Ανακοινωθέντα

Αισθάνομαι ιδιαίτερη χαρά που απευθύνω σήμερα χαιρετισμό στην επιμορφωτική Ημερίδα που συνδιοργανώνει το Γραφείο μου με το Ίδρυμα «Φημονόη», με θέμα «Ενσωμάτωση της Διάστασης του Φύλου στους Κρατικούς Προϋπολογισμούς». Πρόκειται για ένα θέμα με ιδιαίτερο ενδιαφέρον και ομολογουμένως πολλαπλά και ουσιαστικά οφέλη για την κοινωνία.

Στόχος είναι μέσα από την πολύπλευρη παρουσίαση του θέματος να φωτιστούν θεατές και λιγότερο θεατές πτυχές του και την ίδια στιγμή να προβληθούν οι άμεσες και έμμεσες θετικές προεκτάσεις του στα ζητήματα και τις πολιτικές ισότητας των φύλων. Είμαι βέβαιη ότι η γόνιμη συζήτηση και ανταλλαγή απόψεων που θα ακολουθήσει θα δώσει το έναυσμα για νέες συντονισμένες πρωτοβουλίες και δράσεις στον τομέα αυτό.

Κυρίες και κύριοι,

Ο έμφυλος προϋπολογισμός, γνωστός και ως gender budgeting, δεν είναι τίποτε άλλο από την ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου (gender mainstreaming) στη διαδικασία κατάρτισης του προϋπολογισμού. Κάτι τέτοιο δεν προϋποθέτει την ετοιμασία ξεχωριστών προϋπολογισμών για άντρες και γυναίκες, αλλά την αξιολόγηση των επιπτώσεων του προϋπολογισμού ως προς τα φύλα, ενσωματώνοντας την αρχή της ισότητας σε όλα τα στάδια κατάρτισής του. Παράλληλα, προϋποθέτει την αναδιάρθρωση των εσόδων και εξόδων του κράτους, με σκοπό την προώθηση της ισότητας μεταξύ γυναικών και ανδρών.

Η ανάγκη ανάλυσης και κατάρτισης κρατικών προϋπολογισμών που να λαμβάνουν υπόψη την αρχή της ισότητας των φύλων προκύπτει από το γεγονός ότι ο προϋπολογισμός δεν είναι ένα ουδέτερο μέτρο οικονομικής πολιτικής, αλλά ένα μέτρο που αντικατοπτρίζει το ισοζύγιο των δυνάμεων και των ευρύτερων δυναμικών που αναπτύσσονται στην κοινωνία μεταξύ ανδρών και γυναικών.

Σύμφωνα με τη διεθνή εμπειρία, οι προϋπολογισμοί χρησιμοποιούνται συχνά από την πολιτική εξουσία με απώτερο στόχο τον καθορισμό ενός ιδεατού προτύπου κοινωνικοοικονομικής ανάπτυξης, καθώς και την επιλογή των διαφόρων προτεραιοτήτων παρέμβασης σε όλο το φάσμα της δημόσιας ζωής.

Ο τρόπος με τον οποίο καταρτίζονται συνήθως οι κρατικοί προϋπολογισμοί τείνει να αγνοεί τη διαφορετικότητα λόγω φύλου, καθώς και τους διαφορετικούς ρόλους και ευθύνες μεταξύ ανδρών και γυναικών, ενώ, στις πλείστες περιπτώσεις, οι δείκτες και τα δεδομένα που χρησιμοποιούνται δεν στηρίζονται σε στοιχεία διαχωρισμένα με βάση το φύλο.

Φίλες και φίλοι,

Η ανάλυση των πολιτικών του προϋπολογισμού βάσει των διαφοροποιημένων επιπτώσεων που αυτοί προκαλούν σε άντρες και γυναίκες μπορεί να καταρρίψει αφενός τον μύθο περί ουδετερότητας των κρατικών προϋπολογισμών και αφετέρου μπορεί να συμβάλει στις προσπάθειες για επίτευξη των στόχων της ισότητας, της αειφόρου ανάπτυξης, της αποτελεσματικότητας και της διαφάνειας.

Είναι εξάλλου κοινή παραδοχή ότι καμία οικονομία δεν μπορεί να είναι ανταγωνιστική, δυναμική και υγιής εάν στα πλαίσια των παραγωγικών, εμπορικών και χρηματοοικονομικών διαδικασιών της δεν στηρίζεται σε θεμέλια σταθερότητας, κοινωνικής συνοχής και δικαιοσύνης, όπου οι ανθρώπινοι και οικονομικοί πόροι αξιοποιούνται στο μέγιστο δυνατό βαθμό.

