Ανακοινωθέντα

Κατ’ αρχάς, θα ήθελα να συγχαρώ το Ινστιτούτο Δημογραφικής και Μεταναστευτικής Πολιτικής για τη διοργάνωση της σημερινής ημερίδας, αλλά και για τις άοκνες προσπάθειές του αναφορικά με τα ζητήματα που θα συζητηθούν σήμερα.

Είναι μεγάλη τιμή, αλλά και ευθύνη να βρίσκομαι σήμερα εδώ, σε μια ημερίδα που εξετάζει ένα από τα πλέον πολυσύνθετα και απαιτητικά ζητήματα της εποχής μας: τη διαχείριση του μεταναστευτικού ζητήματος από την Κυπριακή Δημοκρατία. Πρόκειται για μια πρόκληση με ευρύτερες κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές προεκτάσεις, που επηρεάζει τη χώρα μας, αλλά και ολόκληρο τον ευρωπαϊκό χώρο. Συνεπώς, το μεταναστευτικό αποτελεί, όχι μόνο ένα εθνικό, αλλά και ένα διεθνές ζήτημα με κοινωνικές, οικονομικές και γεωπολιτικές διαστάσεις.

Η Κύπρος είναι το κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), που, αναλογικά με τον πληθυσμό της, δέχεται τον μεγαλύτερο αριθμό αιτήσεων ασύλου. Το ποσοστό αιτούντων και δικαιούχων διεθνούς προστασίας ανέρχεται σχεδόν στο 6% του πληθυσμού, όταν σε άλλα ευρωπαϊκά κράτη είναι κατά μέσο όρο στο 1%. Οι αριθμοί αυτοί είναι αποκαλυπτικοί της πίεσης που ασκείται στη χώρα μας. Μόνο το 2022, υπεβλήθησαν στην Κύπρο 21.565 νέες αιτήσεις ασύλου, σημειώνοντας αύξηση σε σχέση με τις 13.235 αιτήσεις του 2021. Από το 2015 έως το 2022, η αύξηση στις αιτήσεις ασύλου ανήλθε στο εντυπωσιακό 735%, ενώ την τελευταία δεκαετία περίπου 18.000 άτομα έχουν λάβει καθεστώς διεθνούς προστασίας.

Η ίδρυση του Υφυπουργείου Μετανάστευσης και Διεθνούς Προστασίας αποτελεί ένα ιστορικό ορόσημο για την Κυπριακή Δημοκρατία. Ήταν μια προεκλογική δέσμευση του Προέδρου της Δημοκρατίας κ. Νίκου Χριστοδουλίδη, η οποία υλοποιήθηκε λίγους μόλις μήνες μετά την εκλογή του. Αυτή η ταχύτητα υλοποίησης καταδεικνύει τη βαρύτητα που αποδίδει η Κυβέρνηση στη διαχείριση του μεταναστευτικού, αλλά και την αποφασιστικότητα για την εφαρμογή μιας συνολικής και αποτελεσματικής στρατηγικής για τη μετανάστευση.

Το Υφυπουργείο μας αποτελεί τη φυσική συνέχεια σημαντικών μέτρων που είχαν ήδη δρομολογηθεί από το Υπουργείο Εσωτερικών. Τώρα, λοιπόν, οι προσπάθειες αυτές συντονίζονται και ενισχύονται με κύριο στόχο την αποτελεσματική διαχείριση των μεταναστευτικών ροών και την προστασία της κοινωνικής συνοχής.

Το Υφυπουργείο Μετανάστευσης και Διεθνούς Προστασίας στηρίζεται σε δύο βασικούς πυλώνες:

• Τμήμα Μετανάστευσης: ασχολείται με τη νόμιμη μετανάστευση, δηλαδή την παροχή αδειών παραμονής και εργασίας σε αλλοδαπούς, καλύπτοντας ευρύ φάσμα κατηγοριών: μεταξύ άλλων, γενική και εποχική εργασία, οικιακή απασχόληση, καθώς και υψηλής εξειδίκευσης προσωπικό. Μέσα από την απλοποίηση και την ψηφιοποίηση των διαδικασιών, στοχεύουμε να ενισχύσουμε την εξυπηρέτηση των πολιτών και να συμβάλουμε στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας μας.

• Υπηρεσία Ασύλου: είναι υπεύθυνη για τη διαχείριση αιτήσεων διεθνούς προστασίας. Σε αυτόν τον τομέα έχουμε δεχθεί μεγάλες προκλήσεις, με τις παράτυπες μεταναστευτικές ροές να αυξάνονται κατακόρυφα τα προηγούμενα χρόνια. Παρά ταύτα, τα μέτρα που έχει λάβει η Κυβέρνηση Χριστοδουλίδη από την αρχή της θητείας της αποδίδουν καρπούς.

