Ανακοινωθέντα

Η διαχρονική συνεργασία της Κυβέρνησης με τους κοινωνικούς εταίρους βασίζεται σε γερά θεμέλια, τα οποία έχουν ρίζες στον αμοιβαίο σεβασμό και την αποτελεσματική αντιμετώπιση των κοινών μας ανησυχιών, στα πλαίσια πάντοτε του κοινωνικού διαλόγου.

Η έξαρση της πανδημίας COVID-19 χρονικά έχει εκδηλωθεί σε μια περίοδο όπου η Ευρώπη βιώνει ένα βαθύ μετασχηματισμό από την κλιματική, την κοινωνική και τη δημογραφική αλλαγή θέτοντας σε δοκιμασία τα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης και κοινωνικής προστασίας. Τόσο οι επιπτώσεις όσο και οι δυνατότητες ανάκαμψης συνδέονται άμεσα και ουσιαστικά με τις δημογραφικές δομές κάθε κοινωνίας, αφού η γηραιότερη γενιά πλήττεται περισσότερο, με τους ηλικιωμένους να είναι οι πλέον ευάλωτοι στη συγκεκριμένη κρίση. Πέραν από τον κίνδυνο που διατρέχουν σε περίπτωση που νοσήσουν, οι ηλικιωμένοι ανήκουν στις πιο απομονωμένες ομάδες του πληθυσμού λόγω και των προστατευτικών μέτρων κοινωνικής αποστασιοποίησης που εφαρμόζονται.

Η ανάκαμψη έχει σαν στόχο την οικοδόμηση μιας πιο ανθεκτικής, βιώσιμης και δίκαιης Ευρωπαϊκής Ένωσης μέσω της εφαρμογής αποτελεσματικών πολιτικών τόνωσης της καινοτομίας και της παραγωγικότητας, της προαγωγής και ενίσχυσης της απασχόλησης, των κοινωνικών υπηρεσιών και της κοινωνικής προστασίας και του εκσυγχρονισμού των συστημάτων υγειονομικής περίθαλψης που θα οδηγήσουν στη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου και στη μείωση των ανισοτήτων.

Η δημογραφική διάρθρωση μιας χώρας επηρεάζει σημαντικά την ταχύτητα και ικανότητα ανάκαμψης. Έως το 2070 εκτιμάται ότι το 30% των ατόμων στην Ευρώπη θα είναι άνω των 65  ετών σε σύγκριση με 20% που είναι σήμερα. Από το 2019 έως το 2070 το ποσοστό των ανθρώπων ηλικίας 80 ετών και άνω προβλέπεται να υπερδιπλασιαστεί φτάνοντας το 13%. Ο ενεργός πληθυσμός ηλικίας 20-64 ετών προβλέπεται να μειωθεί αναλογικά στο 51% μέχρι το 2070 από 59% που ήταν το 2019. Στην Κύπρο  το ποσοστό των ατόμων που ήταν άνω των 65 ετών το 2019 ήταν 16,4% και το ποσοστό των ατόμων ηλικίας 20-64  ετών ήταν 62%.

Οι δημογραφικές αυτές αλλαγές δεν είναι αφ’ εαυτού αρνητικές, αφού ένας κύριος λόγος για τον οποίο παρατηρούνται έχει να κάνει με τη συνεχιζόμενη αύξηση του προσδόκιμου ζωής λόγω καλύτερων συστημάτων υγείας και κοινωνικής πρόνοιας και γενικότερα της συνεχώς βελτιούμενης ποιότητας ζωής του πληθυσμού. Η πρόκληση όμως, ειδικά για τα ανεπτυγμένα κράτη όπως η Κύπρος, είναι ως προς την ορθή διαχείριση των συντελούμενων αλλαγών και την εφαρμογή των κατάλληλων πολιτικών.

Σήμερα οι συντάξεις αποτελούν το κύριο εισόδημα για το 25% του πληθυσμού της Ευρώπης και το ποσοστό αυτό αυξάνεται χρόνο με τον χρόνο λόγω της δημογραφικής αλλαγής που συντελείται.

Μεταξύ 2023 και 2060, το ευρωπαϊκό εργατικό δυναμικό (ηλικίας 20-64 ετών) προβλέπεται να μειωθεί κατά 8,2% (περίπου 19 εκατομμύρια άτομα). Αυτός ο συρρικνούμενος πληθυσμός σε ηλικία εργασίας καλείται να «χρηματοδοτήσει» μέσω των εισφορών του τις συντάξεις για την ταχέως αναπτυσσόμενη ομάδα συνταξιούχων, θέτοντας πίεση επί της βιωσιμότητας και της επάρκειας των συνταξιοδοτικών συστημάτων.