Εύλογα γεννάται η απορία ποιες είναι αυτές οι ιδιαίτερες ανάγκες και οι πραγματικότητες των γυναικών που θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά τον καταρτισμό των κρατικών προϋπολογισμών. Επιτρέψτε μου να αναφερθώ ενδεικτικά:

• στις οικονομικές και όχι μόνο δυσκολίες που καλούνται ν’ αντιμετωπίσουν καθημερινά ευάλωτες ομάδες γυναικών, περιλαμβανομένων των μονογονιών, των γυναικών με αναπηρίες, των αγροτισσών, των μεταναστριών, των ηλικιωμένων γυναικών και άλλων μειονεκτουσών ομάδων του πληθυσμού,
• στα εμπόδια και τις στις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν συχνά οι γυναίκες σε σχέση με την πρόσβασή τους στη δικαιοσύνη,
• στην ανάγκη παροχής ικανοποιητικών δομών και υπηρεσιών φύλαξης παιδιών και άλλων εξαρτώμενων ατόμων για να μπορούν οι γυναίκες να συμμετέχουν ισότιμα με τους άντρες στην κοινωνική, επαγγελματική και οικονομική ζωή του τόπου,
• στις ανισότητες που υφίστανται οι γυναίκες σε σχέση με την παροχή απλήρωτης φροντίδας παιδιών και ηλικιωμένων, την οποία επωμίζονται ανισομερώς συγκριτικά με τους άντρες, καθώς και
• στην έλλειψη κατάλληλων χώρων θηλασμού και άλλων διευκολύνσεων προς τις μητέρες σε χώρους εργασίας, αλλά και ευρύτερα.

Για την επιτυχή υλοποίηση της ενσωμάτωσης της διάστασης του φύλου στους κρατικούς προϋπολογισμούς χρειάζεται να ληφθούν μέτρα σε πολλά επίπεδα. Προς τούτο θα πρότεινα:

• Την ανάπτυξη προγραμμάτων με στόχο την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτικών και οικονομικών παραγόντων του τόπου,
• Τον καταρτισμό Πρότασης προς το Υπουργικό Συμβούλιο για εισαγωγή της στρατηγικής του gender budgeting στις κρατικές πολιτικές και τις πολιτικές προϋπολογισμού του κράτους,
• Την εκπόνηση ειδικού Οδηγού για τον σχεδιασμό και την υλοποίηση έμφυλων προϋπολογισμών, ο οποίος να περιλαμβάνει βέλτιστες πρακτικές που εφαρμόζονται σε άλλα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Επιτρέψτε μου στο σημείο αυτό να αναφέρω ότι, ήδη το Γραφείο μου, σε συνεργασία με πληθώρα κρατικών και μη φορέων, καθώς και εξωτερικού συνεργάτη εκπόνησε Οδηγό Ενσωμάτωσης της Διάστασης του Φύλου στις Δημόσιες Πολιτικές, τον οποίο προωθεί προς πολλαπλούς αποδέκτες, με στόχο την καλλιέργεια νοοτροπίας ισότητας.

• Τον σχεδιασμό ειδικών προγραμμάτων επιμόρφωσης σε θέματα ενσωμάτωσης της διάστασης του φύλου στους κρατικούς προϋπολογισμούς από την Κυπριακή Ακαδημία Δημόσιας Διοίκησης και
• Την εκπαίδευση λειτουργών του Δημοσίου που ασχολούνται με τον καταρτισμό του κρατικού Προϋπολογισμού και λαμβάνουν αποφάσεις για την τελική του μορφή.

Φίλες και φίλοι,

Ο καταρτισμός προϋπολογισμών στη βάση του φύλου αποτελεί χωρίς αμφιβολία μια σύγχρονη αναγκαιότητα, ειδικά στις ραγδαία εξελισσόμενες οικονομίες. Αυτό καθίσταται σαφές μέσα από σωρεία διακηρύξεων και πολιτικών δεσμεύσεων, τόσο σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, όσο και σε επίπεδο Ηνωμένων Εθνών.

Είναι προφανές ότι ο σχεδιασμός έμφυλων προϋπολογισμών διασφαλίζει αποτελεσματικότερη κατανομή και χρήση των δημοσίων πόρων, καθώς και βελτίωση της ποιότητας και της αποδοτικότητας των προσφερόμενων δημόσιων υπηρεσιών. Την ίδια στιγμή αποτελεί ίσως το πιο τολμηρό και συνάμα το πιο ριζοσπαστικό μέτρο για πραγμάτωση των αρχών της έμφυλης ισότητας και διασφάλιση πραγματικά ίσων ευκαιριών για άντρες και γυναίκες.

