Ανακοινωθέντα

Η παρουσίαση των ιστορικών γεγονότων με ακρίβεια συνιστά θεμελιακή υποχρέωση κάθε ιστορικού, έγραφε ο ιστορικός Πολύβιος, ο Αριστοτέλης της ελληνικής ιστοριογραφίας. Διαφορετικά, όπως ο ίδιος παρατηρεί, αν αφαιρέσει κανείς την αλήθεια από την ιστορία, αυτό που απομένει είναι μια ανώφελη διήγηση. 

Το βιβλίο του Γιάννη Νικολάου αποτελεί ένα από αυτά τα συγγράμματα που βοηθούν στη διαμόρφωση ιστορικής σκέψης για το μεγαλείο των ηρώων μας. Ο συγγραφέας χρειάστηκε να αφιερώσει ώρες έρευνας και εκπομπών, για να φτάσει στην έκδοση του βιβλίου του, να καταγράψει ζωντανά τις μαρτυρίες όλων αυτών των προσώπων που έζησαν γεγονότα και καταστάσεις και ήταν έτοιμοι να καταθέσουν με ακρίβεια τα γεγονότα, αναδεικνύοντας τις ηρωικές πράξεις και θυσίες ανθρώπων για την ελευθερία και την αποτίναξη των κατά καιρούς κατακτητών. Από την αρχαιότητα με τον Ευαγόρα και τον Κίμωνα, μέχρι τον Αρχιεπίσκοπο Κυπριανό, τον Αυξεντίου, τον Μάτση, τον Παλληκαρίδη και τους τόσους άλλους ήρωες του Έπους της ΕΟΚΑ, μέχρι τον Τάσο Μάρκου και τους τόσους και τόσους Κύπριους και Ελλαδίτες, που θυσιάστηκαν υπέρ βωμών και εστιών το 1974. 

Το ξεχωριστό επίτευγμα του Γιάννη Νικολάου είναι ότι εισήγαγε σε αυτή την κατηγορία ανθρώπων την Ευφροσύνη Προεστού. Μια γυναίκα που ο ηρωισμός της μοιάζει ανεξάντλητος, το μεγαλείο της παραμένει ανεξίτηλο και το όνομα της δικαιωματικά βρίσκεται στην κορυφή της στήλης των ηρώων του 1974. Πρωτοβουλίες σαν τη σημερινή επιτυγχάνει τρεις βασικούς σκοπούς. Πρώτον, αποτελεί το καλύτερο μνημόσυνο μνήμης και τιμής σε όσους ηρωικά αντιστάθηκαν στις ορδές των εισβολέων. Δεύτερον, αποδίδει στην Ευφροσύνη Προεστού τις πρέπουσες τιμές για την ηρωική πράξη αυταπάρνησης, αυτοθυσίας και αλτρουισμού, να προστατεύσει τους δώδεκα στρατιώτες, και τρίτον, μας βοηθά να αντιληφθούμε και να ορίσουμε με ακρίβεια το μεγαλείο και τη δύναμη ψυχής της Κύπριας γυναίκας και μάνας. 

Η ιστορία της Ευφροσύνης Προεστού είναι υπερβατική. Από το μικρό σπίτι στην Πλατεία Ηρώων της Λαπήθου κατάφερε να στείλει πανανθρώπινα μηνύματα. Ο αλτρουισμός, η προσφορά, τα ρίσκα που ανέλαβε δεν μπορούν να αναληφθούν από τους πολλούς. Της ίδιας, στα χρόνια της προσφυγιάς, δεν της άρεσε να μιλά για τον εαυτό της. Δεν της άρεσε η αυτοπροβολή. Έλεγε το πολύ λακωνικό, αλλά πολύ σπουδαίο, πως ότι έκαμα το έκαμα, για να έχω μια καλή πράξη απέναντι στο Θεό. 

Τον Θεό που πήγε να συναντήσει τον Απρίλιο του 1993, την ώρα που οι καμπάνες των εκκλησιών μας χτυπούσαν για το Χριστός Ανέστη. Για την Ανάσταση. Την Ανάσταση, η οποία η ίδια βίωσε μέσα από τη σωτηρία των δώδεκα παιδιών της. Οι μαρτυρίες των ιδίων, μέσα από το βιβλίο του Γιάννη Νικολάου, είναι συγκλονιστικές. Όταν την επισκέφθηκαν την πρώτη ημέρα, αφού τους έδωσε ένα πιάτο φαΐ, τους κοίταξε στα μάτια. Μια 74χρονη γυναίκα είδε νέα παιδιά 19-20 χρονών, απροστάτευτα μέσα στη φωλιά του λύκου, περικυκλωμένα στη Λάπηθο από τουρκικά στρατεύματα. 

