Ανακοινωθέντα

Με ιδιαίτερη χαρά παρευρίσκομαι σήμερα στο Περιβόλι του Προεδρικού με την ευκαιρία της επίδοσης του πιστοποιητικού «Zero Waste to Landfill» για το Προεδρικό Μέγαρο, μιας πρωτοβουλίας που αναλήφθηκε από την Πρώτη Κυρία Φιλίππα Καρσερά Χριστοδουλίδη και την τέως Επίτροπο Περιβάλλοντος και νυν Υπουργό Γεωργίας δρ Μαρία Παναγιώτου.

Πέρα από τον στόχο να καταστεί το Προεδρικό Μέγαρο πρότυπο περιβαλλοντικής διαχείρισης, στο ίδιο πλαίσιο αποφασίστηκε και η αναβάθμιση του περιβολιού του Προεδρικού Μεγάρου, το οποίο σχεδιάστηκε με τρόπο που να διαδραματίζει σημαντικό περιβαλλοντικό ρόλο καθώς και εκπαιδευτικό μέσα από την ανάπτυξη στοχευμένων δράσεων και ενεργειών. Μία από τις δράσεις που αποφασίστηκε να υλοποιηθούν αφορά την αποκατάσταση υφιστάμενων ή/και την κατασκευή νέων δόμων, και λιθόστρωτων στοιχείων στα μονοπάτια.

Οι δόμες, οι ξηρολιθικοί αυτοί τοίχοι αντιστήριξης του εδάφους, κτίζονται με πέτρες χωρίς τη χρήση συνδετικού κονιάματος. Αυτή η αειφόρος τεχνική δόμησης έχει τις ρίζες της στην αρχαιότητα στην Κύπρο σε κατασκευές που απαντώνται σε αμυντικά τείχη, τοίχους μνημείων αλλά και σε λιθόστρωτα δάπεδα και δρόμους. Οι ξηρολιθικές κατασκευές παρουσιάζουν πολλαπλές λειτουργίες — μετατρέπουν άγονα εδάφη σε καλλιεργήσιμη γη, συσσωρεύουν και συγκρατούν χώμα στηρίζοντας αναβαθμίδες αγροτικής δραστηριότητας, επιτρέπουν στη γη να απορροφήσει το νερό, συγκρατούν υγρασία, οριοθετούν τεμάχια γης και αγροτικές λειτουργίες, οργανώνουν τη διαχείριση του νερού στερεώνοντας τοιχώματα πηγαδιών, αεραγωγών, λαγουμιών, αυλακιών.

Ταυτόχρονα, οι ξερολιθιές είναι συνυφασμένες με την προστασία των εδαφών, την ανάπτυξη και την ενίσχυση της βιοποικιλότητας, αποτελώντας το κέλυφος για είδη χλωρίδας και πανίδας. Στις ξερολιθιές εξελίσσονται τα διάφορα στάδια μεταμόρφωσης των πεταλούδων, οι αράχνες βρίσκουν την τροφή τους, στις μεγάλες τους κοιλότητες βρίσκουν καταφύγιο σκαντζόχοιροι, τρωκτικά και πουλιά, ενώ αναπτύσσεται εκτεταμένη χλωρίδα όπως βότανα, μύκητες, αγριολούλουδα και άλλα φυτά.

Ιδιαίτερο γνώρισμα τους, όμως, την περίοδο αυτή που η κλιματική κρίση οδηγεί την Κύπρο σε εκτεταμένα φαινόμενα ερημοποίησης των εδαφών και οι πυρκαγιές απειλούν τη χώρα, οι δόμες αποτελούν τον κύριο τρόπο αντιμετώπισης της διάβρωσης του τοπίου, εμποδίζουν ή/και επιβραδύνουν την εξάπλωση πυρκαγιών, ενώ οι αναβαθμίδες που οι δόμες δημιουργούν με τη συσσώρευση εδάφους, απορροφούν και αποθηκεύουν ατμοσφαιρικούς ρύπους.

