Ανακοινωθέντα

 Συγκεντρωθήκαμε απόψε, για να τιμήσουμε δύο λαμπρά τέκνα της γενιάς της ΕΟΚΑ 1955-‘59, τους ήρωες αδελφούς Ανδρέα Κάρυο και Γιώργο Κάρυο. Η απόδοση τιμών προς όσους αγωνίστηκαν και ανάλωσαν τη ζωή τους για την ελευθερία, θυσιάζοντας την ίδια τους τη ζωή αποτελεί παράδοση για τον Ελληνισμό. Πάνω από όλα, όμως, ειδικά στην παρούσα συγκυρία συνιστά ιστορικό χρέος και απόδειξη σεβασμού και ευγνωμοσύνης.  Και θα ήθελα προτού όποιας άλλης αναφοράς, να συγχαρώ την Κίνηση Καθηγητών «Αλλαγή» για την πρωτοβουλία διοργάνωσης της αποψινής εκδήλωσης. Όσες παρουσίες και να υπάρξουν από πολιτειακούς αξιωματούχους δεν μπορούν να αποπληρώσουν τη θυσία όλων αυτών των παλικαριών που χάρη στους δικούς τους αγώνες υπάρχει σήμερα η Κυπριακή Δημοκρατία.

Ο Ανδρέας και ο Γιώργος ήταν γόνοι πολυμελούς οικογένειας η οποία, παρόλες τις δυσκολίες της καθημερινής αγροτικής βιοπάλης, κατόρθωσε να μεταλαμπαδεύσει στα παιδιά της τις αξίες και τα ιδανικά της Ελευθερίας και της Φιλοπατρίας και της Ελλάδος.  Και δεν είναι λοιπόν καθόλου τυχαίο ότι η οικογένεια αναδείχθηκε σε φυτώριο αγωνιστών, και έχει το θλιβερό προνόμιο δύο τέκνα της, οι τιμώμενοι σήμερα ήρωές μας, να πέσουν μαχόμενοι στο πεδίο της τιμής την περίοδο του πιο ένδοξου Αγώνα του Κυπριακού Ελληνισμού, του αγώνα της ΕΟΚΑ. Ένα ακόμη τέκνο της οικογένειας, ο αδελφός τους, Νικηφόρος Κάρυος, έχασε και αυτός τη ζωή του κατά τη διάρκεια της τουρκικής εισβολής το 1974, υπερασπιζόμενος, από τις τάξεις του 361 Τάγματος Πεζικού, την πατρώα γη.

Ο Ανδρέας Κάρυος γεννήθηκε το 1926.  Από μικρό παιδί ξεχώριζε για την φιλομάθεια και την ευρυμάθειά του, και τον θαύμαζαν οι σύγχρονοί του, μα και οι κατοπινοί ιστοριοδίφες και ερευνητές, ως ιδεολόγο, οραματιστή, βαθυστόχαστο, πνευματικά πολύ προικισμένο. Ο αδελφός του, Αντώνης Κάρυος, μαρτυρεί: «Δεν άφηνε βιβλίο για βιβλίο, λογοτεχνικό, ιστορικό, θρησκευτικό. Μελετούσε μαθηματικά και αργότερα λογιστική. Ήταν γνώστης της αγγλικής γλώσσας διατηρώντας ημερολόγιο στην αγγλική. Παράλληλα μάθαινε γαλλικά». Είχε τέτοια ευρύτητα και ένα τέτοιο βάθος μόρφωσης που τον καθιστούσε δεινό συζητητή με ανθρώπους ακόμη και με πανεπιστημιακές περγαμηνές. Η εξαίρετη γνώση της ελληνικής γλώσσας τού επέτρεπε να μιλά και να γράφει άπταιστα. Ήταν θεολογικά καταρτισμένος ώστε οι ομηρικές μάχες που διεξήγαγε, δεκατετράχρονος ακόμη, με μέλη θρησκευτικών αιρέσεων της εποχής του, να μείνουν χαραγμένες βαθιά στο μυαλό των συγχρόνων του.   Το δίπλωμα που απέκτησε ήταν αποτέλεσμα των μακροχρόνιων άοκνων προσπαθειών του.

