Ανακοινωθέντα

Με μεγάλη χαρά αποδέχθηκα την πρόσκληση του Δήμου Πέγειας, να θέσω υπό την αιγίδα μου τη σημερινή εκδήλωση για τη μεσογειακή φώκια, με τίτλο «Μεσογειακή Φώκια - Ένα εμβληματικό είδος της Μεσογείου - Παρελθόν, Παρόν και Μέλλον». 

Επιτρέψτε μου να συγχαρώ τον Δήμαρχο Πέγειας κ. Μαρίνο Λάμπρου για την πρωτοβουλία και τη συνδιοργάνωση με το Τμήμα Αλιείας και Θαλασσίων Ερευνών (ΤΑΘΕ) της σημερινής εκδήλωσης για τη μεσογειακή φώκια, και να τον ευχαριστήσω για την ευκαιρία που μας δίνεται ως Υπουργείο να παρουσιάσουμε το Πρόγραμμα Παρακολούθησης της Μεσογειακής Φώκιας στην Κύπρο που υλοποιεί το ΤΑΘΕ, στο πλαίσιο της προστασίας του είδους. Ως Υπουργείο ερχόμαστε αρωγοί σε προσπάθειες όπως η σημερινή, που σκοπό έχουν την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού για ένα τόσο εμβληματικό είδος για ολόκληρη τη Μεσόγειο αλλά και για το νησί μας. Άλλωστε, η προστασία και διατήρηση της βιοποικιλότητας της Κύπρου βρίσκεται στο επίκεντρο της προσπάθειάς μας ως Υπουργείου και εντάσσεται στο πρόγραμμα διακυβέρνησης του Προέδρου της Δημοκρατίας κ. Νίκου Χριστοδουλίδη. 

Η μεσογειακή φώκια θεωρείται το υπ’ αριθμόν ένα απειλούμενο θαλάσσιο θηλαστικό στην Ευρώπη. Ο πληθυσμός της στη Μεσόγειο ανέρχεται γύρω στα 700 άτομα, από τα οποία τα μισά ζουν στη θαλάσσια περιοχή της Ελλάδας, ενώ στην Κύπρο εκτιμάται πως υπάρχουν σήμερα γύρω στα 20-22 άτομα. 

Η μεσογειακή φώκια στην Κύπρο προστατεύεται από το 1971 από τον περί Αλιείας Νόμο, ενώ περιλαμβάνεται στο Παράρτημα II του Πρωτόκολλου της Σύμβασης της Βαρκελώνης, το οποίο αφορά σε Ειδικά Προστατευόμενες Περιοχές και τη Βιολογική Ποικιλομορφία της Μεσογείου, το οποίο η Κύπρος επικύρωσε με Νόμο. Θεωρείται, επίσης, είδος προτεραιότητας στην Ευρωπαϊκή Οδηγία των Οικοτόπων, και για τη διατήρησή της απαιτείται ο χαρακτηρισμός Ειδικών Ζωνών Διατήρησης. Η εν λόγω Οδηγία έχει μεταφερθεί στην εθνική νομοθεσία το 2003 με τον Νόμο για την Προστασία και Διαχείριση της Φύσης και της Άγριας Ζωής. Σημειώνεται ότι, στο πλαίσιο της εν λόγω νομοθεσίας, έχει συσταθεί το Δίκτυο Natura 2000 στην Κύπρο. 

Πέρα από την πιο πάνω εθνική, περιφερειακή και κοινοτική νομοθεσία, υπάρχει και μια σειρά από άλλες διατάξεις της νομοθεσίας για την αλιεία που σχετίζονται έμμεσα με την προστασία της μεσογειακής φώκιας, όπως οι απαγορεύσεις για τη χρήση εκρηκτικών, τα μέτρα διαχείρισης των αλιευτικών πόρων, ιδιαίτερα οι περιορισμοί στην αλιευτική προσπάθεια, οι εποχιακοί περιορισμοί στα δίχτυα με ρύθμιση σε βάθος νερού μεγαλύτερο των πέντε μέτρων, κλειστές περίοδοι για την αλιεία με τράτες κ.λπ.