Έχοντας συνεργαστεί με την Κυπριακή Εθνική Επιτροπή UNESCO για την ένταξη της Τέχνης της Ξηρολιθιάς στον Παγκόσμιο Κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας, αναδεικνύοντας έτσι την πολιτιστική της αξία και τη σημασία της για την αειφόρο ανάπτυξη και μετέχοντας ως εμπειρογνώμονας της UNESCO σε αντίστοιχα εκπαιδευτικά προγράμματα, με ιδιαίτερη χαρά ανταποκρίθηκα στο κάλεσμα του Μάριου Αδαμίδη από τον Τομέα Γεωργίας και Αγροτικής Ανάπτυξης του Υπουργείου Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, να συμμετέχω στην προσπάθεια διατήρησης και αναβίωσης των δόμων στους χώρους του περιβολιού. Πρότεινα, επίσης, τη συμπερίληψη της δράσης στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα που έχει αποφασιστεί να αναπτυχθεί για το περιβόλι με τον τίτλο «Προεδρικό Μέγαρο, το αειφόρο σπίτι μας», τόσο ως ψηφιακή πληροφόρηση, όσο και στη διενέργεια εργαστηρίων εκμάθησης της τεχνικής για τους επισκέπτες του περιβολιού.

Μετά από εξέταση της κατασκευής των υφιστάμενων δόμων και της γεωλογίας των πετρωμάτων που χρησιμοποιήθηκαν παλαιότερα εδώ στο περιβόλι, καταγράφηκαν τρεις τύποι δόμησης. Αποφασίστηκε η πιλοτική ανακατασκευή δόμης μήκους περίπου 30 μέτρων και ύψους περίπου 70 εκατ. η οποία βρισκόταν σε πολύ κακή κατασκευαστική κατάσταση. Αποφασίστηκε η κατεδάφισή της, η επαναχρησιμοποίηση των υγειών της λίθων, και η χρήση νέων λίθων παραπλήσιων γεωλογικών χαρακτηριστικών με τους υφιστάμενους και οι οποίοι συλλέγηκαν από χωματερές που βρίσκονταν σε κρατική περιοχή στον Άρωνα. Έτσι υπογραμμίστηκε η σημασία της επαναχρησιμοποίησης υλικών και μηδενισμού αποβλήτων χωρίς να χρειαστούν λίθοι από λατομεία. Άλλωστε, οι δόμες παραδοσιακά κατασκευάζονταν από λίθους που συλλέγονταν από το ξιπέτρισμα των χωραφιών προς καλλιέργεια.

Πολύτιμοι συνεργάτες στο εγχείρημα αυτό ήταν ονομαστικά: Ο Δασικός Λειτουργός Βάσος Φωκάς, ο Δασικός Λειτουργός 1ης Τάξης Μιχάλης Σιακαλλής όπως επίσης οι Τακτικοί Εργάτες του Τμήματος Δασών και τεχνίτες φυσικά: Αντρέας Στέλιου, Κώστας Νικολάου, Αντρέας Ιωάννου και Κώστας Αργυρού.

Κλείνοντας αναφέρω ότι σήμερα, το ξηρολιθικό τοπίο καταρρέει ή/και αλλοιώνεται λόγω εγκατάλειψης, άγνοιας, αλόγιστων αναπτύξεων και ενεργειών. Παλαιότερα, η γνώση της τεχνικής μεταβιβαζόταν, από γενιά σε γενιά. Σήμερα είναι ζωτικής σημασίας αυτή η γνώση να μεταδίδεται μέσα από εκπαιδευτικές δράσεις και προγράμματα, συμβάλλοντας έτσι τόσο στη διατήρηση αυτού του κομματιού της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, αλλά και επειδή με τη χρήση της ξερολιθιάς μπορεί να μειωθεί το φαινόμενο της απερήμωσης των εδαφών και της κατάρρευσης του αγροτικού τοπίου της υπαίθρου που πλήττει τη χώρα μας.

Για αυτούς τους λόγους αποτελεί επιτακτική ανάγκη να καταρτιστεί εθνική στρατηγική για τη διάδοση της τεχνικής, εμπερικλείοντας και τη δημόσια εκπαίδευση.

Ολοκληρώνοντας εκφράζω τα θερμά μου συγχαρητήρια στην Πρώτη Κυρία όπως και σε όλες και όλους που συνέβαλαν σε αυτό το εξαίρετο Έργο.

Ευχαριστώ για την προσοχή σας.

(ΑΣΠ)