Ανακοινωθέντα

Πρωτίστως, θα ήθελα να σας ευχαριστήσω για την τιμητική πρόσκληση  να χαιρετίσω την 35η Ετήσια Γενική Συνέλευση της Ένωσης Δήμων Κύπρου.  Μέσα από αυτές τις συνελεύσεις μας δίδεται η ευκαιρία όχι μόνο να κάνουμε αποτίμηση του έργου που έχει παραχθεί, αλλά και να θέσουμε σημαντικά ζητήματα πολιτικής για το μέλλον. Και αυτό πρέπει να κάνουμε σήμερα, γιατί η φετινή συνέλευση πραγματοποιείται σε μια κρίσιμη χρονικά στιγμή για την Τοπική Αυτοδιοίκηση, όπου θα κριθούμε όλοι μας. Θα κριθούμε για το αν θα καταφέρουμε να προχωρήσουμε στην πραγματική ενίσχυση της τοπικής κοινωνίας ή αν θα συντηρήσουμε ένα παρωχημένο σύστημα, το οποίο δεν εξυπηρετεί τις τοπικές κοινωνίες στις οποίες ανήκουμε όλοι οι πολίτες.

Ο εκσυγχρονισμός της Τοπικής Αυτοδιοίκησης ήταν από την πρώτη στιγμή μια μεγάλη πρόκληση για όλους μας. Οι ίδιες οι εξελίξεις στη ζωή, μας επέβαλαν τον εκσυγχρονισμό του υφιστάμενου απηρχαιωμένου συστήματος, ενώ η μεταρρύθμιση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης είναι και μια ανάγκη με την οποία συνέκλιναν όχι μόνο οι εκθέσεις όλων των διεθνών εμπειρογνωμόνων αλλά και οι προτάσεις της ίδιας της Αυτοδιοίκησης.

Όπως είπε ο Πρόεδρος, οι βασικοί άξονες της μεταρρύθμισης είναι η ενίσχυση της οικονομικής και διοικητικής αυτοτέλειας των νέων Δήμων, η μεταφορά σε αυτούς νέων αρμοδιοτήτων με τους αντίστοιχους πόρους και τέλος οι αναγκαίες συνενώσεις των Δήμων.

Οι βασικοί άξονες δεν μπορούν να αντιμετωπίζονται αποσπασματικά, αλλά ως ένα ολοκληρωμένο πακέτο μεταρρύθμισης. Αυτό ήταν το πρώτο που εσείς, ως Ένωση Δήμων, θέσατε ενώπιον μου, και με βρήκατε απολύτως σύμφωνο. Αυτή η φιλοσοφία αποτελεί και την πυξίδα στην προσπάθειά μας και θεωρώ ότι οι συνθήκες είναι πλέον πιο ώριμες από ποτέ για να αλλάξουμε τα πράγματα, μέσω αυτού του ολοκληρωμένου πλαισίου εκσυγχρονισμού.

Κυρίες και κύριοι,

Το πρώτο, βασικό ζητούμενο είναι η ενίσχυση της διοικητικής και οικονομικής αυτοτέλειας των Δήμων, ούτως ώστε να καταστούν ισχυροί και αποτελεσματικοί στην εκπλήρωση της αποστολής τους, που είναι η οικονομική και κοινωνική βιώσιμη ανάπτυξη και η παροχή ποιοτικών και αποτελεσματικών υπηρεσιών προς τους πολίτες.

Η διασφάλιση της οικονομικής αυτοτέλειας των νέων Δήμων θα επιτευχθεί με τη μείωση της εξάρτησής τους από την κρατική χορηγία και κατ’ επέκταση, το κεντρικό κράτος ή τον όποιο πολιτικό προϊστάμενο, και τη διασφάλιση της ικανότητας άντλησης ιδίων εσόδων από τους νέους Δήμους.

Παραμένουμε σταθεροί στη θέση ότι οι νέοι Δήμοι θα πρέπει να είναι οικονομικά αυτόνομοι. Πρόθεσή μας, είναι ο ανασχεδιασμός και η αλλαγή του τρόπου χρηματοδότησης των Δήμων σε τρεις βασικές κατευθύνσεις: πρώτον, τη νομοθετική διασφάλιση των πόρων που της παρέχονται από την κεντρική Κυβέρνηση, δεύτερον, την ενίσχυση της δυνατότητας των Δήμων να αντλούν ιδία έσοδα, και τρίτον, της απλούστευσης των διαδικασιών δημοσιονομικού ελέγχου των εσόδων και των δαπανών τους, με ταυτόχρονη διασφάλιση της χρηστής και οικονομικής εκτέλεσης των προϋπολογισμών τους.