Η γεωγραφική μας θέση, κοντά στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική, καθιστά την Κύπρο κράτος Πρώτης Γραμμής. Οι μεταναστευτικές ροές που δημιουργούνται από ένοπλες συρράξεις, πολιτική αστάθεια και οικονομικές δυσχέρειες στην περιοχή κατευθύνονται συχνά προς τη χώρα μας. Ωστόσο, με μια σειρά στρατηγικών μέτρων έχουμε επιτύχει σημαντική μείωση των αφίξεων παράτυπων μεταναστών.

Για παράδειγμα, οι αφίξεις από τρεις βασικές αφρικανικές χώρες –τη Νιγηρία, τη Δημοκρατία του Κονγκό και το Καμερούν– έχουν μειωθεί πάνω από 90% σε σύγκριση με τα προηγούμενα χρόνια. Το 2024, για πρώτη φορά οι επαναπατρισμοί ξεπέρασαν τις αφίξεις, γεγονός που αποδεικνύει την αποτελεσματικότητα της πολιτικής μας. Για το 2024 έχουμε ήδη καταφέρει να επαναπατρίσουμε περισσότερους αλλοδαπούς απ’ όσους έχουν εισέλθει παράτυπα στη Δημοκρατία. Συγκεκριμένα, μέχρι στιγμής, από τον Ιανουάριο, έχουν επαναπατριστεί 8.500 αλλοδαποί, ενώ εισήλθαν περίπου 6.000.

Η αποτρεπτική αυτή πολιτική είναι αναγκαία για την αποσυμφόρηση του συστήματος ασύλου, το οποίο πρέπει να καταστεί και να παραμείνει βιώσιμο, για να εξυπηρετεί αυτούς που πραγματικά έχουν ανάγκη και δικαιούνται διεθνούς προστασίας. Συναφώς, τονίζεται ότι η Κυπριακή Δημοκρατία έχει ορισμένες δυνατότητες σε σχέση με τη φιλοξενία μεταναστών, οι οποίες αν ξεπεραστούν θα δημιουργήσουν σοβαρό πρόβλημα στην οικονομία, την κοινωνία, την υγεία και τη δημόσια τάξη.

Η άφιξη παράτυπων μεταναστών πραγματοποιείται κυρίως μέσω της Πράσινης Γραμμής και διά θαλάσσης. Η διατήρηση αποτελεσματικού ελέγχου στην Πράσινη Γραμμή είναι ιδιαίτερα δύσκολη, καθώς αυτή δεν αποτελεί σύνορο, αλλά απότοκο της συνεχιζόμενης παράνομης τουρκικής κατοχής. Το 95% των παράτυπων αφίξεων μέχρι πρόσφατα γινόταν μέσω των κατεχομένων. Η Τουρκία δυστυχώς διευκολύνει αυτές τις ροές, επιτρέποντας τη μετάβαση μεταναστών στα κατεχόμενα μέσω αεροπορικών πτήσεων από την Κωνσταντινούπολη, αλλά και με πλοία της γραμμής.

Από το 2023 επίσης παρατηρήθηκε αύξηση των αφίξεων διά θαλάσσης, κυρίως από τον Λίβανο. Ωστόσο, τα μέτρα που έχει λάβει η παρούσα Κυβέρνηση έχουν μειώσει τις ροές από τα κατεχόμενα, ενώ έχουν εκμηδενίσει τις ροές από τη θάλασσα.

Περαιτέρω, η Κυπριακή Δημοκρατία, μέσω του Προέδρου της Δημοκρατίας, έχει αναλάβει σημαντικές πρωτοβουλίες σε περιφερειακό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Ειδικότερα, έχουμε προτείνει τη συνεργασία με διεθνείς οργανισμούς, όπως η Ύπατη Αρμοστεία του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) για τους Πρόσφυγες, προκειμένου να δημιουργηθούν οι συνθήκες για ασφαλή και αξιοπρεπή επαναπατρισμό των Σύρων προσφύγων. Η συνεργασία με γειτονικές χώρες, όπως ο Λίβανος και η Αίγυπτος, αλλά και οι διεργασίες εντός ΕΕ αποτελούν καίριας σημασίας βήματα για τη σταθεροποίηση της κατάστασης στην περιοχή, αλλά και την εξεύρεση λύσεων σε σχέση με τις μεταναστευτικές ροές προς την Ευρώπη. Παράλληλα, έχουμε ενισχύσει τη συνεργασία μας με την Frontex, προκειμένου να ενισχυθούν οι περιπολίες και να αποτραπούν οι παράτυπες αφίξεις. Είναι λοιπόν με ικανοποίηση που βλέπουμε ότι η ΕΕ και άλλα κράτη μέλη υιοθετούν μέτρα και θέσεις, που πρώτη προώθησε η Κυπριακή Δημοκρατία.