Ήταν ανήσυχη φύση, ενεργητικός, πάντοτε μέσα στις εξελίξεις. Ανέπτυξε πλούσια συνδικαλιστική, κοινωνική και πολιτιστική δράση. Πρωτοστάτησε στην ίδρυση της ΠΕΚ παγκυπρίως και συνέβαλε δυναμικά στην ίδρυση του παραρτήματος της αγροτικής οργάνωσης στο Αυγόρου.

Αναδείχθηκε σε ηγετική μορφή της ΠΕΚ στα Κοκκινοχώρια. και συνέβαλε και στην ίδρυση της ΠΕΟΝ παγκυπρίως. Με τον αδελφό του Γιώργο Κάρυο ίδρυσαν, το 1952, το σωματείο ΘΟΙ Αυγόρου. Κεντρικό θέμα των εθνικών και θρησκευτικών εκδηλώσεων του ΘΟΙ, κατά την περίοδο της αποικιοκρατίας, υπήρξε ο εθνικός πόθος του Κυπριακού Ελληνισμού για Ένωση με τη μητέρα πατρίδα. Ως προς το εθνικό ζήτημα της Κύπρου, υπήρξε από τους «μυημένους» της εποχής του: συνεργάτης του Εθνάρχη Μακαρίου Γ’, συνοδοιπόρος και συναγωνιστής των ηγετών της ΠΕΚ, της ΣΕΚ, της ΟΧΕΝ και της ΠΕΟΝ, γνώριζε πολύ πριν το 1955 για τον επικείμενο ξεσηκωμό. Η περίοδος 1950-1955 ήταν εκείνη κατά την οποίαν ο φλογερός πατριώτης ανάλωσε εαυτόν υπέρ του αιτήματος για την Ένωση. Την ίδια στιγμή, ήταν τα χρόνια που ανέδειξε τις ηγετικές του ικανότητες αναπτύσσοντας πολυεπίπεδη δράση: πυκνή αλληλογραφία για πλείστα θέματα, διαβήματα προς τις Αρχές και το προξενείο Ελλάδος, ομιλίες, διαλέξεις, οργάνωση εθνικών εορτών, προσφωνήσεις σε συνέδρια, επιστολές σε εφημερίδες, περιοδείες σε όλη την επαρχία Αμμοχώστου για διαφώτιση και συμμετοχή σε συνέδρια. Αδιάψευστο τεκμήριο, μεταξύ άλλων, και η υπογραφή του στο Ενωτικό Δημοψήφισμα του 1950.

Η έναρξη του αγώνα βρήκε τον Ανδρέα Κάρυο πανέτοιμο. Ήταν από τους πυρήνες της ΕΟΚΑ στην περιοχή Αμμοχώστου και πρώτος υπεύθυνος της Οργάνωσης στο Αυγόρου. Την 1^η Απριλίου 1955 συμμετείχε με τον Μόδεστο Παντελή σε αποστολή, κατά τη διάρκεια της οποίας ο Πρωτομάρτυρας της ΕΟΚΑ έχασε τη ζωή του από ηλεκτροπληξία. Σύντομα συνελήφθη, μαζί με τον αδελφό του Γιώργο από τις αποικιακές Αρχές. Ανακρίθηκαν για 15 μέρες στον αστυνομικό σταθμό Αμμοχώστου.

Μετά από την απόλυσή του επανήλθε δριμύτερος, στρατολογώντας περισσότερα μέλη στις τάξεις της οργάνωσης. Πιο σημαντικό δε, ηγείτο της ένοπλης δράσης του κλιμακίου ΕΟΚΑ Αυγόρου εναντίον βρετανικών στρατιωτικών στόχων. Ορμητήριο της μαχητικής δράσης της Οργάνωσης στην περιοχή ήταν η πατρική οικία της οικογένειας.

Το 1956, εν μέσω του αγώνος, νυμφεύθηκε τη Δέσποινα Γιαλλούρη. Ωστόσο, ο έγγαμος βίος του αγωνιστή δεν επρόκειτο να αποβεί ανθόσπαρτος: το φθινόπωρο του 1956 συνελήφθη ξανά από τους Βρετανούς. Υπέστη φρικτά βασανιστήρια κατά τη διάρκεια ανακρίσεων. Αδυνατώντας να του αποσπάσουν οποιεσδήποτε πληροφορίες για την  ΕΟΚΑ, τις δράσεις και τους σχεδιασμούς της, οι αποικιακές αρχές αποφάσισαν τον εγκλεισμό του στα κρατητήρια Πύλας.