Αυτό το πλαίσιο πολιτικής, θα επιλύσει και οριστικά τα προβλήματα οικονομικής βιωσιμότητας που αντιμετωπίζει η πλειονότητα των Δήμων, και τα οποία περιορίζουν σε πολύ μεγάλο βαθμό τις δυνατότητές τους.

Προς αποφυγήν κοινωνικών και οικονομικών ανισορροπιών που ενδεχομένως να προκύπτουν από τη διαφορετική ικανότητα των Δήμων να αντλούν επαρκή ιδία έσοδα, προτείνουμε να προβλεφθεί ειδικός μηχανισμός δημοσιονομικής εξισορρόπησης, ο οποίος θα χρηματοδοτείται από την κρατική χορηγία. Ο μηχανισμός αυτός θα ενεργοποιείται διορθωτικά σε περιπτώσεις μείωσης των ιδίων εσόδων κάθε Δήμου, σε επίπεδα όπου δεν διασφαλίζουν την οικονομική του βιωσιμότητα.

Ταυτόχρονα, πρόθεσή μας είναι να αλλάξουν οι διαδικασίες έγκρισης των δημοτικών προϋπολογισμών από τα Υπουργεία Εσωτερικών και Οικονομικών. Η έγκριση δεν θα μπαίνει σε έλεγχο ουσίας των δαπανών, αλλά θα διασφαλίζει  ότι ο προϋπολογισμός θα είναι τουλάχιστον ισοσκελισμένος.

Μέσα σε προκαθορισμένα όρια, οι Δήμοι θα έχουν τη δυνατότητα να καθορίζουν και το είδος, και το ύψος των δαπανών, όπως αυτοί θεωρούν αναγκαίο, σύμφωνα πάντα με τη σχετική νομοθεσία περί Δημοσιονομικής Διαχείρισης αλλά και με ενισχυμένες, θεσμοθετημένες διαδικασίες εσωτερικού ελέγχου των ίδιων των Δήμων.

Το ίδιο πρέπει να γίνει και για τα θέματα προσωπικού. Πρόθεσή μας είναι να απλοποιήσουμε τη διαδικασία έγκρισης θέσεων με βάση και προκαθορισμένο οργανόγραμμα, ούτως ώστε ο κάθε Δήμος  να μπορεί να είναι αποκλειστικά υπεύθυνος για το προσωπικό του. Ως μηχανισμός ελέγχου προτείνουμε να νομοθετηθούν συγκεκριμένα όρια ως προς τη σχέση μισθολογικής δαπάνης επί του συνόλου των εξόδων του δημοτικού προϋπολογισμού. Με τον τρόπο αυτό, κατοχυρώνεται η διοικητική αυτοτέλεια των νέων Δήμων, η διαχείριση του προσωπικού και η κάλυψη των αναγκών που προκύπτουν, αλλά διασφαλίζεται ότι δεν χρησιμοποιείται το δημοτικό μισθολόγιο και οι προσλήψεις προς εξυπηρέτηση πελατειακών σχέσεων.

Το δεύτερο μεγάλο κεφάλαιο, αφορά στην παροχή των ζωτικών τοπικών δημόσιων Υπηρεσιών, ενισχύοντας παράλληλα τη λογοδοσία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στους ίδιους τους δημότες.

Πρόθεσή μας είναι η ενίσχυση των Δήμων με πρόσθετες αρμοδιότητες σε καίριους τομείς που άπτονται της τοπικής ανάπτυξης, της κοινωνικής προσφοράς, της σχέσης των πολιτών και των επιχειρήσεων με το κράτος, αλλά και της δημόσιας τάξης. Προσθέτουμε, δηλαδή, όλα αυτά τα συστατικά τα οποία – σε αντίθεση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες – εκλείπουν σήμερα από τις τοπικές αυτοδιοικήσεις, οι οποίες ακρωτηριασμένες αναγκάζονται να λειτουργήσουν με τα δεκανίκια του κεντρικού κράτους.