Το Τμήμα Αλιείας και Θαλασσίων Ερευνών, στο πλαίσιο προστασίας της μεσογειακής φώκιας, έχει θεσπίσει ομάδα που υλοποιεί Πρόγραμμα Παρακολούθησης τόσο για τον πληθυσμό της όσο και για την αναγνώριση και καταγραφή των πιθανών χερσαίων ενδιαιτημάτων της. Η ομάδα αυτή απαρτίζεται από εξειδικευμένο προσωπικό του ΤΑΘΕ και του Υπουργείου Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος. 

Μέσω του προγράμματος παρακολούθησης του είδους, καθώς και του αρχείου παρατηρήσεων, διαπιστώνεται αύξηση στον πληθυσμό της μεσογειακής φώκιας στην Κύπρο από το 2010 όταν εκτιμήθηκε πως ο πληθυσμός της ήταν γύρω στα 7-10 άτομα. Για το 2023 ο πληθυσμός της εκτιμάται στα 20-22 άτομα. 

Σημαντικό εύρημα αποτέλεσε η εξακρίβωση αναπαραγωγικής δραστηριότητας της μεσογειακής φώκιας στο νησί, με την πρώτη ανακάλυψη νεογνού φώκιας σε μια από τις θαλάσσιες σπηλιές του νησιού τον Νοέμβριο του 2011. Ακολούθησαν, στη συνέχεια, γεννήσεις σχεδόν σε ετήσια βάση μέχρι και το 2023. Με αυτά τα στοιχεία επιβεβαιώνεται η αναπαραγωγική δραστηριότητα της μεσογειακής φώκιας στην Κύπρο, καθώς και η χρήση των θαλάσσιων σπηλαίων του νησιού, όχι μόνο για σκοπούς ανάπαυσης, αλλά πλέον και για αναπαραγωγή. Ως εκ τούτου, η προστασία των ενδιαιτημάτων της κρίνεται εξαιρετικά σημαντική για την επιβίωση του είδους. 

Δυστυχώς η μεσογειακή φώκια στην Κύπρο αντιμετωπίζει διάφορες απειλές για την επιβίωσή της, με κυριότερες την απώλεια και υποβάθμιση των ενδιαιτημάτων της, την αστικοποίηση των γειτνιαζουσών περιοχών και τις τουριστικές πιέσεις μέσω διαφόρων δραστηριοτήτων αναψυχής. Επιπρόσθετα, η υπεραλίευση είναι ένας ακόμη παράγοντας που επηρεάζει αρνητικά το είδος, αφού οδηγεί στη μείωση της τροφής της. 

Γι’ αυτό και εφαρμόζουμε Μέτρα Διατήρησης και Προστασίας του είδους όπως:

-          Ένταξη των σημαντικότερων ενδιαιτημάτων της μεσογειακής φώκιας σε προστατευόμενες θαλάσσιες περιοχές του δικτύου Natura 2000.

-          Θέσπιση Θαλάσσιων Προστατευόμενων Περιοχών με Υπουργικά Διατάγματα μέσω του περί Αλιείας Νόμου και Κανονισμών, όπως οι περιοχές «Θαλασσινές Σπηλιές Πέγειας», «Χάλαβρο», «Θαλασσινές Σπηλιές Αγίας Νάπας» και «Θαλάσσια περιοχή Αγίου Γεωργίου Αλαμάνου».

-          Υλοποίηση του Προγράμματος Παρακολούθησης σε επιστημονική βάση με την καταγραφή σημαντικών στοιχείων που αφορούν στη βιολογία του είδους στην Κύπρο.

-          Χαρτογράφηση, παρακολούθηση και αξιολόγηση των σημαντικών ενδιαιτημάτων του είδους.

-          Δραστηριότητες αποκατάστασης των ενδιαιτημάτων του είδους όπως καθαρισμός θαλάσσιων σπηλαίων, επανόρθωση οροφής θαλάσσιου σπηλαίου που είχε καταρρεύσει, και

-          Δράσεις ενημέρωσης, περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και ευαισθητοποίησης του κοινού, όπως η σημερινή εκδήλωση. 