Είναι για αυτό τον λόγο που στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού Εξάμηνου η διασφάλιση της βιωσιμότητας και της επάρκειας των συνταξιοδοτικών συστημάτων θεωρείται πάντα κρίσιμο θέμα και συμπεριλαμβάνεται στις συστάσεις προς τα κράτη μέλη. Θα πρέπει να υπογραμμίσω ότι σημαντικό ρόλο στις εργασίες του Ευρωπαϊκού εξαμήνου διαδραματίζουν οι οργανώσεις των εργαζομένων, οι απόψεις των οποίων λαμβάνονται υπόψη κατά την καθιερωμένη διαβούλευση στα πλαίσια Ευρωπαϊκών Επιτροπών, όπως η Επιτροπή Κοινωνικής Προστασίας και η Επιτροπή Απασχόλησης στις οποίες συμμετέχει και η Κύπρος. Εξίσου σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση κοινωνικών πολιτικών έχουν και οι οργανώσεις των εργαζομένων και σε εθνικό επίπεδο.

Επιπλέον το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στα Συμπεράσματα του τον Ιούνιο 2020 σχετικά με τις δημογραφικές προκλήσεις και τη μελλοντική πορεία καλεί τα κράτη μέλη, μεταξύ άλλων, να αναπτύξουν ή και να επικαιροποιήσουν ένα πλαίσιο για τις δημογραφικές πολιτικές με τη συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων, της κοινωνίας των πολιτών και άλλων ενδιαφερόμενων μερών, σύμφωνα με τις αρμοδιότητές τους. Το Συμβούλιο καλεί επίσης την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την Επιτροπή Κοινωνικής Προστασίας να διενεργήσουν μελέτη σχετικά με τον αντίκτυπο των δημογραφικών εξελίξεων στην επάρκεια των συντάξεων και στην μακροχρόνια φροντίδα.

Ως εκ τούτου, καλούνται τα κράτη μέλη κατόπιν διαλόγου με τους κοινωνικούς εταίρους να υιοθετήσουν κατάλληλες μεταρρυθμίσεις ώστε να διασφαλίσουν τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα και την επάρκεια των συστημάτων αυτών. Κατά κύριο λόγο τα μέτρα που προτείνονται σε Ευρωπαϊκό επίπεδο έχουν ως στόχο τη μείωση των εξόδων με την εισαγωγή αντικινήτρων για την πρόωρη συνταξιοδότηση και είτε την αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης, ή τη σύνδεση της ηλικίας συνταξιοδότησης με το προσδόκιμο ζωής.

Για την Κύπρο κύρια προτεραιότητα είναι τόσο η διασφάλιση της μακρόχρονης βιωσιμότητας του Σχεδίου Κοινωνικών Ασφαλίσεων έτσι που να ανταποκρίνεται στις νέες προκλήσεις που δημιουργούν η γήρανση του πληθυσμού και η υπογεννητικότητα όσο και η διασφάλιση και διατήρηση της επάρκειας των ωφελημάτων που παρέχει το Σχέδιο.

Στα πλαίσια αυτά και κατόπιν διάλογου με όλους τους κοινωνικούς εταίρους, έχει υιοθετηθεί δέσμη μέτρων με στόχο τη διασφάλιση της βιωσιμότητας του συστήματος Κοινωνικών Ασφαλίσεων.

Η διεξαγωγή αναλογιστικής μελέτης κάθε τρία χρόνια η οποία προνοείται από τη σχετική νομοθεσία αποτελεί σημαντικό εργαλείο για την αξιολόγηση του συστήματος Κοινωνικών Ασφαλίσεων και κυρίως της διασφάλισης της μακροχρόνιας βιωσιμότητας του Ταμείου Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Σύμφωνα με την τελευταία αναλογιστική μελέτη η οποία ολοκληρώθηκε το 2021 και έχει λάβει υπόψη και τις επιπτώσεις της πανδημίας, η βιωσιμότητα του Ταμείου Κοινωνικών Ασφαλίσεων διασφαλίζεται πλήρως μέχρι το 2080.

Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι η βιωσιμότητα του Ταμείου Κοινωνικών Ασφαλίσεων διασφαλίζεται και διατηρείται πλήρως μέχρι το 2080 ακόμη και μετά που έχουν ληφθεί υπόψη και προσμετρηθεί οι νέες ή αυξημένες παροχές που έχουν προστεθεί τα τελευταία χρόνια, όπως:

• Σύνταξη Χηρείας Ανδρών
• Πληρωμένη Άδεια Πατρότητας
• Αύξηση Θεσμοθετημένης Σύνταξης για Πολεμιστές, Αιχμαλώτους και Τραυματίες Πολέμου 1974
• Επέκταση Επιδόματος Μητρότητας για πολλαπλές κυήσεις
• Παροχή Επιδόματος Μητρότητας σε μητέρες μέσω παρένθετης μητρότητας ή υιοθεσίας
• Παροχή Ειδικής Συνταξιοδοτικής Παροχής σε θαλασσαιμικούς από τα 50 έτη ηλικίας.

Πέραν όμως από την επίτευξη του στόχου της βιωσιμότητας με βάση τις υφιστάμενες παροχές, κύριο μέλημα μας είναι και η διασφάλιση της επάρκειας των συνταξιοδοτικών παροχών και για αυτό πάντοτε, κατά τον σχεδιασμό μέτρων πολιτικής, ιδιαίτερη σημασία δίνεται και στην πτυχή αυτή.

Όσον αφορά την επάρκεια των συντάξεων θα πρέπει να επισημάνω ότι σύμφωνα με την Έκθεση για την Επάρκεια των Συντάξεων της Επιτροπής Κοινωνικής Προστασίας του 2018, τα ποσοστά κινδύνου σχετικής φτώχειας και του κινδύνου φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού μεταξύ των ηλικιωμένων στην Κύπρο μειώθηκαν σημαντικά κατά την περίοδο 2008-2020. Η μείωση αυτή αποδίδεται σε διάφορους παράγοντες, συμπεριλαμβανομένης της αναδιανεμητικής ικανότητας του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης, της ωρίμανσης του αναλογικού μέρους του Σχεδίου Κοινωνικών Ασφαλίσεων καθώς επίσης και της καταβολής συμπληρωματικών επιδομάτων κοινωνικής πρόνοιας σε χαμηλοσυνταξιούχους στη βάση εισοδηματικών κριτηρίων. Θα πρέπει να επισημάνω ότι σύμφωνα με τις μελέτες, τα ποσοστά θεωρητικής αναπλήρωσης όσον αφορά τις συντάξεις αναμένεται να αυξηθούν κατά την περίοδο 2020-2056 σε αντίθεση με την πλειοψηφία των κρατών μελών της ΕΕ που το ποσοστό αναπλήρωσης εκτιμάται ότι θα μειωθεί.

Όπως ήδη γνωρίζετε, έχουμε αρχίσει αυτό τον μήνα τον κοινωνικό διάλογο με τη συμμετοχή όλων των κοινωνικών εταίρων, για την εκ βάθρων αναθεώρηση των διαδικασιών και του νομοθετικού πλαισίου του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης της χώρας. Κύριοι στόχοι της μεγάλης αυτής μεταρρύθμισης που από κοινού προωθούμε είναι ο εκσυγχρονισμός τόσο των διαδικασιών όσο και του νομοθετικού πλαισίου προς όφελος των πολιτών με ιδιαίτερη έμφαση στη ψηφιοποίηση και την ηλεκτρονική διακυβέρνηση και η αναθεώρηση του συνταξιοδοτικού συστήματος για διασφάλιση των δικαιωμάτων των εργαζομένων, δίκαιες συντάξεις και διόρθωση διαχρονικών στρεβλώσεων που έχουν διαπιστωθεί.

Το ραγδαία μεταβαλλόμενο εργασιακό και κοινωνικό περιβάλλον επιβάλλει συνεχείς προσπάθειες για διασφάλιση της αποδοτικότητας και βιωσιμότητας του συστήματος κοινωνικής προστασίας, επάρκεια των συντάξεων και των υπόλοιπων παροχών, καθώς και διαδικασίες που να εξυπηρετούν τον πολίτη. Ο κόσμος της εργασίας βρίσκεται σε διαρκή αλλαγή, ιδίως λόγω της ψηφιοποίησης και των νέων μορφών εργασίας.