Πρωτίστως όμως, η ενσωμάτωση της οπτικής του φύλου στους κρατικούς προϋπολογισμούς ως κατεξοχήν ανθρωποκεντρική προσέγγιση συνιστά μία βαθύτατα δημοκρατική διαδικασία, η οποία αντανακλά το επίπεδο πολιτισμού κάθε σύγχρονου κράτους.

Βάσει και των πιο πρόσφατων αποτελεσμάτων του Δείκτη Ισότητας των Φύλων του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Ισότητας των Φύλων, ο δρόμος προς την επίτευξη πλήρους και ουσιαστικής ισότητας φαίνεται να είναι ακόμη μακρύς και δύσβατος.

Χρειάζεται να επιτευχθούν τέτοιες τομές που να επιτρέπουν την αποδόμηση βαθιά πατριαρχικών δομών και μηχανισμών που παρακωλύουν την πρόοδο στον τομέα αυτό. Επιτρέψτε μου να εστιάσω ακόμη μια φορά στην ανάγκη:

• Καλλιέργειας κουλτούρας ισότητας από τις νηπιακές ηλικίες μέσω του εκπαιδευτικού συστήματος

• Ενσωμάτωσης της αρχής της ισότητας σε όλα τα στάδια σχεδιασμού, ανάπτυξης, εφαρμογής, ελέγχου και αξιολόγησης των πολιτικών, προγραμμάτων και δράσεων που εφαρμόζονται στο δημόσιο, ιδιωτικό και ευρύτερο δημόσιο τομέα

• Αύξησης του αριθμού των γυναικών στα κέντρα λήψεως σημαντικών αποφάσεων στο δημόσιο και ιδιωτικό τομέα
• Αύξησης των πόρων που διατίθενται για την υλοποίηση δράσεων και προγραμμάτων που προάγουν την έμφυλη ισότητα, με παράλληλη οικονομική ενίσχυση των Γυναικείων και Μη-Κυβερνητικών Οργανώσεων που πρωτοστατούν στον τομέα αυτό
• Στήριξης και ενίσχυσης των φορέων ισότητας και επιδίωξη της μέγιστης δυνατής πολιτικής βούλησης για επίτευξη των στόχων της ισότητας
• Συστηματικής συλλογής και επεξεργασίας στατιστικών στοιχείων διαχωρισμένων κατά φύλο, κατά τρόπο που να καθίσταται εφικτός ο διαχωρισμός των λειτουργικών δεικτών με τους οποίους αξιολογείται η επίδραση και η αποτελεσματικότητα των κρατικών πολιτικών και των πολιτικών προϋπολογισμού.

Φίλες και φίλοι,

Οι στόχοι και οι στοχεύσεις μας είναι κοινές και οι προσπάθειες δεν πρόκειται να σταματήσουν μέχρι οι γυναίκες να βρεθούν στην ίδια ακριβώς αφετηρία με τους άντρες σε όλα τα επίπεδα και σε όλες τις εκφάνσεις της δημόσιας και ιδιωτικής ζωής.

Καταληκτικά, επιτρέψτε μου να ευχαριστήσω την Πρόεδρο του Ιδρύματος «Φημονόη» κα Μαίρη Πύργου για τη συνδιοργάνωση της σημερινής εκδήλωσης και για την ιδιαίτερα κατατοπιστική παρουσίαση και ανάλυση που θα ακολουθήσει στο πλαίσιο της Ημερίδας.

Θερμές ευχαριστίες θα ήθελα να εκφράσω και προς την κα Σουσάνα Παύλου, Διευθύντρια του Μεσογειακού Ινστιτούτου Μελετών Κοινωνικού Φύλου για την αποδοχή της πρόσκλησης να παρευρεθεί και να συμβάλει με την εμπειρογνωμοσύνη της στη σφαιρική παρουσίαση του σημαντικού θέματος που εξετάζουμε σήμερα.

Θα ήταν παράλειψή μου να μην ευχαριστήσω από καρδιάς και τις εκπροσώπους των Γυναικείων και Μη-Κυβερνητικών Οργανώσεων για τη διαχρονική συνεργασία και την ουσιαστική συμβολή και προσφορά τους στους αγώνες για ίσες ευκαιρίες και ίσα δικαιώματα μεταξύ ανδρών και γυναικών στην κοινωνία μας. 

Εύχομαι καλή και παραγωγική συζήτηση στο πλαίσιο της Ημερίδας.

(ΝΓ/ΣΧ)