Σήμερα, έχουμε την τιμή να έχουμε μαζί μας έναν ομιλητή εγνωσμένου κύρους, τον δρα Παναγιώτη Δενδρινό, Διδάκτορα Θαλάσσιας Βιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών που ενδιέτριψε στη μελέτη της οικολογίας της μεσογειακής φώκιας με τη χρήση εξειδικευμένων τεχνικών φωτογραφίας και βίντεο. Ο δρ Δενδρινός είναι ιδρυτικό μέλος της MOm/Εταιρείας για τη Μελέτη και Προστασία της Μεσογειακής Φώκιας, και, ως συντονιστής των ερευνητικών δραστηριοτήτων πεδίου της οργάνωσης, έχει για σειρά ετών βρεθεί σε όλες τις γωνιές της θαλασσινής Ελλάδας με σκοπό τη μελέτη της οικολογίας και την προστασία της μεσογειακής φώκιας. Έχει σχεδιάσει και συντονίσει πλήθος ερευνητικών αποστολών και μελετών, καθώς και προγραμμάτων διαχείρισης και προστασίας του θαλάσσιου περιβάλλοντος. 

Δρα Δενδρινέ, θα ήθελα να σας ευχαριστήσω για την παρουσία σας στη σημερινή εκδήλωση, αλλά και για την πολυετή συνεργασία σας με την Ομάδα Παρακολούθησης της Μεσογειακής Φώκιας στην Κύπρο και την πολύτιμη βοήθεια που παρείχατε στο πλαίσιο αυτό. Ανυπομονούμε να ακούσουμε την εισήγησή σας και να ενημερωθούμε αναφορικά με τα μέτρα και τις δράσεις που υλοποιούνται για προστασία της μεσογειακής φώκιας στην Ελλάδα και να αντλήσουμε χρήσιμα παραδείγματα από την πλούσια εμπειρία σας. 

Κάθε σημαντική πρωτοβουλία που ξεκινά αρχίζει πρώτα από τρία βασικά συστατικά. Την αγάπη για αυτό που κάνεις, το μεράκι να το κάνεις σωστά, και την ηθική υποχρέωση να προστατεύσεις το περιβάλλον. Τα τρία αυτά χαρακτηριστικά αποτέλεσαν τη βάση για να ξεκινήσει αυτή η προσπάθεια στην Κύπρο. Γι’ αυτό οφείλω ένα μεγάλο ευχαριστώ σε όλα τα Μέλη της Ομάδας Παρακολούθησης της Μεσογειακής Φώκιας στην Κύπρο, τον Λειτουργό του Υπουργείου Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος κ. Χάρη Νικολάου και τη Λειτουργό του Τμήματος Αλιείας και Θαλασσίων Ερευνών κα Μελίνα Μάρκου, τόσο για τη σημερινή παρουσίαση του προγράμματος, όσο και για την καθημερινή εργασία τους για παρακολούθηση του πληθυσμού της φώκιας και αναγνώριση και καταγραφή των ενδιαιτημάτων της. Με τις επισκέψεις που πραγματοποιούν σε θαλάσσια σπήλαια στην ακτογραμμή της Κύπρου, καταγράφουν την παρουσία της φώκιας, καθώς και ίχνη χρήσης της σπηλιάς από φώκιες και τοποθετούν κάμερες για συνεχή παρακολούθηση του είδους. Χάρη και στη δική τους εργασία, άοκνες προσπάθειες και ενθουσιασμό, αλλά και χάρη στο ευρύτερο έργο του ΤΑΘΕ, έχουμε σήμερα πετύχει αύξηση των ατόμων του είδους που ζουν και αναπαράγονται στην Κύπρο. 

Καταλήγοντας, θα ήθελα να σας διαβεβαιώσω ότι, ως Υπουργείο, θεωρούμε εσάς, τις τοπικές κοινωνίες, συνεργάτες στον κοινό μας στόχο για προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, καθώς και για την ευημερία και αρμονική συμβίωση με τα στοιχεία που το αποτελούν. Εξάλλου, η συνεργασία με τις τοπικές κοινωνίες για διαχείριση της φύσης αποτελεί προτεραιότητα του προγράμματος διακυβέρνησης. Η διατήρηση της βιοποικιλότητας και η προστασία του φυσικού πλούτου της χώρας μας αποτελούν κοινή μας υποχρέωση και κληρονομιά προς τις επόμενες γενιές. 

Σας καλωσορίζω στη σημερινή εκδήλωση και ευχαριστώ όλους και όλες για την παρουσία σας.

(ΝΖ/ΕΠ)