Η Κύπρος είναι πολύ μικρή για να έχει, για παράδειγμα, 47 Αρχές έκδοσης αδειών, 11 πολεοδομικές και 36 – διαφορετικές ως επί το πλείστο – οικοδομικές Αρχές. Αυτή είναι μια στρέβλωση, η οποία δημιουργεί τεράστιες καθυστερήσεις και ανομοιομορφία στην έκδοση των αδειών, και ταλαιπωρεί και τον πολίτη και τον επιχειρηματία. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο που η Κύπρος κατατάσσεται χαμηλά κάθε χρόνο στον χρόνο έκδοσης αδειών, με βάση τους διεθνείς δείκτες της επιχειρηματικότητας.

Η δημιουργία ενιαίων Αρχών έκδοσης αδειών σε επίπεδο Τοπικής Αυτοδιοίκησης, είναι μια αναγκαιότητα, αλλά και μια προϋπόθεση για να μπορέσουμε σταδιακά να ενοποιήσουμε τις άδειες σύμφωνα και με τις επισημάνσεις των διεθνών εμπειρογνωμόνων.  

Πρόταση μας είναι ότι ο κάθε Δήμος θα πρέπει να λειτουργεί ως πλήρης Πολεοδομική Αρχή, που θα ασκεί το σύνολο των πολεοδομικών αρμοδιοτήτων και θα εκδίδει το σύνολο των Πολεοδομικών Αδειών και Αδειών Οικοδομής, καθώς και άλλων αρμοδιοτήτων που σχετίζονται με όλες τις αναπτύξεις στα γεωγραφικά του όρια. Στο πλαίσιο μάλιστα ενός νέου, απλοποιημένου πλαισίου αδειοδότησης το οποίο ετοιμάζουμε σε συνεργασία με το ΕΤΕΚ.

Στους νέους Δήμους, μαζί με τους αναγκαίους πόρους και προσωπικό θα μεταφερθούν πρόσθετες αρμοδιότητες, όπως αδειοδότηση και έλεγχος κέντρων αναψυχής, άδεια πώλησης οινοπνευματωδών ποτών, άδεια εμπορίας ή πώλησης βιομηχανοποιημένου καπνού, έλεγχος ηχορύπανσης και άδεια χρήσης οργάνων που ενισχύουν τον ήχο, άδεια λειτουργίας επιδεξιότητας και μηχανών ψυχαγωγίας, άδεια λειτουργίας σκοπευτηρίου, άδεια λειτουργίας πρατηρίου πετρελαιοειδών κ.ά.

Οι νέοι Δήμοι θα έχουν επίσης ενδυναμωμένες αρμοδιότητες για υπηρεσίες  κοινής ωφελείας, όπως τη λειτουργία παιδοκομικών σταθμών, τα κέντρα απασχόλησης παιδιών, κέντρα φροντίδας ηλικιωμένων, ή συμβουλευτικές υπηρεσίες. Θα έχουν επίσης αυξημένες αρμοδιότητες όσον αφορά στο δικαίωμα αξιοποίησης και καθορισμού χρήσης σε κοινόχρηστους χώρους (χώρους πρασίνου και πάρκα), αλλά και σε ό,τι αφορά στις ενδοδημοτικές συγκοινωνίες.

Εξαιρετικής σημασίας είναι θεωρώ και οι αρμοδιότητες των Δήμων σε θέματα δημόσιας τάξης. Εκεί παρατηρούμε ένα κενό εξουσίας, το οποίο πρέπει να καλυφθεί και το οποίο ταλαιπωρεί τους πολίτες. Πρότασή μας η σύσταση Δημοτικής Αστυνομίας με συγκεκριμένες αρμοδιότητες και εξουσίες, με βάση και τις προτάσεις του αρμόδιου Υπουργείου Δικαιοσύνης και Δημόσιας Τάξης με το οποίο είμαστε εδώ και καιρό σε επαφή για το θέμα αυτό.

Είναι με αυτές τις νέες αρμοδιότητες που ενισχύουμε την Αυτοδιοίκηση και προωθούμε την πραγματική αποκέντρωση στη χώρα μας προς όφελος του πολίτη.