Τα τελευταία χρόνια δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση στην προστασία των δικαιωμάτων των εργαζομένων και την εμβάθυνση της θεσμοθετημένης κοινωνικής προστασίας μέσα από εφαρμογή πολιτικών όπως:

• Επέκταση του ανεργιακού επιδόματος από τον Απρίλιο 2020 για 18 επιπλέον μήνες, πέραν των έξι μηνών που προβλέπει η νομοθεσία, λόγω των έκτακτων καταστάσεων συνέπεια της πανδημίας.
• Παροχή Ειδικού Ανεργιακού Επιδόματος σε αυτοτελώς απασχολούμενους για πρώτη φορά από ιδρύσεως του Ταμείου Κοινωνικών Ασφαλίσεων (λόγω πανδημίας).
• Το Σχέδιο Επιχορηγημένων Θερινών Διακοπών για Εργαζόμενους με Χαμηλά Εισοδήματα.
• Αύξηση της θεσμοθετημένης σύνταξης των πολεμιστών, αιχμαλώτων και αναπήρων του πολέμου του 1974.
• Ειδική θεσμοθετημένη σύνταξη σε θαλασσαιμικούς από την ηλικία των 50 ετών λόγω του χαμηλού προσδόκιμου ζωής τους.
• Σχέδιο Αποπληρωμής Ληξιπρόθεσμων Κοινωνικών Εισφορών με Δόσεις.
• Δημιουργία της Ενιαίας Υπηρεσίας Επιθεώρησης για προστασία των δικαιωμάτων των εργαζομένων και θέσπιση σχετικής νομοθεσίας.
• Νομοθεσία με αυστηρές αποτρεπτικές ποινές και διατάξεις για αντιμετώπιση της αδήλωτης εργασίας.
• Κοινωνικός διάλογος για όλα τα θέματα που αφορούν και τους κοινωνικούς εταίρους, περιλαμβανομένης της ανανέωσης όλων των συλλογικών συμβάσεων.
• Νομοθετική κατοχύρωση της πενθήμερης εργασίας στα γενικά καταστήματα.
• Νομοθετική κατοχύρωση των δικαιωμάτων των εργαζομένων στους δύο μεγαλύτερους οικονομικούς κλάδους, που είναι η ξενοδοχειακή και η οικοδομική βιομηχανία.
• Εφαρμογή του Πληροφοριακού Συστήματος ΕΡΓΑΝΗ. Μέσω του ΕΡΓΑΝΗ παρακολουθείται σε πραγματικό χρόνο η συμμόρφωση εργοδοτών με τις νομοθεσίες που προβλέπουν για τα δικαιώματα των εργαζομένων και η αδήλωτη εργασία, με στοχευμένους ελέγχους από την Ενιαία Υπηρεσία Επιθεωρήσεων.

Με βάση τα νέα δεδομένα που έχουν δημιουργηθεί και στο πλαίσιο μιας στρατηγικής προσέγγισης για τη σταδιακή μετάβαση σε διαρθρωτικά και μόνιμα μέτρα που μπορούν να συμβάλουν στην ανάκαμψη αλλά και στην εμβάθυνση των δικαιωμάτων των πολιτών, έχουμε θέσει σε τροχιά υλοποίησης τα ακόλουθα:

• Έναρξη κοινωνικού διαλόγου για καθιέρωση εθνικού κατώτατου μισθού, στη βάση των αναλύσεων και μελετών που έχουν ήδη ετοιμαστεί από το Υπουργείο με τη στήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Διεθνούς Γραφείου Εργασίας.
• Αναθεώρηση του Συστήματος Κοινωνικών Ασφαλίσεων και της σχετικής Νομοθεσίας σε συνεργασία με Διεθνές Γραφείο Εργασίας, με σκοπό, μεταξύ άλλων, την απλοποίηση της Νομοθεσίας προς όφελος των πολιτών και την ενίσχυση της κάλυψης αυτοαπασχολούμενων και εργαζόμενων με νέες μορφές απασχόλησης.
• Συνταξιοδοτική μεταρρύθμιση για δίκαιες συντάξεις για όλους.
• Αξιολόγηση υφιστάμενης κατάστασης στις Υπηρεσίες Κοινωνικών Ασφαλίσεων σε σχέση με την οργάνωση και τις διαδικασίες και μελέτη καλών πρακτικών σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
• Ανασχεδιασμό και απλοποίηση των διαδικασιών των Υπηρεσιών Κοινωνικών Ασφαλίσεων και κατάρτιση των στελεχών.
• Ψηφιακό μετασχηματισμό των Υπηρεσιών Κοινωνικών Ασφαλίσεων με ανάπτυξη ολοκληρωμένου πληροφοριακού συστήματος και διασύνδεση με άλλα πληροφοριακά συστήματα για ηλεκτρονική υποβολή και επεξεργασία των αιτήσεων για παροχές και σύντμηση του χρόνου εξέτασης τους.