Κατά τη διάρκεια της εκεί παραμονής του επιδόθηκε στην καλλιέργεια φρονήματος αντίστασης στους υπόλοιπους κρατουμένους. Την ίδια περίοδο, το 1957, όταν ήταν ακόμη έγκλειστος στα κρατητήρια, γεννήθηκε ο γιος του, Παναγιώτης Κάρυος.

Τον Μάρτιο του 1958 έκλεισε για τον Ανδρέα Κάρυο ο κύκλος των κρατητηρίων. Η ηγεσία της οργάνωσης ενέκρινε το αίτημά του για απόδραση: η ΕΟΚΑ είχε ανάγκη από τις ικανότητές του στην περιοχή Κοκκινοχωρίων, όπου θα αναλάμβανε πλέον τη θέση του υποτομεάρχη. Μαζί με άλλους συναγωνιστές του σχεδίασαν και εκτέλεσαν σχέδιο απόδρασης μέσα σε συνθήκες σχεδόν μυθιστορηματικές, αντλώντας έμπνευση από την ιστορία του Δούρειου Ίππου.

Από το νέο του μετερίζι ως υποτομεάρχης Κοκκινοχωρίων εργάστηκε σκληρά για την αναζωπύρωση της επαναστατικής δράσης των κλιμακίων της ΕΟΚΑ στις κοινότητες Αυγόρου, Λιοπέτρι, Ξυλοφάγου, Ορμήδεια, Ξυλοτύμπου, Άχνα, Μακράσυκα, Καλοψίδα και Αχερίτου.

Στις 2 Σεπτεμβρίου 1958, λήφθηκε η απόφαση  για το τέλος του ήρωα. Μετά από προδοσία, ο Ανδρέας Κάρυος και οι συμμαχητές του Φώτης Πίττας, Χρίστος Σαμάρας και Ηλίας Παπακυριακού περικυκλώθηκαν από τους Βρετανούς. Στα καλέσματα των αποικιοκρατών να παραδοθούν, οι αγωνιστές αντέταξαν το δικό τους «Μολών Λαβέ». Ακολούθησε σφοδρή μάχη, διάρκειας πέραν των τεσσάρων ωρών. Οι Βρετανοί, αδυνατώντας να κάμψουν με συμβατικά μέσα την αντίσταση των τεσσάρων Ελλήνων παλληκαριών, κατέφυγαν στη χρήση του στοιχείου της φωτιάς. Εντούτοις, οι μαχητές της ΕΟΚΑ ενέμειναν στην απόφασή τους να μην παραδοθούν.

Τραγική φιγούρα του δράματος της θυσίας του ήρωα αποτέλεσε η έγκυος σύζυγός του Δέσποινα, η οποία λίγους μήνες αργότερα θα έφερνε στον κόσμο το δεύτερο τους παιδί, την Αντρούλλα. Εξίσου τραγική ήταν και η περίπτωση της γριάς Βλουρετζούς, μητέρας του ήρωα, η οποία στο άκουσμα των πυροβολισμών της μάχης, όπως μαρτύρησαν πολλοί, κραύγασε «κουράγιο γιέ μου, να πεθάνεις λεβέντης».

Σύμφωνα με τις εφημερίδες «Ελευθερία» και «Έθνος», την Τετάρτη 3 Σεπτεμβρίου 1958 επεβλήθη κατ’ οίκον περιορισμός στο Αυγόρου. Πλήθος κόσμου από τα γύρω χωριά βρέθηκε αποκλεισμένος έξω από το χωριό, χωρίς να του επιτραπεί το ύστατο χαίρε στον ηρωικό νεκρό. Όταν οι Βρετανοί ήραν τους περιορισμούς, χιλιάδες κόσμου έσπευσαν στον χώρο ταφής και απέδωσαν τιμές στον ήρωα, εκδηλώνοντας την αγάπη και την ευγνωμοσύνη τους.