Τα μάτια της άστραψαν. Αντιλήφθηκε το μέγεθος της ευθύνης. Μπήκε στη θέση των δώδεκα μανάδων. Εκπόνησε το πλάνο και ανέλαβε δράση. Τους έκρυψε στη σπηλιά λίγο πιο κάτω κι από εκείνη την ημέρα προήχθη σε Στρατηγό. Αυτή τους τροφοδοτούσε με φαγητό και νερό, αυτή έβγαζε σκοπιές, αυτή ανέλαβε και την κατασκοπεία για τις κινήσεις των Τούρκων. Με αποφασιστικότητα, με κοφτερή οξύνοια και άπλετο ηρωισμό, έγινε, όπως και οι ίδιοι οι δώδεκα στρατιώτες λένε μέχρι σήμερα, δεύτερη τους μάνα. 

Διαβάζοντας το βιβλίο του Γιάννη Νικολάου, σκεφτόμουνα αν η σημερινή κοινωνία έχει νέες κυρές. Νέες Ευφροσύνες. Η απάντηση που δίνω εγώ είναι πως όσο διατηρούμε επίκαιρα τα ιδανικά, με τα οποία η Ευφροσύνη Προεστού έζησε, όπως η πίστη στον Θεό, η αγάπη στην Πατρίδα, η προσφορά στον συνάνθρωπο, αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο και μας δίνουν ελπίδα ότι ο κυπριακός ελληνισμός μπορεί να ελπίζει και να προσβλέπει σε καλύτερες ημέρες. 

Και ο βίος και πολιτεία της  Ευφροσύνης Προεστού αποτελούν τον φάρο, για να το πετύχουμε. Η ίδια, μαία στο επάγγελμα, ήταν και πριν από την τουρκική εισβολή ο ορισμός της προσφοράς στον συνάνθρωπο. Είχε ξεγεννήσει αρκετές εκατοντάδες παιδιά σε όλη την ευρύτερη περιοχή της Λαπήθου, χαρίζοντας ζωή, αγάπη και στοργή, όπου κι αν την καλούσαν. Ταυτόχρονα, είχε βαθιά πίστη στον Θεό. Είναι ενδεικτικό μέσα κι από τα όσα θα ακούσουμε απόψε για τα βασανιστήρια, στα οποία υποβλήθηκε, για να ομολογήσει πού έκρυβε τους δώδεκα στρατιώτες, πώς πέρασε τα πάνδεινα και καταστάσεις που δεν μπορεί ο ανθρώπινος νους να χωρέσει. 

Την ξυλοφόρτωσαν, τη χτύπησαν με το σχοινί της καμπάνας, της έκαναν τεχνητούς πνιγμούς στη θάλασσα, αλλά η ίδια δεν υπέκυψε. Δεν άνοιξε το στόμα της να πει το παραμικρό. Μόνο μια στιγμή έμοιασε να λυγίζει. Όταν μέσα σε ένα δωμάτιο του αστυνομικού σταθμού, αφού της έκοψαν την καδένα με τον σταυρό που φορούσε με ξιφολόγχη και την διέταξαν να φτύσει τον σταυρό. Η ίδια έκανε επίκληση στην Αγία Αναστασία, για να την πάρει και να γλιτώσει από το βάσανο. 

Αυτή ήταν η Ευφροσύνη Προεστού, που λυτρώθηκε για πρώτη φορά, όταν μια μέρα σαν σήμερα, πριν από ακριβώς 50 χρόνια, ανήμερα και της ονομαστικής της εορτής, οι στρατιώτες που ήταν πλέον παιδιά της περνούσαν το οδόφραγμα και επέστρεφαν στις οικογένειες τους. Φορτωμένοι πληγές, εξαντλημένοι από τις κακουχίες, αλλά ευλογημένοι. Ευλογημένοι, διότι στην πιο δύσκολη στιγμή τους είχαν έναν φύλακα άγγελο που τους προστάτευσε από όλα τα δεινά. Έναν φύλακα άγγελο που τους έσωσε τη ζωή, την Ευφροσύνη Προεστού. Την Κυρά της Λαπήθου, την Κυρά της Κύπρου. Τη δεύτερη τους μάνα, που αργότερα, τα επόμενα χρόνια θα προσκαλούσαν και στους γάμους τους, για να ευλογήσει τα στέφανά τους. 

