Ανακοινωθέντα

Συζήτηση της έκθεσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με την εφαρμογή του σχεδίου δράσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την καταπολέμηση του ρατσισμού για την περίοδο 2020-2025

Κυρία Πρόεδρε,

Κύριοι βουλευτές,

Ευχαριστώ για την πρόσκληση, για να παραστώ στη σημερινή συνεδρία της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και Ίσων Ευκαιριών μεταξύ Ανδρών και Γυναικών για τη συζήτηση του επίκαιρου, σε Κύπρο και Ευρώπη, θέματος του Ρατσισμού με αφορμή την πρόσφατη αξιολόγηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την πορεία υλοποίησης του σχεδίου δράσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) για την καταπολέμηση του ρατσισμού 2020-2025.

Ως μέλος της Κυβέρνησης θέλω εξαρχής να επισημάνω ότι η καταπολέμηση των φαινομένων του ρατσισμού, της μισαλλοδοξίας και εν γένει των εγκλημάτων με ρατσιστικά χαρακτηριστικά αποτελεί αναγνωρισμένη προτεραιότητα της Κυβέρνησής μας. Ο ρατσισμός αντίκεινται ευθέως στις αρχές της ελευθερίας, της δημοκρατίας, του σεβασμού των δικαιωμάτων του ανθρώπου και των θεμελιωδών ελευθεριών, καθώς και του κράτους δικαίου, αρχές στις οποίες θεμελιώνεται η ΕΕ. Σύμφωνα εξάλλου με το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (2006), η ανεκτικότητα και ο σεβασμός της ίσης αξιοπρέπειας όλων των ανθρώπων αποτελούν θεμέλιο μίας δημοκρατικής και πλουραλιστικής κοινωνίας.

Ως Υπουργός Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως θα ήθελα να σας διαβεβαιώσω ότι ταυτόχρονα με τις δράσεις αστυνόμευσης, διασφάλισης της ασφάλειας και της δημόσιας τάξης προωθούμε, σε όλους τους τομείς ευθύνης μας (Αστυνομία και Φυλακές), πολλαπλές δράσεις ευαισθητοποίησης, έμπρακτου σεβασμού στη διαφορετικότητα κάθε προσώπου και μηδενικής ανοχής απέναντι σε φαινόμενα ρατσισμού.

Επιπλέον, ως Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως (ΥΔΔΤ) έχουμε τη σημαντική αρμοδιότητα να προασπίζουμε και να προωθούμε τα ανθρώπινα δικαιώματα όλων των πολιτών και τις αρχές καθολικού σεβασμού της αξιοπρέπειας και της διαφορετικότητας του καθενός. Ιδιαίτερη είναι η μέριμνα μας για την προστασία των ευάλωτων ομάδων του πληθυσμού.

Είναι γι’ αυτό που, στη βάση της Εθνικής Στρατηγικής για την Προστασία και την Προαγωγή των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, παρακολουθούμε στενά και σε συνεχή βάση τις εξελίξεις και αναλαμβάνουμε δράσεις για συμμόρφωση με το κοινοτικό κεκτημένο, αλλά και με τις συστάσεις διεθνών και ευρωπαϊκών οργανισμών, όπως το Συμβούλιο της Ευρώπης, ο Οργανισμός για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ) και τα Ηνωμένα Έθνη.