Η βελτίωση των υποδομών είναι ένας ακόμα κρίσιμος τομέας. Δημιουργούμε νέο κέντρο φιλοξενίας με συγχρηματοδότηση από την ΕΕ, εξασφαλίζοντας αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης για τους αιτούντες άσυλο. Το Κέντρο Πρώτης Υποδοχής Πουρνάρα και το νέο κέντρο φιλοξενίας στις Λίμνες δημιουργούν τις κατάλληλες συνθήκες για την προσωρινή φιλοξενία των αιτούντων άσυλο. Επίσης, το νέο προαναχωρησιακό κέντρο της Αστυνομίας στις Λίμνες θα μας επιτρέψει να αυξήσουμε τους ρυθμούς και τους αριθμούς των επαναπατρισμών.

Ταυτόχρονα, έχουμε μειώσει τον χρόνο επεξεργασίας των αιτήσεων ασύλου με ορισμένες αιτήσεις να εξετάζονται πλέον εντός λίγων εβδομάδων. Αυτό μας επιτρέπει να παρέχουμε διεθνή προστασία σε όσους τη δικαιούνται, ενώ παράλληλα απορρίπτουμε αιτήσεις που υποβάλλονται καταχρηστικά, διευκολύνοντας έτσι τον επαναπατρισμό όσων δεν πληρούν τα κριτήρια παραμονής.

Εκτός από τη διαχείριση των παράτυπων μεταναστευτικών ροών, η Κυβέρνηση δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην ένταξη των νόμιμων μεταναστών, και βρίσκεται τώρα στη διαδικασία εκπόνησης και διαμόρφωσης του Στρατηγικού Σχεδίου για την Ένταξη των Νόμιμα Διαμενόντων Μεταναστών, καθώς και του καταρτισμού του σχετικού Σχεδίου Δράσης. Μέσω προγραμμάτων εκμάθησης της ελληνικής γλώσσας, επαγγελματικής κατάρτισης και συμμετοχής σε κοινωνικές δραστηριότητες, επιδιώκουμε να προωθήσουμε την ένταξη των νόμιμων μεταναστών, διασφαλίζοντας την κοινωνική συνοχή.

Ακόμη, η Κύπρος στηρίζει τη δημιουργία ενισχυμένων μηχανισμών αλληλεγγύης στο πλαίσιο του νέου Συμφώνου Μετανάστευσης και Ασύλου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πιστεύουμε ότι, πέρα από τη χρηματοδότηση, η μετεγκατάσταση αιτούντων άσυλο σε άλλες χώρες της ΕΕ αποτελεί βασικό εργαλείο για την αποσυμφόρηση των κρατών Πρώτης Γραμμής και απτή απόδειξη αλληλεγγύης.

Επιπλέον, θα ήθελα να τονίσω τη θεμελιώδη σημασία της πρόσφατης τροποποίησης του περί Προσφύγων Νόμου, την οποία ενέκρινε στην τελευταία του συνεδρία το Υπουργικό Συμβούλιο. Δυνάμει της νέας αυτής πρόβλεψης στον νόμο, θα έχουμε τη δυνατότητα να αφαιρούμε το καθεστώς συμπληρωματικής προστασίας από όσα άτομα διαπράττουν σοβαρά ποινικά αδικήματα. Αφενός, λοιπόν, η Κυπριακή Δημοκρατία σέβεται τις διεθνείς της υποχρεώσεις και παρέχει διεθνή προστασία σε όσους τη δικαιούνται. Αφετέρου, όμως, αν αυτή η φιλοξενία τυγχάνει κατάχρησης, τότε θα λαμβάνονται μέτρα για αποκατάσταση της τάξης.

Κυρίες και κύριοι,

Η διαχείριση της μετανάστευσης είναι ένα πολυδιάστατο ζήτημα που απαιτεί συνεχείς προσπάθειες, συνεργασία και προσαρμογή στις νέες προκλήσεις. Η Κυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας παραμένει προσηλωμένη στην εφαρμογή μιας δίκαιης, αποτελεσματικής και ανθρωποκεντρικής μεταναστευτικής πολιτικής. Η Κυπριακή Δημοκρατία παραμένει σταθερή στις δεσμεύσεις της, διαχειριζόμενη το μεταναστευτικό με ανθρωπισμό και υπευθυνότητα, σε πλήρη εναρμόνιση με το διεθνές και ενωσιακό δίκαιο. Είμαστε αποφασισμένοι να συνεχίσουμε τη στρατηγική μας, διασφαλίζοντας τόσο την κοινωνική συνοχή όσο και τη διατήρηση της εθνικής ασφάλειας.

Σας ευχαριστώ θερμά για την προσοχή σας και εύχομαι κάθε επιτυχία στις εργασίες της ημερίδας.

(ΑΝ/ΑΣ/ΓΣ)