Ανακοινωθέντα

Χαίρομαι ιδιαίτερα που βρίσκομαι στη σημερινή διάλεξη στο πλαίσιο των εκδηλώσεων για τη Διεθνή Ημέρα Μνημείων και Χώρων που γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 18 Απριλίου. Ως αντιπρόεδρος του ICOMOS Κύπρου και μέλος του ΕΤΕΚ με πολύχρονη στενή συνεργασία, και υπό την ιδιότητά μου ως Επιτρόπου Περιβάλλοντος εξακολουθώ να στηρίζω και να προάγω συνέργειες σε δράσεις που στοχεύουν στην προστασία του περιβάλλοντος, κτιστού και άυλου, προς όφελος της κοινωνίας και του πλανήτη.

Στη Γενική Συνέλευση του Διεθνούς Συμβουλίου Μνημείων και Χώρων το 2023 στο Σίδνεϋ η θεματική που επιλέγηκε για το τριετές επιστημονικό πρόγραμμα 2024-2027 είναι η «Ανθεκτικότητα της πολιτιστικής κληρονομιάς σε καταστροφές και συγκρούσεις – Ετοιμότητα, Ανταπόκριση και Αποκατάσταση». Η κλιματική κρίση, οι συχνές πλέον φυσικές καταστροφές καθώς και οι συγκρούσεις, με πιο πρόσφατη τη σύρραξη στη γειτονική μας Μέση Ανατολή, που καταστρέφουν πολιτιστικούς χώρους και εκτοπίζουν κοινότητες σε μαζική κλίμακα, είναι ζητήματα που αυτονόητα οδηγούν σε αυτή την ιδιαίτερα στοχευμένη θεματική εκ μέρους του Διεθνούς ICOMOS.

Για το 2024 η μέρα είναι αφιερωμένη στη «Διάσωση μνημείων από συρράξεις και καταστροφές», δίνοντας μας την ευκαιρία ευαισθητοποίησης για αυτό το θέμα μέσα από το πρίσμα του Χάρτη της Βενετίας: «Η συντήρηση και η αποκατάσταση των μνημείων αποσκοπούν στη διάσωσή τους τόσο ως έργα τέχνης όσο και ως ιστορικές μαρτυρίες (Άρθρο 3) καθώς επίσης η συντήρησή τους έχει ως πρωταρχική απαίτηση την «αδιάλειπτη» διατήρηση και φροντίδα τους (Άρθρο 4)».

Τον Μάιο 2024 συμπληρώνονται 60 χρόνια από την υιοθέτηση του Διεθνούς Χάρτη για τη Συντήρηση και Αποκατάσταση Μνημείων και Χώρων (31 Μαΐου), γνωστού ως η Χάρτα της Βενετίας. Το πρωτοποριακό αυτό έγγραφο παρέχει θεμελιώδεις αρχές για τη διατήρηση και την αποκατάσταση ιστορικών μνημείων και χώρων και έχει διαμορφώσει ουσιαστικά το πεδίο της προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς. Η Χάρτα της Βενετίας λειτουργεί ως πυξίδα για τους επαγγελματίες και τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής, καθώς και για τα κράτη γενικότερα, στο πλαίσιο των προσπαθειών τους για την διαφύλαξη και προστασία της πολιτιστικής τους κληρονομιάς. Ως προσθήκη στη Χάρτα (1964), είναι και ο Χάρτης της Φλωρεντίας (1982) με αναφορά στους ιστορικούς κήπους.

Όμως, στο παρόν στάδιο και λαμβάνοντας υπόψη τα τεκταινόμενα σε κοινωνικό, περιβαλλοντικό και πολιτιστικό επίπεδο, κρίνεται απαραίτητο οι αρχές που τίθενται από τη Χάρτα της Βενετίας να επαναξιολογηθούν και να επανεξεταστούν ως προς το κατά πόσον συνεχίζουν να είναι επίκαιρες και να ανταποκρίνονται στις σύγχρονες απαιτήσεις και προκλήσεις. Στις περιοχές του νησιού που ελέγχει η Κυπριακή  Δημοκρατία οι προσπάθειες που καταβάλλονται από την εκτελεστική και την νομοθετική εξουσία αλλά και την οργανωμένη κοινωνία των πολιτών καθώς και τα άτομα στην κατεύθυνση τόσο της προστασίας και διαχείρισης της πολιτιστικής μας κληρονομιάς (άυλης και κτιστής) καθώς και τις περιοχές προστασίας της φύσης και του ανθρωπογενούς και φυσικού τοπίου είναι τεράστιες. Οι καθημερινές μόνο αντιδράσεις της κοινωνίας και οι νεότερες γενιές μάς κρίνουν καθημερινά και καταδεικνύουν πόσο αυτές οι προσπάθειες είναι αποτελεσματικές: κύριος εχθρός μας η εγκατάλειψη, η αδιαφορία και σε δεύτερη μοίρα η πιθανή ανεπάρκεια θεσμών, μηχανισμών, κανονισμών, ανθρώπινων και οικονομικών πόρων.

Η δε πολιτική και διακοινοτική κατάσταση στο νησί επιφέρει σημαντική καταστροφή της πολιτιστικής μας κληρονομιάς στις περιοχές που είναι υποτελείς στην Τουρκία, παρά τις γενναίες προσπάθειες της δικοινοτικής επιτροπής. Αυτά τα δεδομένα φέρνουν στο προσκήνιο και αναδεικνύουν ακόμη περισσότερο την αξία που έχουν οι σχετικοί διεθνείς χάρτες και νομοθετήματα.

Σημαντικό κομμάτι της πολιτιστικής μας κληρονομιάς είναι βεβαίως η κτιστή κληρονομιά που λειτουργεί ως στοιχείο αναφοράς της ιστορικής ταυτότητας και πορείας της χώρας μας, στο παρελθόν στο παρόν και στο μέλλον. Το παρόν και μέλλον της εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής κληρονομιάς στην Κύπρο των Λουζινιανών και Βενετών, θα μας παρουσιάσει ο Αν. Καθηγητής Μιχάλης Ολύμπιος, τον οποίο και καλωσορίζω στην εκδήλωση.

Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας.

(ΑΣΠ)