Όσον αφορά τώρα στην πρόσφατη έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με την εφαρμογή του Σχεδίου Δράσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την καταπολέμηση του Ρατσισμού 2020-2025 και τα εθνικά σχέδια δράσης κατά του ρατσισμού και των διακρίσεων, σημειώνω ότι τα όσα περιλαμβάνονται σε αυτήν αφορούν πολλαπλά πεδία του κοινοτικού κεκτημένου και καλύπτουν οριζόντια τομείς που υπάγονται στις ρυθμιστικές αρμοδιότητες της Ένωσης. Στην έκθεση γίνονται αναφορές σε πολλούς τομείς της δημόσιας και κοινωνικής ζωής που, στη δική μας περίπτωση, εμπίπτουν στις αρμοδιότητες πολλών υπουργείων ή υπηρεσιών. Λόγω μάλιστα του μεγάλου εύρους των αρμοδιοτήτων της ΕΕ στα θέματα ρατσισμού και διακρίσεων, στην έκθεση γίνονται αναφορές στα ζητήματα αστυνόμευσης, της υγείας, των νέων τεχνολογιών, της εκπαίδευσης, της απασχόλησης, της υγείας, της στέγασης. Τομείς δηλαδή, για τους οποίους έχουν εκδοθεί σχετικές οδηγίες και εφαρμόζεται κοινοτικό κεκτημένο. Αναφορές γίνονται επίσης στα ΜΜΕ, τις αρχές τοπικής αυτοδιοίκησης και την κοινωνία των πολιτών.

Θα πρέπει να σημειώσω στο σημείο αυτό ότι η κομβική Απόφαση-Πλαίσιο του Συμβουλίου της ΕΕ υπ’ αριθμόν 2008/913, για την οποία γίνεται εκτενής αναφορά στην υπό συζήτηση έκθεση αξιολόγησης, αποβλέπει στην προσέγγιση του ποινικού δικαίου των κρατών μελών για την αντιμετώπιση εκδηλώσεων ρατσισμού. Η Απόφαση υποχρεώνει τα κράτη μέλη να λάβουν μέτρα για την καταπολέμηση ορισμένων μορφών και εκδηλώσεων ρατσισμού και ξενοφοβίας με ποινικά μέσα, εισηγείται νομικά μέσα προστασίας των θυμάτων και προβλέπει αναλογικές και αποτελεσματικές κυρώσεις για τους δράστες. Οι πρόνοιες της Απόφασης-Πλαισίου έχουν μεταφερθεί στην κυπριακή έννομη τάξη με τον Νόμο 134(Ι)/2011.

Σημειώνεται επίσης ότι και στον Κυπριακό Ποινικό Κώδικα, στη βάση των συστάσεων της ΕΕ και του Συμβουλίου της Ευρώπης, περιλαμβάνονται σχετικές διατάξεις για την καταπολέμηση της ρητορικής του μίσους (άρθρο 99A ΠΚ), ενώ τα ρατσιστικά και ξενοφοβικά κίνητρα μιας εγκληματικής πράξης καθίστανται επιβαρυντικοί παράγοντες κατά την επιμέτρηση της ποινής που θα επιβληθεί (άρθρο 35^ΑΠΚ).

Επ’ αυτού, το Επαρχιακό Δικαστήριο Λάρνακας σε μια σχετικά πρόσφατη απόφαση (Αρ. Υπόθεσης: 9000/2022 ημερομηνίας 28/03/2023) επέβαλε άμεση ποινή φυλάκισης στην κατηγορούμενη, η οποία κρίθηκε ένοχη για επίθεση εναντίον εθνοτικής ομάδας προσώπων με μαχαίρι, που διαπράχθηκε με κίνητρο προκατάληψης. Όπως έκρινε το πρωτόδικο Δικαστήριο, το κίνητρο προκατάληψης λειτούργησε επιβαρυντικά στην επιμέτρηση και επιβολή της ποινής, και σημείωσε ότι «τυχόν αναστολή της ποινής φυλάκισης θα στρέφετο ενάντια στη σοβαρότητα και την απαξία που ενέχουν αδικήματα με κίνητρο προκατάληψης και θα έδιδε λανθασμένα μηνύματα στην κοινωνία».

Σε ό,τι αφορά στο θέμα της εκδήλωσης ρατσιστικών περιστατικών, του χειρισμού, της διερεύνησης, της εξιχνίασής τους από την Αστυνομία, καθώς και προστασίας των θυμάτων, έχουν γίνει σημαντικά βήματα τα τελευταία χρόνια.