Το ίδιο πολυκύμαντη ήταν και η προσωπική ιστορία του Γιώργου Κάρυου. Γεννήθηκε στο Αυγόρου το 1929, τρία χρόνια μετά τη γέννηση του Ανδρέα. Οι δοκιμασίες της Κύπρου, λόγω της βρετανικής αποικιοκρατίας, δεν τον άφησαν ασυγκίνητο. Από νεαρή ηλικία αφιερώθηκε στην ιδέα της Ελευθερίας και της Ένωσης με την Ελλάδα, αναπτύσσοντας εθνική δράση. Γι’ αυτό και δικαίως κατατάσσεται στις προδρομικές μορφές της εποποιίας του Κυπριακού Αγώνα. Ήταν άοκνος συμπαραστάτης στις πρωτοβουλίες που αναλάμβανε ο αδελφός του Ανδρέας Κάρυος, στα πολιτιστικά, εθνικά και πολιτικά πράγματα της κοινότητάς τους. Ο Γιώργος Κάρυος ήταν ιδιαίτερα αγαπητός στη νεολαία. Γρήγορα αναδείχθηκε στον φυσικό της ηγέτη. Είχε την ικανότητα να μεταλαμπαδεύει έναν άκρατο ιδεαλισμό, ο οποίος συνέπαιρνε τους νεαρούς φερέλπιδες του Αυγόρου. Τοιουτοτρόπως, όταν αργότερα ξεκίνησε ο Εθνικοαπελευθερωτικός Αγώνας, η ΕΟΚΑ κατέστη δυνατό να εντάξει στους κόλπους της τους ήδη προετοιμασμένους φερέλπιδες νέους.

Η έναρξη του αγώνα την 1^η Απριλίου 1955 βρήκε τον Γιώργο Κάρυο πανέτοιμο να συνδράμει στον εθνικό ξεσηκωμό. Ως προς τούτο, έδωσε τον ιερό όρκο της ΕΟΚΑ μαζί με τον μικρότερο αδερφό του, Ορθόδοξο Κάρυο. Μυητής τους υπήρξε ο αδελφός τους Ανδρέας. Πολύ σύντομα, ο Γιώργος κλήθηκε να περατώσει την πρώτη του αποστολή: ανέλαβε να μεταφέρει το πικρό μαντάτο στην οικογένεια του Πρωτομάρτυρα της ΕΟΚΑ Μόδεστου Παντελή. Γι’ αυτήν του την ενέργεια συνελήφθη μαζί με τον αδελφό του Ανδρέα από τις αποικιακές Αρχές και όπως ανέφερα προηγουμένως, κρατήθηκαν και  ανακρίθηκαν για δύο βδομάδες στον αστυνομικό σταθμό Αμμοχώστου.

Μετά από την απόλυσή του αφιερώθηκε ψυχή τε και σώματι στον Αγώνα της ΕΟΚΑ. Υπήρξε ο διεκπεραιωτής των εντολών της Οργάνωσης σχετικά με τη συνοδεία καταζητούμενων αγωνιστών, τη μεταφορά επαναστατικών προκηρύξεων, την απόκρυψη οπλισμού και πολλά άλλα. Παρά την αναπηρία του, ζήτησε επίμονα και συμμετείχε ακόμη και σε ενέδρες εναντίον στρατιωτικών στόχων. Μετά από τη σύλληψη του Ανδρέα, τον Νοέμβριο του 1956, ενέτεινε ακόμη περισσότερο την επαναστατική του δράση.

Το 1957 συνελήφθη με τον αδελφό του Ορθόδοξο και άλλους αγωνιστές της ΕΟΚΑ, κατόπιν προδοσίας και πάλι, και οδηγήθηκαν στα μπουντρούμια της Αμμοχώστου. Τα βασανιστήρια που υπέστησαν ήταν φοβερά, όμως, όπως και ο αδελφός τους Ανδρέας, οι Γιώργος και Ορθόδοξος παρέμειναν αλύγιστοι μέχρι τέλους.

Στη συνέχεια, τα δυο αδέρφια μεταφέρθηκαν στα κρατητήρια Κοκκινοτριμιθιάς και αργότερα, μετά από αίτησή τους, στα κρατητήρια Πύλας όπου βρισκόταν έγκλειστος ο αδελφός τους Ανδρέας. Σύμφωνα με μαρτυρία ζώντος συναγωνιστή τους, η ιδέα να δραπετεύσουν με φορτηγό, μέσα σε ειδική κρύπτη, οι Ανδρέας Κάρυος, Φώτης Πίττας, Φρίξος Δημητριάδης και Χριστάκης Τρυφωνίδης, ανήκε στον Γιώργο Κάρυο: «Κάτι σαν τον Δούρειο Ίππο», έλεγε επίμονα ο Γιώργος στον αδελφό του Ανδρέα.