Κυρίες και Κύριοι,

Η οικονομική και διοικητική αυτοτέλεια αλλά και το εύρος των αρμοδιοτήτων των Δήμων είναι τα συστατικά που θα προσδιορίσουν τη νέα εποχή για την Τοπική Αυτοδιοίκηση.

Όλα αυτά είναι εφικτά μόνο στον βαθμό που, τόσο ο αριθμός όσο και το μέγεθος των Δήμων, καταστούν κατάλληλα ώστε να είναι σε θέση να αντλούν έσοδα και να διαθέτουν τη διοικητική ικανότητα εκπλήρωσης της αποστολής τους. Η κατοχύρωση της οικονομικής και διοικητικής αυτοτέλειας και η ανάθεση επιπλέον αρμοδιοτήτων, δεν μπορεί να επιτευχθεί στο υπάρχον κατακερματισμένο σύστημα Τοπικής Αυτοδιοίκησης,με μεγάλο αριθμό συγκριτικά μικρών Δήμων, οι οποίοι στερούνται το κατάλληλο μέγεθος, τεχνογνωσία, οικονομίες κλίμακος και την ικανότητα να ανταποκριθούν στις προσδοκίες των πολιτών και της κοινωνίας γενικότερα.

Οι συνενώσεις των Δήμων δεν είναι ο αυτοσκοπός. Είναι όμως το αναγκαίο μέσο για να δημιουργήσουμε μια πραγματική Τοπική Αυτοδιοίκηση.  

Οι προτάσεις μας για τη συνένωση Τοπικών Αρχών θα στηρίζονται σε ορθολογικά και επιστημονικά κριτήρια, που διασφαλίζουν το βέλτιστο δυνατό αποτέλεσμα. Ο συνδυασμός αυτών των κριτηρίων, διασφαλίζει την οικονομική και διοικητική βιωσιμότητα των νέων σχημάτων που θα προκύψουν, ώστε να καθιστούν εφικτή και οικονομική την προσφορά υπηρεσιών προς τους πολίτες.

Κανένας Δήμος δεν μπορεί να μείνει ανεπηρέαστος από τις αλλαγές που προτείνουμε. Βασική μας επιδίωξη είναι οι νέοι Δήμοι που θα προκύψουν να έχουν τα εξής χαρακτηριστικά:

•  την κρίσιμη πληθυσμιακή μάζα, ώστε να μπορούν να παρέχουν περισσότερες και ποιοτικότερες υπηρεσίες προς τους πολίτες, 
• να είναι γεωγραφικά και μορφολογικά προσβάσιμοι, χωρίς γεωγραφικά εμπόδια που δυσχεραίνουν την ομαλή λειτουργία τους,
• να έχουν όσο το δυνατόν πιο ομοιογενή κοινωνικά χαρακτηριστικά, κάτι που θα διευκολύνει τη στόχευση των δημοτικών Αρχών σε συγκεκριμένες πολιτικές προτεραιότητες ανάλογα με τις ιδιαίτερες κοινωνικές ανάγκες κάθε περιοχής,
• να έχουν οικονομικά χαρακτηριστικά που θα μπορέσουν να τους καταστήσουν αυτοτελείς, αλλά και κοινά οικονομικά χαρακτηριστικά ώστε να μην υπάρχουν έντονες ανισότητες στο εσωτερικό τους.  

Για να καταστούν οι βασικοί αυτοί πυλώνες της πολιτικής μας εφικτοί, είναι απαραίτητη η ριζική αλλαγή των δομών και του συστήματος διακυβέρνησης των Δήμων.

Αναφορικά με το μοντέλο διοίκησης των νέων Δήμων, δεν μπορούμε να παραγνωρίσουμε ότι οι νέοι Δήμοι θα προέλθουν από συνενώσεις των σημερινών Δήμων. Αυτό σημαίνει ότι η έκταση και ο πληθυσμός θα αυξηθούν, ώστε να διαμορφωθούν οι κατάλληλες οικονομίες κλίμακας και το κρίσιμο μέγεθος που απαιτείται για την υποδοχή των νέων αρμοδιοτήτων που θα τους μεταβιβαστούν.

Οι νέοι Δήμοι, ως χωρικά διευρυμένες διοικητικές μονάδες, θα πρέπει να εφαρμόσουν ένα ενδοδημοτικό σύστημα διοίκησης, που να διασφαλίζει την κατά το δυνατόν ισότιμη και άμεση συμμετοχή των πρώην Δήμων που συνενώνονται στα πολιτικά όργανα των νέων Δήμων, αλλά και τη διοίκησή τους.

