτά, έχει σημειωθεί πρόοδος με την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ) να αυξάνεται σταθερά, φτάνοντας περίπου το 18% το 2022, και με στόχο τουλάχιστον το 23% έως το 2030. Η στρατηγική για την ενεργειακή μετάβαση προέβλεπε την αξιοποίηση του φυσικού αερίου ωs μεταβατική ενδιάμεση λύση, λόγω του ότι το φυσικό αέριο εκπέμπει λιγότερουs ρύπουs από το μαζούτ και είναι βοηθητικό στην τρέχουσα αδυναμία αποθήκευσηs ενέργειαs από ΑΠΕ.

Σημειώνεται ότι το Υπουργείο Ενέργειας προχωρά με σημαντικά μέτρα για την αύξηση της διείσδυσης των ΑΠΕ, συμπεριλαμβανομένης της εισαγωγής ρυθμιστικών πλαισίων για τη δημιουργία ενεργειακών κοινοτήτων, γεγονός που θα επιτρέψει στους πολίτες, καθώς και σε ιδιωτικούς και δημόσιους φορείς, να συμμετέχουν στην παραγωγή, διανομή, κατανάλωση και αποθήκευση ενέργειας σε συνεργασία με τις Τοπικές Αρχές. Τέτοιες πρωτοβουλίες είναι σημαντικές όχι μόνο για την προστασία του περιβάλλοντος και την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής αλλά και για τη μετάβαση προς μια οικονομία χωρίς ορυκτά καύσιμα. Επίσης, πολύ σημαντικό είναι ότι αυτές οι συνέργειες ενισχύουν την εμπλοκή των πολιτών, επιτρέποντας στις κοινότητες να διαμορφώνουν την ενεργειακή μετάβαση υπό όρους κοινωνικής δικαιοσύνης και με την κοινωνία σε ενεργό ρόλο και με τρόπους που ανταποκρίνονται καλύτερα στις ανάγκες τους.  

Οι προκλήσεις είναι φυσικά τεράστιες, αλλά δεν είναι ανυπέρβλητες. Με πρωτοβουλίες και συνέργειες μεταξύ χωρών όπως πρεσβεύει η προσέγγιση WEFE Nexus-συνεργασία για τη Μεσόγειο, δημιουργούμε προϋποθέσεις για την ολιστική αντιμετώπιση των σύνθετων προβλημάτων της εποχής μας. Αντιμετωπίζοντας την αλληλεξάρτηση νερού, εδάφους και τροφίμων και προχωρώντας με καινοτόμες διατομεακές προσεγγίσεις εξασφαλίζεται ότι οι προσπάθειες σε έναν τομέα δεν θα υπονομεύουν την πρόοδο και την ασφάλεια σε άλλον.

Μερικά από τα πλεονεκτήματα είναι η ενίσχυση της μακροπρόθεσμης βιωσιμότητας των οικονομικών δραστηριοτήτων, η ενίσχυση της ανθεκτικότητας στην κλιματική κρίση, η μείωση των κινδύνων και του κόστους από φυσικές καταστροφές και η αύξηση της αποδοτικότητας στη χρήση πόρων, ιδιαίτερα στη γεωργία και τον τουρισμό. Επιπλέον, προωθείται η βελτιωμένη διαχείριση πόρων, η καλύτερη διαχείριση υποδομών και, κυρίως, η ενθάρρυνση της καινοτομίας και έρευνας.

Σε συνάρτηση με την Ατζέντα Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών 2030, η προσέγγιση προωθεί πρακτικές ωφέλιμες για τη δημόσια υγεία, τη δημιουργία θέσεων εργασίας, την πρόσβαση σε καθαρό νερό και την αποκατάσταση οικοσυστημάτων και οικοτόπων για υγιές περιβάλλον και ευημερία πληθυσμών.

Περαιτέρω, ενισχύεται η συνεργασία στη διαχείριση πόρων, μέσω διακρατικών συμφωνιών, ενιαίων ρυθμιστικών πλαισίων και αύξηση επενδύσεων, συμβάλλοντας στη σταθερότητα και τη συνεργασία στην περιοχή.

Έχουμε ήδη κάνει βήματα προς ένα πιο βιώσιμο μέλλον. Η κυβέρνησή μας προωθεί ενεργά μέτρα προς αυτή την κατεύθυνση, με τεχνολογίες εξοικονόμησης νερού, επενδύει σε πρωτοβουλίες για αύξηση της χρήσης ΑΠΕ και προγράμματα διατήρησης οικοσυστημάτων. Ωστόσο, χρειάζεται ακόμη να γίνουν πολλά.

Το σημερινό εργαστήριο αποτελεί ένα σημαντικό βήμα για την αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων. Προσφέρει μια πλατφόρμα για ανταλλαγή ιδεών, εξεύρεση λύσεων και κτίσιμο συνεργασιών που θα μάς βοηθήσουν στις συλλογικές μας προσπάθειες. Μεταφέροντας τις επιστημονικές και τεχνολογικές εξελίξεις στην πράξη και ενισχύοντας τη διεθνή συνεργασία και καινοτομία, μπορούμε να εξασφαλίσουμε ένα μέλλον όπου οι πόροι μας θα τυγχάνουν ορθολογιστικής και αειφόρου διαχείρισης, επηρεάζοντας θετικά την ανθρώπινη υγεία, προωθώντας την κοινωνική δικαιοσύνη, και προστατεύοντας το περιβάλλον.

Είμαι βέβαιη ότι τα αποτελέσματα αυτού του εργαστηρίου θα συμβάλουν στη δημιουργία μιας ισχυρής βάσης για την επιτυχημένη εφαρμογή της πρακτικής WEFE Nexus στην Κύπρο και την ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου.

Εύχομαι καλή επιτυχία στις εργασίες του συνεδρίου.

Σημ.: Η Επίτροπος Περιβάλλοντος ανέγνωσε την ομιλία στην αγγλική γλώσσα.

(ΑΣΠ)