Το σύστημα καταγραφής εγκλημάτων ρατσιστικής βίας και ρητορικής του μίσους που λειτουργεί στην Αστυνομία έχει βελτιωθεί σημαντικά. H συστηματική και συγκρίσιμη καταγραφή των εν λόγω περιστατικών και η καταχώρησή τους σε ετήσιο συγκεντρωτικό πίνακα, ο οποίος δημοσιεύεται στην ιστοσελίδα της Αστυνομίας και ο οποίος αποτυπώνει υποθέσεις με πιθανολογούμενο ρατσιστικό κίνητρο, φωτίζει τα ποσοτικά, αλλά και τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του φαινομένου αυτού.

Είναι επίσης σημαντική η εγκαθίδρυση ειδικού γραφείου στην Αστυνομία που ασχολείται με τα θέματα ρατσισμού και διακρίσεων, το οποίο να αναλαμβάνει τη διοργάνωση επιμορφωτικών και άλλων δράσεων ευαισθητοποίησης των αστυνομικών. Πρόσφατα μάλιστα η Αστυνομία υιοθέτησε μέσω αστυνομικής διάταξης τους δείκτες προκατάληψης του ΟΑΣΕ, με στόχο να διευκολυνθεί η έρευνα και να φωτιστούν πλήρως τα κίνητρα, οι περιστάσεις και η στόχευση τέτοιων υποθέσεων.

Σημαντικός είναι επίσης και ο ορισμός Αξιωματικών Συνδέσμων σε όλες τις επαρχίες που συντονίζουν τη δράση για τη διερεύνηση τέτοιων υποθέσεων. Καθόλου αμελητέα είναι και η υπογραφή Μνημονίου συνεργασίας της Αστυνομίας με 14 Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις για την προστασία και προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Όσον αφορά στις πρόσφατες επιθέσεις κατά διανομέων έτοιμου φαγητού, υπήρξε από την πρώτη στιγμή άμεση ανταπόκριση της Αστυνομίας. Έχουν ληφθεί και συνεχίζουν να λαμβάνονται μέτρα, πολλά από τα οποία είναι μη ανακοινώσιμα, προκειμένου να προληφθεί, αλλά και να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά αυτή η μορφή εγκληματικότητας.

Επιτρέψτε μου, κλείνοντας, να σημειώσω ότι στην έννομη τάξη της ΕΕ η καταπολέμηση του ρατσισμού και η απαγόρευση των διακρίσεων, όπως κατοχυρώνεται στις Συνθήκες, αλλά και στον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων είναι πλέον μια πραγματικότητα. Η Κύπρος ως μέλος της Ένωσης αναλαμβάνει δράσεις σε όλα τα πεδία πρόληψης και καταπολέμησης των διακρίσεων και του ρατσισμού. Η καθολική προστασία και η προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και η καταπολέμηση του ρατσισμού συγκροτούν τις βασικές αρχές της έννομης μας τάξης και της δικής μας πολιτικής, στις οποίες η κυβέρνηση δίδει και θα εξακολουθεί αταλάντευτα να δίδει πρωταρχική σημασία.

Πρόσφατα μάλιστα (7/10/24), μετά από πρόταση του ΥΔΔΤ, το Υπουργικό Συμβούλιο αποφάσισε την ετοιμασία της 1^ης Εθνικής Στρατηγικής για την Προστασία και την Προώθηση των ΛΟΑΤΚΙ δικαιωμάτων. Είμαστε επίσης σε προχωρημένο βαθμό διαβούλευσης με τα συναρμόδια υπουργεία, με στόχο την ετοιμασία και της 1^ης Εθνικής Στρατηγικής για την πρόληψη και αντιμετώπιση του αντισημιτισμού.

Θα ήθελα τέλος να σας ενημερώσω ότι έχω παρακαλέσει τον Αρχηγό της Αστυνομίας να μελετήσει σε βάθος την έκθεση αξιολόγησης, για την οποία συζητούμε σήμερα, και να λάβει όλα τα αναγκαία βελτιωτικά και διορθωτικά μέτρα που κρίνονται πρόσφορα για όλα τα θέματα που αφορούν στην Αστυνομία.

(ΑΦ/ΓΣ)