Επιστρέφοντας στο σήμερα έχουμε χρέος να αποτρέψουμε το ξεθώριασμα του «Δεν ξεχνώ». Και είναι δεδομένο, ότι κάνοντας κοινωνούς τους νέους και τις νέες μας στη λαμπρή σελίδα της ιστορίας της Ευφροσύνης Προεστού, συμβάλλουμε με ένα μικρό λιθαράκι, έτσι ώστε η ελπίδα, η πίστη και η αφοσίωση στον αγώνα της επιστροφής όχι μόνο να μην ξεθωριάσει, αλλά να αποκτήσει μια νέα δυναμική. Δεν υπάρχει άνθρωπος που δεν μπορεί να εμπνευστεί μέσα από την ιστορία της Κυράς της Λαπήθου. Δεν υπάρχει μάνα που δεν θα καταφέρει να ταυτιστεί με την αγωνία των μανάδων των δώδεκα στρατιωτών, αλλά και με την ηρωική στάση της Ευφροσύνης Προεστού. 

Γι’ αυτό πρωτοβουλίες σαν τη σημερινή, αλλά και προσπάθειες όπως του Γιάννη Νικολάου, αξίζουν επαίνου, αφού καλλιεργούν την ιστορική σκέψη, τη γνώση και την πολιτική κρίση, στη βάση πραγματικών ιστορικών γεγονότων. Η ανάδειξη στο συγγραφικό του έργο της ιστορίας της Ευφροσύνης Προεστού, εκτός από ιστορικό εργαλείο, αποτελεί κι ένα μνημόσυνο για τους εγκλωβισμένους μας που δεν εγκατέλειψαν τα σπίτια τους και βίωσαν μια σειρά από κακουχίες, αλλά και μια ευκαιρία, για να απευθύνουμε ένα μεγάλο ευχαριστώ στους εγκλωβισμένους που παραμένουν αμετακίνητοι βράχοι, ριζωμένοι στα σκλαβωμένα εδάφη μας. 

Στο πλαίσιο του Προγράμματος Διακυβέρνησης του Προέδρου της Δημοκρατίας κ. Νίκου Χριστοδουλίδη, η Υπηρεσία μας ανέδειξε αθέατες πτυχές της κυπριακής ιστορίας, όπως της ηρωίδας Λαπηθιώτισσας Ευφροσύνης Προεστού, τιμώντας την μαζί με άλλες γυναίκες που πρόσφεραν με τον δικό τους τρόπο στον αγώνα. Ένας αγώνας που δεν πρέπει να ξεχνιέται. Αντιθέτως, πρέπει να τιμάται και να υπενθυμίζει σε όλους εμάς τις θυσίες της Ευφροσύνης Προεστού, και γι’ αυτό είναι πολύ σημαντικό το γεγονός ότι ο Γιάννης Νικολάου καταγράφει στο βιβλίο του την ιστορία της Κυράς της Λαπήθου, κρατώντας τη μνήμη της ζωντανή, άσβεστη και αθάνατη στο πέρασμα των χρόνων. 

Με αφορμή και τη συμπλήρωση πενήντα χρόνων κατοχής, χρέος μας ως πολιτεία είναι να βροντοφωνάξουμε πως το «Δεν ξεχνώ» δεν έχει ξεθωριάσει. Παραμένει πρώτη μας προτεραιότητα, και προς αυτή την κατεύθυνση, μέσα από εκδηλώσεις σαν τη σημερινή, συμβάλλουμε να μην επέλθει η λήθη. Διαφυλάττοντας ως κόρη οφθαλμού την ιστορία της Ευφροσύνης Προεστού, η οποία παραμένει ζωντανή μέσα στις καρδιές των δώδεκα στρατιωτών της, των μανάδων τους, των παιδιών, των εγγονιών. Μέσα στις καρδιές όλων μας.

(ΓΣ/ΜΣ)