Η επιτυχία του εγχειρήματος εξαρτάται από τη μελετημένη ριζική αναδιοργάνωση, τόσο των πολιτικών όσο και των διοικητικών δομών και διαδικασιών λήψης και υλοποίησης των αποφάσεων. Για τον λόγο αυτό, τόσο ο τρόπος ανάδειξης όσο και οι διαδικασίες λήψης των αποφάσεων, θα πρέπει να βασίζονται στη συνεκτική πολιτική αντιπροσώπευση.

Πρότασή μας στην ένωση Δήμων μας είναι ότι ο κάθε πρώην Δήμος που συνενώνεται, θα αποτελεί ένα δημοτικό διαμέρισμα με Αντιδήμαρχο και καθορισμένο αριθμό Δημοτικών Συμβούλων σύμφωνα με την αναλογία του πληθυσμού, και εγγυημένο κομμάτι του δημοτικού προϋπολογισμού για μικρά τοπικά έργα.

Ο προϋπολογισμός των νέων Δήμων θα είναι ενιαίος – όπως φυσικά και οι Υπηρεσίες – ενώ κάθε έτος, το δημοτικό συμβούλιο με απόφασή του θα καθορίζει το ανώτατο ύψος του προϋπολογισμού εξόδων του επόμενου έτους, έκαστου εκ των δημοτικών διαμερισμάτων. Με το νέο αυτό μοντέλο διακυβέρνησης - που υπάρχει σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες - διασφαλίζεται ότι δεν θα υπάρχει ούτε στο απειροελάχιστο ο κίνδυνος αδικίας εις βάρος πρώην μικρότερων Δήμων για θέματα ανάπτυξης και ότι θα λαμβάνονται υπόψη οι τοπικές ιδιαιτερότητες και η ταυτότητα όλων των πρώην Δήμων, ανεξαρτήτως από τον πληθυσμό του κάθε διαμερίσματος.

Κυρίες και Κύριοι,

Ο επανακαθορισμός της έννοιας αλλά και του ρόλου της Τοπικής Αυτοδιοίκησης προϋποθέτει την ενεργή και ουσιαστική στήριξη του εγχειρήματος, τόσο από πλευράς κυβέρνησης όσο και από πλευράς τεχνογνωσίας του ίδιου του νέου Δήμου για την ομαλή μετάβαση στο νέο σχήμα.

Χρειάστηκαν χρόνια συνεχών συζητήσεων, ανταλλαγής απόψεων, διαφωνιών – δημιουργικών θα έλεγα - για να οδηγηθούμε στην τελική ευθεία της μεταρρύθμισης. Προσωπικά, πάντα πίστευα ότι οι μεγάλες μεταρρυθμίσεις δεν γίνονται από τη μία μέρα στην άλλη και πως ο παραγωγικός διάλογος πάντα βοηθά στην καλύτερη κατανόηση των προβλημάτων και κατ’ επέκταση, στην εξεύρεση λύσεων.

Είμαστε όμως στο τελικό στάδιο αυτής της εντατικής διαβούλευσης. Όλοι μας αναγνωρίσαμε την αναγκαιότητα της μεταρρύθμισης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και την φιλοσοφία πίσω από αυτή τη μεταρρύθμιση, γι’ αυτό και με εποικοδομητικό διάλογο εργαζόμαστε προς την επίτευξή της.

Θέλω να σας ευχαριστήσω για την αγαστή συνεργασία που είχαμε μέχρι σήμερα. Είμαι βέβαιος πως θα συνεχιστεί, οδηγώντας σύντομα στα επιθυμητά αποτελέσματα. Η πόρτα μου ήταν και παραμένει ανοιχτή για όλους σας. Έχουμε αποδείξει ότι έχουμε και τη βούληση και τις δυνατότητες να κάνουμε το μεγάλο βήμα.

Άλλωστε, «το κράτος είναι φτιαγμένο για τον άνθρωπο και όχι ο άνθρωπος για το κράτος». Είναι καιρός αυτό να το κάνουμε πράξη.

Σας ευχαριστώ.

(ΜΛ/ΕΙ)