Μετά από τη μεγάλη εξέγερση των κρατουμένων και το κάψιμο των παραγκών στα κρατητήρια Πύλας, οι Γιώργος και Ορθόδοξος Κάρυου μεταφέρθηκαν ξανά στα κρατητήρια Κοκκινοτριμιθιάς. Εκεί, ο Γιώργος παρακολουθούσε με αγωνία την πορεία του καταζητούμενου αδελφού του Ανδρέα Κάρυου, ο οποίος είχε δραπετεύσει τον Μάρτιο του 1958.

Με το άκουσμα της θυσίας των τεσσάρων ηρώων του Αχυρώνα, στις 2 Σεπτεμβρίου 1958, αναζήτησε τρόπους δραπέτευσης, έστω και χωρίς την έγκριση της ΕΟΚΑ. Η κατασκευή αποχετευτικών έργων εντός και πέριξ του στρατοπέδου των κρατητηρίων του παρείχε τελικά αυτήν την ευκαιρία.

Ζήτησε και συνδέθηκε με το τοπικό κλιμάκιο της ΕΟΚΑ. Μετά από τις έρευνες του τομεάρχη της περιοχής για την ταυτότητα του ξένου που υποστήριζε ότι ήταν αδελφός του ήρωα του Αχυρώνα, Ανδρέα Κάρυου, εντάχθηκε στις ένοπλες ομάδες της περιοχής. Φιλοξενήθηκε σε διάφορες κοινότητες και κρησφύγετα, έλαβε μέρος σε ενέδρες, αλλά ζητούσε να μεταφερθεί στις περιοχές του, τα Κοκκινοχώρια.

Η προδοσία άφησε ανεκπλήρωτη την επιθυμία του. Στις 19 Οκτωβρίου 1958, τα βρετανικά στρατεύματα έθεσαν σε κατ’ οίκον περιορισμό τον Αστρομερίτη. Περικυκλωμένος, ο τομεάρχης με τρεις αγωνιστές αναζήτησαν τρόπο διαφυγής. Ο Γιώργος Κάρυος δήλωσε απερίφραστα ότι δεν προτίθετο να συλληφθεί ζωντανός. Πιστός στις ιδέες του καθώς και στις διαταγές της ηγεσίας της ΕΟΚΑ, πως «οι αγωνιστές δεν παραδίδονται αλλά θυσιάζονται», αντιμετώπισε με το πιστόλι του τους Βρετανούς στρατιώτες.

Οι σφαίρες των Βρετανών τον βρήκαν κατάστηθα. Βαριά πληγωμένος, μεταφέρθηκε από τους Βρετανούς στο Νοσοκομείο Πεντάγιας και μετά από μερικές μέρες στο Νοσοκομείο Λευκωσίας.

Ανήμερα της επετείου της 28^ης Οκτωβρίου 1958, παρέδωσε ήρεμος το πνεύμα του στον Κύριο. Ανέβηκε στα ουράνια δώματα για να συναντήσει τα αγαπημένα του πρόσωπα και ιδιαίτερα τον πολυφίλητο αδερφό του Ανδρέα.

Στο Αυγόρου, η μητέρα του κλήθηκε να μοιρολογήσει ένα ακόμη τέκνο της. Όπως μαρτυρείται στον Τύπο της εποχής, μπροστά στον τάφο του νεκρού γιου της, δίπλα από τον τάφο του Ανδρέα, μοιρολόγησε σαν Σπαρτιάτισσα μάνα:

«Κάθε σαράντα τζι’ έναν γιο

πέμπω εις την θυσία

μ’ αν γονατώ χαμαί,

παρακαλώ προσεύχομαι

να ΄ρτει ελευθερία».