Στόχος μας μέσα από αυτές τις επιπρόσθετες μεταρρυθμίσεις και πολιτικές είναι η καθοριστική βελτίωση της ποιότητας εξυπηρέτησης του πολίτη αναφορικά με παροχές μέσω της ψηφιοποίησης, η εμβάθυνση της κοινωνικής προστασίας για όλους και η προστασία των δικαιωμάτων των εργαζομένων με την αξιοποίηση σύγχρονων εργαλείων και διαδικασιών.

Παράλληλα, η διασφάλιση ότι οι θέσεις εργασίας παρέχουν επαρκή μισθό είναι απαραίτητη για την εξασφάλιση επαρκών συνθηκών εργασίας και διαβίωσης, την οικοδόμηση μιας δίκαιης και ανθεκτικής οικονομίας και τη στήριξη της ανάπτυξης χωρίς αποκλεισμούς

Όσον αφορά τώρα το Σύστημα Εργασιακών Σχέσεων στην Κύπρο διαχρονικά βασίζεται σε ένα ελεύθερο μοντέλο καθορισμού όρων εργοδότησης μέσα από συλλογικές διαπραγματεύσεις μεταξύ των δύο μερών (εργοδοτών και εργοδοτουμένων) και την συνομολόγηση συλλογικών συμβάσεων.

Τα Ταμεία Προνοίας συνιστούν τον δεύτερο πυλώνα του συνταξιοδοτικού μας συστήματος. Ο θεσμός των Ταμείων Προνοίας, αποτελεί μια από τις σημαντικότερες κατακτήσεις των εργαζομένων στην Κύπρο, καθώς διασφαλίζουν το συνταξιοδοτικό μέλλον κάθε εργαζόμενου.

Στην πλειοψηφία τους οι συλλογικές συμβάσεις, τόσο επιχειρησιακές όσο και κλαδικές, προνοούν για λειτουργία Ταμείου Προνοίας, στο οποίο συνεισφέρουν εργοδότες. Κάποια από τα μεγαλύτερα από πλευράς μελών και μακροβιότερα Ταμεία Προνοίας, είναι αυτά των υπαλλήλων της ξενοδοχειακής βιομηχανίας, των υπαλλήλων σε κέντρα αναψυχής και των εργοδοτουμένων στην οικοδομική βιομηχανία.

Αναγνωρίζοντας τη σημαντικότητα του ωφελήματος αυτού, καταβάλλεται κάθε δυνατή προσπάθεια για τη διασφάλιση του στις εκάστοτε ανανεώσεις των Συλλογικών Συμβάσεων, αφού η εν λόγω μακροχρόνια αποταμίευση αποφέρει στον εργοδοτούμενο, μεταξύ άλλων, την ευκαιρία ενός πιο ικανοποιητικού βιοτικού επιπέδου κατά τη συνταξιοδότηση.

Πέραν τούτου, υπογραμμίζω ότι σύμφωνα με τις πρόνοιες του περί Προστασίας των Μισθών Νόμου η εισφορά στο Ταμείο Προνοίας, εκεί και όπου καθορίζεται, αποτελεί μέρος του μισθού και τυχόν παράλειψη καταβολής της από τον εργοδότη, αποτελεί ποινικό αδίκημα.

Επιπρόσθετα, σημαντική εξέλιξη αποτελεί το γεγονός ότι τόσο στη ξενοδοχειακή, όσο και στην οικοδομική βιομηχανία έχει πλέον ρυθμιστεί νομοθετικά, μεταξύ άλλων, η διασφάλιση και ο τρόπος καταβολής των εισφορών  των εργοδοτών και εργοδοτουμένων στα Ταμεία Προνοίας, με την ψήφιση των περί Εργοδοτουμένων εις Ξενοδοχεία Τροποποιητικών Κανονισμών του 2020 και των περί Εργοδοτουμένων στην Οικοδομική Βιομηχανία (Βασικοί Όροι Υπηρεσίας) του 2020, αντίστοιχα.

Κλείνοντας, εύχομαι κάθε επιτυχία στη διάσκεψη σας και θέλω να σας διαβεβαιώσω ότι το Υπουργείο Εργασίας, Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων ανέκαθεν στήριζε και θα συνεχίσει να στηρίζει και να επικροτεί διαχρονικά τέτοιου είδους δράσεις και πρωτοβουλίες.

Σημ.: Την παρέμβαση ανέγνωσε, εκ μέρους της Υπουργού Εργασίας, Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, ο Γενικός Διευθυντής του Υπουργείου κ. Ανδρέας Ζαχαριάδης.

(ΜΓ/IK)