Η 1^η Απριλίου 1955 προβάλλει ως η ωραιότερη και λαμπρότερη σελίδα στην Ιστορία του Κυπριακού Ελληνισμού. Η αδούλωτη ψυχή δεν αναγνώρισε τους Άγγλους κατακτητές, έμεινε ελεύθερη. Στην Ιστορία του Ελληνισμού υπάρχουν πάντοτε σταθμοί που σαν φάροι μάς φωτίζουν και μας καθοδηγούν. Ο Αγώνας της ΕΟΚΑ 1955-΄59 παραμένει το πιο λαμπρό ορόσημο στην Ιστορία του Κυπριακού Ελληνισμού για αποτίναξη του αποικιακού ζυγού και απόκτηση της ελευθερίας του.   

Ο Ελληνισμός κρατήθηκε και επέζησε μέσα από τους αιώνες, στηριζόμενος στην αγάπη προς την πατρίδα, τη γλώσσα και τις ρίζες του. Γι’ αυτό έχουμε χρέος να τιμούμε και να θυμόμαστε τις περιόδους που χάραξαν την πορεία μας ανεξίτηλα και να το αποδεικνύουμε καθημερινά στην πράξη μέσα από την  συμπεριφορά και τη νοοτροπία μας, που ως κοινωνία θα πρέπει να μας χαρακτηρίζει για διασφάλιση της συλλογικής μας επιβίωσης.

Έχουμε λοιπόν υποχρέωση και καθήκον να μιλάμε στα παιδιά μας και στη νέα γενιά για την ΕΟΚΑ, για τους αγώνες και τις θυσίες όλων αυτών που έδωσαν τη ζωή τους για μια καλύτερη Κύπρο, για την Κυπριακή Δημοκρατία που έχουμε σήμερα. Γιατί ακριβώς η αρετή και η τόλμη απαιτεί βαθιά γνώση. Και γνώση πρώτα από όλα του εαυτού σου, δηλαδή της πραγματικής Ιστορίας σου. Κάτι τέτοιο, σε καμία περίπτωση δεν λειτουργεί αρνητικά προς τις προσπάθειες επίλυσης του Κυπριακού, αφού η βιωσιμότητα μιας ενδεχόμενης λύσης περνά σε μεγάλο βαθμό μέσα και από τον σεβασμό της ιστορικής ταυτότητας του καθενός και σίγουρα όχι μέσα από την αυτοκατάργηση.

Έχουμε επίσης ηθική υποχρέωση και καθήκον να στηρίξουμε και να διατηρήσουμε την ψυχική μας πίστη και αντοχή. Αυτή η οφειλή δεν αποτελεί μόνο μνήμη, αλλά τεκμηρίωση της σημασίας του ίδιου του Αγώνα και της δικαίωσής του. Μας καλούν οι ήρωες, οι μάρτυρες και οι αγωνιστές της ΕΟΚΑ, που αναμετρήθηκαν με τους Αποικιοκράτες και μας δείχνουν τις βαρύτατες ιστορικές παρακαταθήκες που κουβαλάμε. Με ενότητα και ομοψυχία ας σταθούμε, λοιπόν, όρθιοι και αλύγιστοι μέχρι την ευλογημένη ώρα της απελευθέρωσης των σκλαβωμένων εδαφών μας.

Αγωνιζόμαστε για την απελευθέρωση και την επανένωση της πατρίδας μας και τη συμφιλίωση του λαού της. Επιδιώκουμε, μέσα από την ανάληψη συγκεκριμένων πρωτοβουλιών, την επανέναρξη των συνομιλιών για πραγματική ειρήνη και ασφάλεια στη βάση του συμφωνημένου πλαισίου, του διεθνούς και ευρωπαϊκού δικαίου, ώστε ολόκληρος ο λαός να απολαμβάνει τα αγαθά μιας αρμονικής και ευημερούσας συμβίωσης και συνεργασίας.

Με το πνεύμα του 1955-‘59 ζούμε νοερά το μεγαλείο του επικού μας Αγώνα. Δεν ξεχνούμε και δεν υποτασσόμαστε. Οφείλουμε να παραμείνουμε αξιοπρεπείς απέναντι στις θυσίες των ηρώων μας, απέναντι στους εαυτούς μας, στην Ιστορία και το μέλλον μας. Το μόνο δικαίωμα που έχουμε είναι να συνεχίσουμε τον αγώνα μέχρι την τελική δικαίωση, την απελευθέρωση και την επανένωση του τόπου μας.

(ΡΜ/ΕΠ/ΣΧ)